Nje vjehërr amerikane
tregim
Më kujtohet që atë ditë që do të prezantohesha për herë të parë me vjehrrën, kisha emocione. E para, sepse, sigurisht, si çdo grua, edhe unë doja t'i pëlqeja vjehrrës . Dhe e dyta, vetë fakti që ajo ishte amerikane, e ndërlikonte disi punën. A duhej të vishesha thjesht apo ta konsideroja këtë si rast të veçantë? E nga ta dija unë shijen e saj? Me thënë të drejtën u vura në siklet. I nxora njëra pas tjetrës fundet, bluzat e fustanet që tu hidhja një sy, përpiqesha të bëja kombinime me njëra-tjetrën pastaj i përplasja e pakënaqur në shtrat. Sa më shumë të përpiqesh të regullohesh, më keq del! Përfundimisht i vara edhe një herë të gjitha rrobat në kllozet dhe vendosa të shkoja me ato rroba që kisha në trup: domethënë fundin e zi e bluzën e kuqe. Një orë më vonë do ta kuptoja se i gjithë ai siklet kishte qenë i kotë.
Vjehrra ime, një grua trup shkurtër, e veshur me një palë pantallona bojë qielli dhe një bluzë të trikotuar me një kombinim ngjyrash blu me të bardhë, më priti në krye të shkallëve me një buzëqeshje të lehtë e cila u bë më e ngrohtë e më e sinqertë gjatë kohës që bisedonte me mua. Më pyeti për familjen dhe për Shqipërinë. Ajo qe e vetmja që nuk më tha që "kishte dëgjuar se Shqipëria ishte vendi më i varfër" i Evropës. Në të kundërt, u interesua të dinte si qëndronte problemi i Kosovës, si spjegohet që ata janë shqiptarë dhe nuk jetojnë në Shqipëri. Për mua kjo qe një temë për të cilën mund të flisja tërë pasditen. Ajo më dëgjonte me vëmendje. Dhe pastaj më pyeti që si është puna e shtypit në Shqipëri. Kishte dëgjuar që s'kishte liri shtypi. Më vonë i tha të birit të merrte aparatin e të na bënte disa fotografi. Ajo më kaloi krahun në mes ndërsa aparati automatik po bëhej gati të shkrepte. Pastaj u kthye përsëri në divan e vuri syzet duke marrë në duar një libër. Majku dhe unë dolëm në verandë. Pas dy orësh, kur u bëra për të ikur, ai më tha që “mamasë i kisha pëlqyer".
- Sa vjeç është mamaja? - yeta unë.
- Është 84, tha ai.
- Sa?! - s’u përmbajta unë.
Mua më qe dukur rreth te 70-tave.
- Eshtë e mbajtur, - tha ai, duke vënë buzën në gaz.
Më vonë, sa më shumë njihesha e afrohesha me vjehrrën time, aq më tepër pyesja veten cili ishte sekreti i rinisë së saj. Kjo grua, dy herë në javë shkonte në një shtëpi pleqsh për të ndihmuar vullnetarisht dhe dy ditë të tjera në javë luante letra me shoqërinë e saj në shtëpi të vet. Një pasdite në jave shkonte në kinema dhe një herë në muaj në shfaqjet e Broadway-t. Të dielave u bënte nga një vizitë te shkurtër djemve të saj ose priste ta vizitonin ata. Çdo gjashtë muaj shkonte në Florida tek motra e saj më e madhe, Toti.
Teze Toti
Kohët e fundit, Toti, që kishe mbushur te 90- tat, ishte sëmurur me kancer. Mjekët i thanë se mund të jetojë edhe dy muaj, por mund të jetojë edhe 6 muaj. Më çudiste fakti që ata ia kishin thënë ashtu, troç.
Atë mbrëmje që morëm këtë lajm, shkuam te vjehrra. Si gjithnjë dhoma qe e mbushur nga zhurma e televizorit. Ajo e mbante volumin gjithnjë lart. Na priti si zakonisht buzagaz dhe duke u kthyer nga i biri na tha se para se të uleshim të hanim darkën kërkonte një nder nga ai. T'i hidhte një sy kompjuterit se nuk i merrte e as përcillte mesazhet në regull. Mua më ra ndërmend se kishte ca kohë qe s'kisha marrë receta gjellësh prej saj në e-mail. Zakonisht i ngjeshja ato diku në kuzhine e s'më binte kurrë në mend t’i përdorja.
Të dy, nënë e bir, jepnin e merrnin me kompjuterin ndërsa unë po rrija në kuzhinë. Volumi i Televizorit po më shqetësonte.
- Mama, ta ul pak volumin e televizorit ? - thira unë.
- Sigurisht, honey. Televizori ka gjithë ditën ashtu, por unë s’e kam vënë re. Dyshoja se s'dëgjonte mirë nga veshët, por ajo vetë s’e thoshte këtë.
Shtypa butonin në remotë dhe u qetësova
Kur u ulëm të tre reth tavolinës së ngrënies ajo na spjegoi se do shkonte në Florida.
