Bota e Gruas Shqiptare-MERITA BAJRAKTARI McCORMACK -RECENCE

Botoi Gazeta "Illyria" 24 Korrik 2007

Merita Bajraktari McCormack-

Përshtypje nga libri “Midis dy Kohësh”
Autor: Naum Prifti
Botues: NB “BUZUKU”
Prishtinë

Tregimi i së vërtetës dhe përgjegjësia ndaj saj.

Me këtë deklaratë nis arsyetimi logjik i një prej shkrimtarëve shqiptarë më të njohur të shekullit të 20-të dhe në vazhdim,në këtë shekull, kur sjell para lexuesit detaje nga dokumentimi i ngjarjeve dhe situatave nga më të çuditshmet,nga më absurdet, absolutisht të vërteta për një periudhe rreth pesëmbëdhjetë vjeçare në kohën e regjimit komunist në Shqipëri.
Naum Prifti , i mirënjour nga çdo shqiptar , nga fëmijë e të rritur, ka sjellë pranë lexuesit një dëshmi drithëronjëse të viteve të komunizmit në vëllimin”Midis Dy Kohësh”-me Shënime Udhëtimi,Kujtime-Portrete dhe Ese,botuar nga Ndërmarrja Botuese “BUZUKU,” Prishtinë, 2006.
Libri voluminoz prej 500 faqesh ndahet në dy pjesë kryesore. Pjesa e parë përbëhet nga Shënime Udhëtimi, ndërsa pjesa e dytë përmbledh Kujtime, Portrete dhe Ese.
Me gjuhë të pastër , me fjali të ndërtuara mjeshtërisht, me formën e tij tipike rrëfyese, shtruar e me kolorit të pasur leksikor, shpesh herë me “rrëfime” (pjesëza të vogla), brenda së tërës, Naum Prifti vjen tek lexuesi me freski të veçantë, duke na sjellë një përkundje shpirtërore, që na rizgjon interesin dhe dëshirën e kahershme për të lexuar tregimet dhe përallat e tij kur ne ishim ende në shkollat fillore apo tetë-vjeçare.
Te ky libër me karakter publicistik, Prifti ka një këndvështrim realist prej gazetari të mprehtë, të cilën e plazmon me forcë artistike. Këtë herë, nuk ka çensurë, nuk ka kufizime, nuk ka redaktorë mbi kokë që rrijnë me gërshërë në dorë për të prerë pjesët mëkatare që “nxijnë” realitetin. Këtë herë Naumi flet sikurse e sheh realitetin me sytë e tij, ashtu si e ka gjykuar dhe përjetuar ai momentin. Përmes rrëfimit, duke përfshirë dialogun lehtësisht aty ku nevojitet,si dhe digresione historike e ilustrime të natyrës folklorike, Naum Prifti sjell përmes përshkrimit dhe rrëfimit tablonë e vërtetë të jetës në kohën më të vështirë që ne kemi kaluar. Ai ka përmbledhur një gamë të gjerë dukurish dhe ngjarjesh që atëhere ishin thjesht rutinë e ditës, drama që shpaloseshin e traumatizonin qytetarët, e që tashmë marrin rëndësi të veçantë pasi janë material ilustrues i së vërtetës komuniste që shumëkush mudohet ta fshehë apo ta lerë në harresë.
Prifti sjell vëzhgimet e tij të mprehta, jep mendime (në letër) se çfarë dëmi i sjell shoqërisë regjimi komunist. Cilëson atë që e percepton si pozitive, aty ku ka me të vërtetë diçka të tillë, por ai mban qëndrim kritik ndaj realitetit dhe nuk tutet të japë mendimin e tij troç për ngjarje, dukuri e karaktere të ndryshme, me të cilët ka patur kontakt.
Naum Prifti ka një humor tipik të tijin, e diku buzëqesh me ironi, e aty ku e sheh të nevojshme nuk e kursen as sarkazmën. Duke e njohur mirë vendin ku shkel, pavarësisht se nuk është rritur aty, atë e ndihmon pjekuria profesionale dhe kultura të japë esencën e subjektit,pa u futur shumë thellë labirinthit të hamendjeve të shoqëruesve apo instruktorëve të Partisë të atyre kohërave, që mos u kthefshin kurrë….Kujtojmë rastin e shpjegimit të origjinës së emrit Çermenikë e Zezë.
Ai është një vëzhgues i hollë i detajeve. Vëren dhe ekzaminon traditën, eksploron fenomenin, bën edhe induksione dhe me dorë të lirë jep mendimin e tij pa doreza për padrejtësitë që vëren.
Në njërin plan autori vëzhgon me kujdes çdo detaj në zakonet e krahinave ,jetesën dhe doket krahinore. P.sh ai eksploron kullat Mirditore, veshjet e grave të krahinës, deri edhe krehjen, tregon për ekzagjerimet që viheshin re kur përshkruhej madhështia e kullave të malësisë, vë në dukje “kusuret” e labërve me të mirat dhe të metat e karakterit të tyre, duke sjellë në vëmendje të lexuesit potencial (brezit të ardhshëm) edhe ndodhi tragjike si ajo e rrugës Brataj,Labëri, ku ai vëren : “Një murane katërkëndeshe pa çati,e ndërtuar me gurë me sërë. “ Është historia e një dhëndri që u vra nga një miku tij lab ditën që krushqit po ia sillnin nusen në shtëpi Naumi e tregon këtë fatkeqësi me dhimbje por dhe me humor. Një cilësi tjetër e këtij ështe pasuria madhe e anëve etnografike dhe socilogjike. Kudo meson gjëra të reja e të panjohura nga zakonet dhe traditat tona
Po ashtu vëren edhe historitë e Çermenikasve dhe të Martaneshit, tok me ndryshimet qe pëson psikologjia e njerëzve me kohën . Vëzhgon Vjeshtën në Tropojë apo Lekëlin e Tepelenës. Për Troshanin e Lezhës rrëfen me dhimbje se qendra e freterve të dikurshëm, u kthye në vend internimi nga regjimi komunist. Shpirti i tij poetik përshkruan bukur edhe bukuritë e Mokrës.
Por në një plan tjetër, që përbën edhe thelbin e këtij vëllimi është vëzhgimi i realitetit, me të cilin rregjimi në fuqi kondukton, ose më mirë të themi kontrollon jetën e popullit shqiptar.