- Ti nuk pate fatin ta njihje nga afër Totin, mu drejtua ajo mua, djemtë e mi i ka dashur sikur të ishin të vetët. Bëhej shumë merak për ta.Vetë s'ka pasur fëmijë. Sa herë binte borë në Bruklin ajo merrte nga Florida në telefon. "Televizori thotë që ka borë atje tek ju. A i kane veshur djemtë çizmet sot në shkollë?"
- Por vetë tërë jetën është ankuar nga shëndeti, ndërhyri Majku, kur e merrnim në telefon për ta pyetur si ndihesh, ajo na i kthente gjithmonë"Mizërëbëll!" Kështu im vëlla i ngjiti nofkën "Tezja Mizërëbëll"
Mua më erdhi për të qeshur. Mu kujtua që kisha patur vetëm një bisedë telefonike me të dhe kur e pyeta "How are you? Mu përgjigj pikërisht ashtu: "Mizërëbëll" Pastaj më pati pyetur si i kam njerëzit e mi në Shqipëri. Kishte dëgjuar për turbullirat në Kosovë. Unë u preka. Ajo grua e vjetër, 90 vjeçe, ndiqte lajmet dhe e kishte bërë lidhjen me mua edhe pse unë s’kisha lindur në Kosovë.E falenderova dhe i thashë që kisha shumë deshirë ta njihja.
- Majku më flet shumë për ju, - shtova unë.
- Faleminderit, por kështu siç jam bërë tani? Në asnjë mënyrë! Dikur po, kam qenë diçka, por jo tani.
Mua më qe kujtuar fotografia e saj në një ceremoni familjare. Një grua trupvogël por e plotë dhe e bukur. Toti thoshte se tani nuk peshon as 40kg.
Vjehrra na tha se do të shkonte sa për një javë në Florida, pasi sëmundjes së Totit nuk i dihej. Dhe u kthye nga unë:
- Apo jo?
Unë isha njeriu i fundit që mund të më drejtonte atë pyetje.
Kisha menduar tërë rrugës se çfarë do t’i thoja e si do ta ngushëlloja për të motrën por dukej se ajo e kishte situatën plotësisht nën kontroll. Ishte gjakftohtë. Ndoshta të gjithë amerikanët kështu janë në këto raste, thosha me vete. Ndryshe nga ata, neve vdekja e të afërmit "na merrte me vete" e nuk ishim në të për një kohë të gjatë…
Të nesërmen e përcollëm deri në aeroport.
Ajo qe rehatuar në sedile, e mbështjellë me pardesynë e saj bezhë. Flokët e bardhë i kishte bërë me kujdes me onde, si gjithnjë. Më ranë në sy faqet e saj të lyera me ton të kuq, çuditërisht ca më shumë se zakonisht. Edhe i kuqi i buzëve sikur qe më i ndezur e jo në ngjyre hide siç e vinte zakonisht. (Apo ndoshta kështu mu duk mua.) Ndoshta sepse po merrte rrugë të gjatë dhe deri sa të mbërrijë në Florida do ti ketë ikur, megjithatë "shyqyr që po shkon në Florida e jo në Tiranë" thashë me vete. E përqafova:
- Më vjen keq.
- Do shkoj të rri vetëm nja një javë. Nuk rri dot më shumë. Kam edhe unë jetën time për të jetuar.
Në mbrëmje vonë na mori në telefon nga Florida për të na thënë që kishe mbërritur shëndosh e mirë.
- Jam e lodhur. Sonte do fle dhe nesër do të shkoj në spital, - tha.
Të nesërmen në mëngjez na mori përsëri.
- Kam harruar vitaminat në shtëpinë time. A mund të mi postoni via-ekspres? S’mund të rri një javë pa to.
Majku i a kreu porosinë brenda një ore.
Kur u kthye prej andej, një javë më vonë, me një sens të lehtë humori na tregoi që Toti i kishte thënë "Bëni siguri që kam vdekur, para se të më varrosni."
Ditët vazhduan ashtu si më parë, pa atë tronditjen që tezja ishte me kancer.
"Kësaj sëmundje s’i dihet”, kishte thënë vjehrra. “Nuk mund ta ndalim jetën tonë për të."
* * *
Lajmi i vdekjes së Totit, edhe pse dihej, na erdhi i papritur. Vjehrra atë pasdite sapo kishte prenotuar biletën për Florida. Në fillim të korrikut donte ta shihte edhe një herë motrën e sëmurë. Por pikërisht atë mbrëmje e njoftuan nga spitali që e motra ndërroi jetë.
- U bë nervoze shumë kur mjekët i vunë oksigjenin, - spjegonte hauskiperja e saj në telefon. “Tani me sa duket po vdes”, - kishte thënë, “prandaj po me vënë oksigjen. Por në qoftë se po vdes, atëherë pse ma venë oksigjenin? Kjo është qesharake!” Dhe nuk e mbajti dot as edhe një ditë. Kështu që s'patëm kohë as tu lajmërojmë, justifikohej ajo me një zë të ngashëryer. Linda, kështu quhej hauskiperja, kishte punuar dhjetë vjet për Totin. Rroga që i kishte lidhur Toti asaj ishte e pabesueshme. Kjo kujdestare shtëpie merrte 1200 dollarë në javë dmth pothuaj 5000 dollarë në muaj. A thua se Toti qe Revlon Company! Madje Toti kishte lënë porosi që pas vdekjes së saj, Lindës t’i linin edhe një shumë prej 10 mije dollarësh derisa të gjente punë.
- Linda ka kohë që na ka hyrë në trashëgimi, - bënte humor im kunat.
Në fakt, kjo kishte një të vërtetë. Ajo paguhej sa një programuese kompjuteri dhe kjo vetëm sepse bosja e saj ishte Toti.
Linda kërkoi të vinte në varrimin e Totit .
- Të fluturosh nga Florida në Nju Jork? Kjo nuk ka kuptim, tha ime vjehërr. Varrimi do jetë një dyorësh i thjeshtë. Nuk ia vlen të shkosh e të vish e të shkosh nga Florida në Nju Jork.
Pastaj, ime vjehrrë hapi bllokun e telefonave dhe nxitoi të bënte lajmërimet tek të afërmit dhe tek të njohurit. La porosira e mesazhe nëpër telefona. Në fund vari telefonin në mur e tha:
- Të gjithë pyesnin sa vjeç ishte Toti. Kur u thosha që i kishte mbushur të nëntëdhjetat, ata pothuaj harronin edhe të ngushëllonin. Kështu fillova të them "ishte 5 vjet më e madhe se unë", atëherë tregoheshin më të kujdesshëm.. Sidoqoftë, shoqëria e moshës së saj ka ikur me kohë. Ata që do vijnë për ngushëllim janë mosha ime, ose më të reja se unë, duke patur parasysh që unë shoqet i kam edhe më të reja se veten.
- Më të rinjtë, si mosha ime, do marrin leje nga puna, po qe se do vijnë në varrim, s'iu ndenj Xhefrit pa ngacmuar.
- Oh, lëri këto, Xhefri, ti e di që jote emtë nuk kishte shoqëri me dyzet vjeçarët.
Në mbrëmje telefoni ra përsëri dhe ajo po bisedonte me një të afërm të saj duke e siguruar që të gjitha lajmërimet i kishte bërë në regull.
- Me disa nuk arrita të flisja gojarisht, por lashë mesazhe. P.sh., Lorit i lashë mesazh, Stivit i lashë mesazh.
- Stivi nuk e ka telefonin me mesazh. Erdhi përgjigja.
- Oh, i paskam rënë numrit gabim atëherë, - tha vjehrra dhe krojti mjekrën.
Në kuzhinë plasi e qeshura.
- Mama, - tha im kunat - të hënën në varrim do të na vijnë njerëz të panjohur vetëm për drekën qyl.
Në mbrëmje vonë, kur u ndamë, vjehrra me porositi që ditën e varrimit të vishja fustanin bojë qielli me pika të bardha, se më shkonte shumë.
"Kjo do të thotë që njerëzit s'paskan për t'u veshur me të zeza”, thashë unë me vete disi e çuditur. Këtë ia thashë Majkut dhe ai mu përgjigj që edhe vetë Toti nuk do dëshëironte që "ne të visheshim me të zeza". Ajo e urrente trishtimin. Papritur mu kujtua gjyshja ime. Edhe ajo e pati lënë një porosi të tillë.
* * *
Funerali i Totit ishte i qetë. Mendoja se do rrinim orë të tëra në shtëpinë funerale duke pritur e përcjellë, pastaj varrimi e më vonë përsëri pritjet e përcjelljet në shtëpi, por jo. Atmosfera e vdekjes nuk ndihej ashtu siç e mendoja unë. Këtu biznesi bën punën e vet edhe për vdekjet. Shpenzimet e funeralit, rreth 6000 dollarë, Toti i kishte paguar që kur ishte gjallë. Edhe kofinin e kishte zgjedhur vetë. Kështu që për të afërmit s'kishte mbetur gjë për të bërë. Trupi i saj u soll nga Florida në Bruklin dhe ne vajtëm në shtëpinë funerale vetëm për dhjete minuta sa për ta parë ("se mos kanë sjellë ndonjë tjetër në vend të saj, gabimisht”, - bëri humor im kunat) dhe pas kësaj ne, dhe bashkë me ne edhe motra e vogël e vjehrrës, Rozlin me të shoqin, që kishin ardhur nga Florida, u nisëm drejt e tek vorrezat. Aty, nuk kishin ardhur shumë njerëz. (Siç tha ime vjehrrë, ajo, Toti, qe mbi 90, dhe e tërë shoqëria e saj e kishin lënë këtë botë me kohë). Pas varrimit dreka qe porositur në restorantin me të afërt. Njerëzit e ardhur në drekë kishin dy vjet pa u parë, që nga evenimenti i fundit familjar, kështu që u çmallën e patën rast të bisedonin për jetën e bizneset e tyre. Kur u duk se të gjithë zunë vend, ime vjehrrë pyeti:
- Janë të gjithë prezent?
- Deri tani jemi tanët, mama, por po qe se do të na vijnë dhe ata të mesazheve që le mbrëmë do na duhet të shtojmë edhe dy karrike.
Majku qeshi. Dikush desh të dinte se ç'ishin “ata të mesazhit” dhe Xhefri pati rast të rifreskonte episodin e mbrëmshëm që mamaja, e cila me vdekjen e motrës së madhe, qe vetëemëruar “gjeneral i përgjithshëm'' ka lënë mesazhe tek dy të panjohur, duke i ftuar në drekën e Totit". Ai shkriu tërë artin e tij për t’i bërë të tjerët të qeshin.
Pas drekës, më të rinjtë thanë se qe një ditë tepër e nxehtë dhe nganë makinat në drejtim të plazhit. Kuptohet, Xhefri u printe.
Drekë për festën e nënës
Unë mendoja që dita e nënës ështe datë fikse edhe këtu në Amerikë, siç e kishim në Shqipëri, por i fejuari më spjegoi se dita e nënës bie gjithnjë në fundjavën e dytë të muajit maj. Këtë radhë dita e nënës amerikane ra në 9 Maj.(Dita e fitores mbi fazhizmin, plotësoi truri im në mënyrë automatike).
Kështu, të tre, i fejuari im, im kunat dhe unë, atë ditë, siç qe bërë traditë e familjes, morëm vjehrrën për të ngrënë darkë jashtë. Makina bëri disa kthesa në lagjen ku banojmë e pastaj doli në bulevardin e madh te Ocean Parkway. Ky bulevard gjithnjë më ka pëlqyer se më kujtonte bulevardin e madh në Tiranë. Atë e pëlqenin shumë edhe rusët. Ata uleshin në stolat e gurtë buzë trotuareve dhe aty kalonin mbrëmjet, kur ishte mot i mirë. Ndryshonte nga bulevardi ynë i Tiranës, në epokën e shëtitjeve, se në vend të njerëzve mbrëmjeve këtu derdheshin makina pa numërim.
Majku e kishte rritur shpejtësinë, nuk e di pse.
- Mbaje vrullin! - thirri vjehrra. - Makina jote po hidhet përpjetë e mua po më duket vetja si kauboj në majë të kalit.
Unë qesha.
- Ndoshta do ishte mirë të dilje përpara mama, në vendin tim, - thashë unë.
- Jo, e dashur. Jam mirë. Puna është se nuk më pëlqen kur e ngasin makinën shpejt.
Majku uli shpejtësinë.
Në dy minuta makina dukej sikur ecte me 10 mile për orë.
- Majk, ç'po ndodh me ty? Kështu s'arrimë as nesër në restorant, - vërejti vjehrra duke kërkuar vështrimin e tij në paqyrën e makinës.
Zakonisht ajo ulej gjithnjë në sedilen e mbrapme, në mes.
- Mama, është një grua shofere para nesh. Kështu ndodh kur gratë e vjetra në moshë ngasin makinat. Me atë lloj shpejtësie më mirë ecet në këmbë.
- E para s'jam unë ajo, prandaj ule zërin. Dhe së dyti, unë nuk jam akoma "e vjetër", që po thekson moshën e asaj.
Hyjmë në një restorant kinez. Na u desh të prisnim rreth gjysëm ore në këmbë, megjithëse e kishim rezervuar tavolinën që dy ditë përpara. Por restoranti ishte plot. Prisnim të ulur në holl e hera herës vërtiteshim rreth barit apo pranë një akuariumi të madh që qe vendosur pranë dritares. Brenda tij, midis myshqeve të gjelbër lëviznin disa peshq si edhe karkaleca të kuq deti.
- Sot paskam shumë uri, - tha im kunat, Xhefri
- S'ke ngrënë gjë tërë ditën? - pyeti vjehrra.
- Jo.
- Pse?
- Si mund të haja kur mendoja se do vija këtu e do haja sa për tërë javën!( Kinezët i servirin gjellët me bollëk)
- Epo atëherë duro edhe ca. Duro edhe ca ose rrëmbe ndonjë një nga ata karkalecat e akuariumit.
- S'është mendim i keq. Mbase i bëjmë kinezët të mendojne se duhet të nxjerrin edhe llabstër në menu.
Më parë s'më kishte shkuar mendja kurrë që kinezët do ishin kaq të sukseshëm në bisnesin e kuzhinës. Restorante kineze kisha parë edhe në Frankfurt të Gjermanisë. Kinezërira, kinezërira, thoshim dikur, por janë punëtorë e të zgjuar si djaj këta kinezët, kur vjen puna për veten e tyre!
Së fundi zumë edhe ne tavolinën tonë. Lokali qe zbukuruar me balona që uronin ditën e nënës. Vura re që çifti që u ngrit nga tavolina jonë mbante në duar një tufë me trëndafila të kuq. Ishin dhuratë e lokalit për festën e nënës.
- Mama, unë trëndafilat e mi do të t’i jap ty, - thashë unë.
- S'do ishte ide e keqe, - tha ajo.
Për mua trëndafilat pa aromë ishin një gjë pa ekzistencë.
Biseda u hap me telefonin që na kishte bërë kushëriri nga Kalifornia, i cili mezi priste të shtrydhte edhe pikën e fundit të trashëgimisë së hallës. Merrte dy-tre herë në javë nga Kalifornia duke na pyetur se deri ku ka vajtur puna.
- Nuk e kuptoj, - tha Majku. - Ai njeri është i krimbur në para dhe duket sikur do vrasë veten për ato dy mijë dollarë që i kanë mbetur akoma pa marrë.
- S'do jetë ai, por e shoqja, - tha kunati, ajo e shtyn. Si thua ti, mama?
- Unë nuk ia njoh të shoqen, por po qe se i ka ngjarë së vjehrrës, mbase ke të drejtë. Ime kunatë qe e pasur, - nisi të tregojë vjehrra duke u kthyer nga unë. - Kur mori tim vëlla, ai sigurisht ia shtoi pasurinë, por të gjithë e kemi ndjerë që ligjin e bënte e shoqja. Në ceremonira familjare, fejesa e martesa, kur mblidheshim të gjithë të familjes, ajo nuk na jepte as dorën . Rrinte pak dhe largohesh e para.
Ky diskutim na çoi në tema interesante. Biseda u soll reth çifteve të palumtura.
- Unë mendoj se edhe ai vetë është egoist. Që i vogël ka qenë vetëm për vete, - përpoq im shoq të kujtonte nga fëmijëria. - Shumë egoist, - theksoi ai.
- Çudi si qenka martuar ateherë! - më shpëtoi mua.
- Ç'ka të bëjë kjo me martesën? - pyeti im kunat duke lëpirë një brinjë të pjekur.
- Ka të bëjë, se shumë njerëz që janë egoistë në fëmijëri, maten shumë kur vjen puna tek martesa ose zgjedhin të mbeten beqarë tërë jetën. Martesë do të thotë të ndash me dikë ndjenjat, por edhe pasurinë, sigurisht, - thashë unë.
- Kështu ndodh në parim. Por ka njerëz që martohen pa ndarë asgjë. S'ke dëgjuar ti që mjaft martesa bëhen pa ndarë askurrfarë ndjenje?
Kunati mi kishte ngulur sytë si të vështronte një qënie të çuditshme.
- Ka shumë shkaqe për divorc, - tha vjehrra papritur. - Një nga ato është edhe mospërputhja seksuale. Ka kaq shumë divorce.
Ajo nguli pirunin në pjatën e Majkut duke marrë ca shrimp të bardhë. E shijonte ushqimin me një neps prej të reje. Sa herë sillej biseda tek divorci, ajo e gjente shkakun tek mospërputhjet seksuale dhe kjo nuk e di pse kish filluar të më ngacmonte nervat. Ndoshta se në moshën e saj më dukej e çuditshme që ajo nuk gjente "dot" një lloj shkaku tjetër, por pikërisht atë!
- Kur babai juaj ishte gjallë e ju ishit të vegjël, - zuri të tregonte ajo - meqë kishim kohë pa vajtur me pushime, sepse ai punonte shumë, vendosi papritur të shkonte me pushime vetëm. E pyeta: “Po sikur të të paraqitet rasti… ç'farë do bëje ti?” Ai mblodhi supet e tha: “Nuk e di”. ”Nuk e di? Atëhere s'ke për të shkuar”, - ia ktheva.
Unë e kisha ndjerë që ditët e para që kisha të bëja me një vjehërr "të fortë". Sidoqoftë, të fortin është më mirë ta kesh aleat se sa kundërshtar, i thosha vetes sa herë që s'më pëlqente ndonjë gjë tek ajo.
Në televizorin e madh të lokalit papritur u shfaq Bob Dole. Bënte reklama për viagra dhe prostatin. Im kunat tha se një nate më parë Bobi kishte deklaruar në televizion se do të mbështeste finacjarisht për president për vitin 2000 senatorin Mc Kain.
- Si është e mundur? Ai ka të shoqen që ka vënë kandidaturën për president! - tha ime vjehërr.
- Vërtet, po të shoqen kush do ta mbështesë? - pyeta unë.
Heshtëm një copë herë dhe pastaj plasi e qeshura.
- Duket se çifti Dole paska probleme, tha vjehrra.
- Kjo i jep kuptim edhe reklamës së Mr. Dole për viagra, e mbylli im kunat.
Kur dolëm nga lokali, ime vjehërr mbante në duar katër copë trëndafila, dy të sajët e dy nga unë.
Kur po ndaheshim na kujtoi që javën tjetër do shkonim në Nju Xhërsi, sepse motra e saj e vogel bën 80 vjetorin.
- Dëgjoni, - tha ajo, duke vështruar më shumë nga unë se nga djemtë, kujdes mos bëni gabim t’i zini në goje moshën, se i vjen keq dhe na prishni mbrëmjen. OK?
- Për peshqeshin mos u bëni merak. Kjo është përgjegjësia ime, - e mbylli ajo.
Letër në adresë të vjehrrës.
Një herë në javë i çojmë vjehrrës një pjesë të postës që vjen për të gabimisht në adresën tonë. Nuk është postë e rëndësishme, zakonisht nga firma tregtare që ofrojnë mallra të reja, katalogje veshjes të stinës, letra nga organizata bamirëse, që i kërkojnë të kontribuojë. Ndonjëherë i vijnë edhe kupona për t’i blerë mallrat me çmime më të lira. I mbledhim tërë këto zarfe e i vemë diku në një qosh pranë shkallëve që të mos i harrojmë për t’i marrë me vete kur kalojmë nga ajo. Zakonisht këtë postë ajo e quan xhank meill. U hedh një sy të shpejtë zarfave dhe i flak në kosh, ndonjëherë edhe pa i hapur fare. Atë ditë zarfi me emrin e saj vinte nga Planned Parenthood, Margaret Sanger Square, që do të thoshte nga Planifikimi familjar i Nju Yorkut.
Nuk ishte gjë që kalonte pa rënë në sy. Një gruaje që po mbushte 85 -at i vjen një leter nga planifikimi familjar.
- Ç'është kjo? - pyeta unë Majkun duke vënë buzën në gaz.
- Me siguri e mësojnë mamanë se si të mos mbesë shtatzanë. Mos e hap .T'ia çojmë nesër.
Të nesërmen shkova tek vjehrra, vetëm. Majku tha që do shiheshim atje nja dy orë më vonë, kur mamasë t’i vinte tekniku i televizorit. Që kur e kishte kthyer televizorin ne WebTV kishte probleme me të.
Vjehrrën gjeta në kuzhinë. Po zbrazte supën e saj të preferuar në supjerë. E prita sa të mbaronte e të kthehej në tavolinë. Pastaj nxorra nga çanta zarfin.
- Këtë ma dha Majku për ty.
I zgjata zarfin dhe po prisja si do reagonte.
Ajo vuri syzet. Grisi me kujdes zarfin, hapi letrën dhe zuri të lexojë. Në fillim në heshtje, pastaj ngriti zërin:
- Sa herë që shoh një vajze adoleshente me barrë kam dëshirë ta ndihmoj. Dhe është pikërisht kjo çfarë bëjmë ne të Planifikimit Familjar të Nju Jorkut. Ne kujdesemi për vajza të reja si ju. Por me ritmin e madh te shtatzanësisë tek vajzat adoleshente që mbeten me barrë, ka akoma shumë për të bërë. Në Bronx ka mbi 100 workshope të edukimit seksual për të ulur rritmin e barrës së padëshëruar…
Ajo ndali, më vështroi mbi syzet e lëshuara mbi hundë, dhe tha:
- Më ka ardhur tamam në kohë!
Unë po qeshja me të madhe, sa po më dilnin lot nga sytë.
- Ku është im bir? - më pyeti.
- Më tha që do shiheshim këtu, - u përgjigja unë që ndieja mezin të më dhimbte nga të qeshurit. Ajo u ngrit e i ra telefonit.
- Majkëll, nëna jote shtatzënë është në telefon. Kape telefonin.
- S'qenka, - tha dhe e vari telefonin në mur.
Pastaj u ul, firmosi një çek 25 dollarësh dhe e futi në zarfin që i kishte dërguar Planifikimi Familjar i Nju Jorkut.
- Kjo është e gjitha çfarë duan këta, -më tha duke më treguar zarfin. - Të gjithë duan para në këtë botë. Kur të dilni, hidheni këtë çek në postë.
* * *
Ditlindja ime
Bashkë me krishtlindjet po afrohej edhe ditlindja ime. Kur erdha fillimisht në Amerikë ditlindja ime e parë në një vend të huaj, qe një ditë e trishtuar për mua. Isha krejt vetëm dhe më vinte për të qarë. Një vit më pas as që më ra ndërmend për ditlindjen, ndërsa atë vit që u fejova, kur filluan krishlindjet zura ta mendoj përsëri. Këtë radhë duhet ta festoja patjetër. Tani s'isha më vetëm. Isha e fejuar dhe madje me një amerikan. Ishte edhe çështje kureshtje.
Pikërisht një ditë para ditlindjes sime, kunati theu këmbën duke luajtur futboll. E çuan urgjentisht në spital e doktori tha që kish nevojë për operacion. Operacioni do bëhej një ditë më pas në spital, në Menhet’n, d.m.th. pikërisht ditën e ditlindjes sime. Nuk më erdhi aq keq për kunatin se sa për vjehrrën si nënë. Ajo duhej të ishte e tronditur nga kjo që i ndodhi të birit. Të nesërmen, që në mëngjes, të tre shkuam në Menhet’n.
- Po qe se Xhefri do operohet tani në mëngjes, do ta marrim në shtëpi në mbrëmje, - tha vjehrra.
- Kaq shpejt? - thashë unë e çuditur.
- Po, - tha ajo, sikur kjo të qe gjëja më e zakonshme në botë.
Xhefri nuk u operua në mëngjez, por reth orës tre pasdite. E morëm në shtepi pas tre orësh nga operacioni. Kështu, rreth orës tetë të mbrëmjes ne ndodheshim të katër në shtëpinë e vjehrrës. Im kunat rrinte shtrirë në divan me këmbën e mbështjellë me allçi. Kishte qenë një ditë e gjatë për të gjithë dhe ndiheshim të lodhur.
- Do shtrihesh pak, mama? - yeta unë.
- Të shtrihem? Jo, - tha ajo. - Do shtrihem kur të bie për të fjetur. A don të pushosh ti? më pyeti ajo. Unë u skuqa. U duk sikur e kisha bërë atë pyetje për t'i dhënë mundësi vetes sime që të shlodhesha. Në fakt ndihesha vërtet e lodhur dhe bëja çudi me të që vërtitesh në kuzhinë. Gatuante ekstra, kur isha e bindur që e kishte frigoriferin plot.
- Të të ndihmoj, mama? - pyeta që prapa kurrizit të saj.
- Jo, - tha. - S'ke ç'të më ndihmosh, gjeli po piqet vetë. Sallatën me fruta e bëra që në mëngjes. Është në frigorifer. Tortën me mollë e bëra që dje... Pastaj kuzhina është e vogël, s'ka vend për dy. Pse nuk shkon të pushosh ca?
I fejuari im vështroi nga ne dhe u afrua.
- Ti dukesh e lodhur, më tha, pse s'shkon të pushosh në dhomën e mamasë?
- Po kjo? Thosha me vete. Me tërë mend e kanë këta?
- Shko shtrihu në krevatin tim, qetësohu, lexo dicka, kur darka të jetë gati, të thërrasim…
I fejuari më shoqëroi deri në dhomën matanë.
- Ta hap televizorin, apo do flesh pak?
- Jo. Nuk do fle, thashë unë, nuk jam e lodhur. Po shoh pak televizor.
Ai tërhoqi derën duke dalë. Mua po më mbylleshin sytë për gjumë.
Isha shtrirë në shtratin e vjehrrës dhe të them të drejtën më vinte turp kur mendoja se ajo vazhdonte të gatuante në kuzhinë, ndërsa unë shlodhesha. A do ta kisha lënë mamanë time të punonte tërë ditën ashtu? Jo, sigurisht që jo.
Nuk e kisha mendjen tek televizori. Pse ta fsheh? Kisha pritur me kureshtje se si do ta festoja këtë vit ditlindjen dhe fare papritur ishte shndërruar në një iluzion. Mbylla sytë dhe kujtoja kur mblidheshim të gjithe tek mamaja, në Tiranë, kur ngrinim gotën e parë bashkë me urimin e vitit të ri dhe të gjithë më uronim mua. Mamaja ime e vëllezërit më puthnin duke më uruar jetë të gjatë e të lumtur. Dhe papritur kujtimet e ditlindjes sime mu bënë bashkë me ato të tezes së Majkut, Rozit që i festuam 80 vjetorin. Kishte ardhur që nga Florida, ta bënte me të bijën , në Nju Xhërsi. E bija, Suzana ishte ekonomiste dhe punonte në shtëpi të vet. Banonte në Short-Hills, ku kanë shtëpitë e tyre shumë pasanikë të Nju Xhërsit.Qe një vend me pyll e lëndina bashkë ku shihje aty këtu vetëm shtëpia dykatëshe. Të gjitha me makina të mira para dyerve.
Në katin e parë të shtëpisë ndodhej ajo që vetëm emrin kishte kuzhinë, se në një të parë nuk të zinte syri as sobë, as frigorifer, madje as lavapjatë. Çdo gjë ishte e maskuar, e veshur me mobilje. Në të djathtë të kuzhinës, një dhomë ngrënie e veçantë për miqtë . Në mes qe vendosur një tavolinë ngjyrë vishnje me bukuri të papërshkrushme. Karriket përreth vinin të zeza.
- Këtë set e kemi sjellë nga Italia, -kish thënë Suzana, kushërira e parë e Majkut. Pastaj, po në katin e parë, ishte dhoma e ndenjes, me kolltukë lëkure e televizor dhe përbri saj dhoma e televizorëve për fëmijët. Secili kishte televizorin e vet të mbyllur në një raft të madh në formën e shtëpizave-lodra. Dhomat e katit të parë e kishin një faqe muri të zëvendësuar nga xhamllëku. Lart ishin dhomat e gjumit si dhe zyra e Suzanës.
Para se të shkonim atje, vjehrra përsëriti që të kemi parasysh se Rozlin nuk do që t'ia dijë njeri se sa vjet mbushi . Rozlin na priti me një kostum ngjyrë trëndafili (pantallona e bluzë). I shoqi , Marti 79 vjeç, vinte rotull si atlet, duke treguar se e kishte ulur barkun duke bërë disa ushtrime fizike të cilat i demonstroi aty në sy tonë.
Darkën e ditlindjes e hëngrëm në restorant. Rozi tregonte kujdes se mos pikonte, sidoqë në qafë kishte varur një grykashkë me xhixha argjendi. Suzana s’e çau kokën të ndërronte rrobat. Erdhi në restorant me komplet tutash sportive. Fëmijët e saj bënë të njëjtën gjë. Ishte e çuditshme se sa shumë kontrastonte me të ëmën. Edhe pse ishte 80 vjeçe, Rozi dukej ende si një plakë-fëmijë e përkëdhelur. "Ajo ka qenë gjithnjë bebja e familjes dhe gjithnjë është trajtuar si e tillë. Edhe i shoqi gjithashtu e ka llastuar shumë", - më kishte thënë ime vjehrrë për të. Dhe kjo qe mjaft e dukshme.
- Më ka rënë një tablo nga muri. Si ta vendos prapë në mur? Ç'farë përdor ti në këto raste? - iu kthye ajo papritur vjehrrës sime.
- Gozhda, e dashur, gozhda! - iu përgjigj ime vjehërr.
- Ku gjinden këto?
- Lërja Martit këtë punë. S'është për ty!
Rozi rrufiti pak kafen, pastaj e vendosi me kujdes në tavolinë për ta lënë të ftohej.
- Gjyshe, po kur pikon grykashkën, si ia bën? - ngacmonte i nipi.
U kthyem përsëri për ta mbylluar këtë mbrëmje duke ngrënë akullore me kek dhe aty filloi diskutimi për kompjuterat. Rozi tha se meqë vjehrra ime (e motra) e kishte kthyer televizorin në WEB TV dhe jepte e merrte mesazhe me shoqërinë e të afërmit, atëherë pse të mos e bëjë dhe ajo? Përfundimi: Rozi vendosi të ndjekë një kurs për kompjuter që të mos e zinte viti 2000 pa mësuar kompjuterin!
Atë mbrëmje patëm vërtet humor. Por sonte është ditlindja ime dhe andej matanë kunati im ishte shtrirë në divan me këmbën futur në allçi. Natyrshëm, që as që mund të bëhej fjalë për të festuar. Ime vjehrrë vërtitej ende në kuzhinë. Ishte e çuditshme se ku e gjente atë energji pas asaj dite të lodhshme. Dhe ishte pothuajse 85 vjeç.
Kur ishim në Menhet’n duke pritur në hollin e spitalit, ndërkohë që i biri operohej, ajo kishte nxjerrë një gazetë dhe lexonte. Unë kisha mbledhur duart kryq dhe rrija e mendoja se po të na ndodhte kjo në Tiranë, (larg qoftë!) në hollin e spitalit do bëhej vetëm muhabeti i të sëmurit, qoftë edhe 14 orë rrjesht. Ndërsa ime vjehrrë, mbaroi së lexuari gazetën, ma pasoi atë mua dhe pastaj hapi një libër. Mbaja gazetën në duar e thosha me vete: "Sa ters që jam. Nga vajti dhe e theu im kunat këmbën tamam tani!" Pastaj i largova tutje këto mendime gjimnazistësh, duke falenderuar Zotin që mendimet janë brenda në tru e jo të shkruara mbi ballë, se me siguri duhet të dukesha femra më egoiste në botë.
Në anën tjetër me çudiste ajo grua, që do bëhej vjehrra ime e ardhshme, se sa e fortë ishte.
Dhe tani kishim ardhur të gjithë në shtëpi. Unë rrija shtrirë në dhomën e saj. Qepallat me rëndonin tmerrësisht, por përpiqesha të mos flija.
Rreth orës e nëntë e gjysëm të mbrëmjes, i fejuari im hapi me kujdes derën e më pyeti :
- A u qetësove ndopak? Do të vish nga kuzhina ?
- Sigurisht, - thashë unë duke këcyer nga shtrati.
U vështrova në pasqyrë. Kisha një fytyrë të fjetur dhe flokë të shpupurisur.
- Ja tek e ke krehërin, - më tha ai, duke më zgjatur një krehër që e mori pranë
pasqyrës. - Rregullohu dhe hajde në kuzhinë. Po të pres atje, - tha, dhe doli.
Unë kreha flokët, rregullova bluzën dhe iu rashë lehtë faqeve të mia, si për tu zgjuar nga ajo gjëndje plogështije që ndieja në tërë trupin tim. Hapa me ngadalë derën që më çonte në kuzhinë dhe gjëja e parë që më ra në sy qe tavolina e rrumbullakët e mbuluar me një mbulesë të bardhë të qëndisur me trëndafila . Mbi të, një tortë e madhe e rrumbullakët me qirinj të ndezur mbi të. Shtanga. Hodha edhe dy hapa. Papritur, vjehrra ime e ardhëshme dhe i fejuari me dolën përpara duke kënduar ato vargje që na ishin bërë aq të njohura nga filmat që kishim parë, por që kurrë s'kisha menduar se ndonjëherë do të më përkisnin mua:
"Happy Birthday to you!
Happy Birthday to you.. “
Duetit të tyre iu bashkua një zë i tretë. Ishte zëri i kunatit tim, Xhefrit, që mbante këmbën e fashuar të shtrirë mbi tavolinën e mesit në livingrum. Unë u mallëngjeva. Ime vjehërr më përqafoi dhe më tha t'iu fryja qirinjve . Iu afrova tavolinës e duke mbajtur lotët iu fryva qirinjve me frymën që më dridhej. Mu desh ta bëja disa herë, derisa u fikën të gjithë. Ata përplasën duart. Shikoja herë nga ime vjehrrë e herë nga i fejuari im. Fytyrat e tyre dukeshin të lumtura sikur të ishte ditlindja e tyre.
Albana M Lifschin, Bruklin, 1998, perfshire ne vellimin "Takim me te paprituren"