Shënimet e atyre kohëve për fenomene të ndryshme me të cilat autori përballet nëpër vizitat e tij në zona të ndryshme, janë nga më pikantet përsa i përket të vërtetës objektive. “Kujdes me kë ulesh në Tavolinë” për mendimin tim është një rrëfim tragji-komik për vetë faktin se është qesharak deri në pabesueshmëri,por duke e pas përjetuar personalisht, e kam ndjerë dhimbjen dhe sterotipizimin.
“Për herë të parë jashtë shtetit” është tregimi i vërtetë që kulminon sagën e përpjekjeve dhjetëvjeçare të Naum Priftit për të gjetur pak përfshirje në shoqërinë e tyre që dilnin jashtë, e megjithatë tortura e përjashtimit nga ky privilegj , është e prekshme, e hidhur, por e vërtetë.
Prifti, megjtihëse një penë e veçantë në letërsinë shqiptare, për shkak se kishte të atin e dy vëllezër në Amerikë, ai nuk lejohej të udhëtonte jashtë shtetit. Ai mundohet që t’i heqë vulën e përjashtimit vetes e familjes duke u përpjekur të sigurojë një vizë , por nuk ishte e thënë që ai të lejohej. “Aventura” e sigurimit të një vize, karakteret me të cilët përballet, prapaskenat dhe hijet e dyshimit, janë shoqëruese në çdo hap.
Mendoj se kushdo që e merr librin në dorë duhet , të lexojë këtë tregim-dëshmi ose të parin ose të fundit. Është ndër më prekësit, më të goditurit,më të bukurit dhe natyrisht ka shumë humor të dhimbshëm.
Këto mbresa udhëtimesh heretike jo vetëm nuk mund të botoheshin në atë kohë, por edhe sikur të dihej përmbajtja e tyre, ne nuk do kishim priviligjen e leximit të një libri 500 faqesh sot, se fati i Naumit mbase do ishte tjetër. Por mendja e tij kthjellët duke i shkruar për në “sirtarin e kyçur,” bëri që këto shkrime të jenë ekstensive dhe të plota, siç ndodhnin atëherë, si një dëshmi e gjallë e mosntruozitetit komunist.
Ndër kujtimet, portretet dhe esetë, në pjesën e dytë do veçoja portretin e Lasgush Poradecit. Jo se jam ”lokaliste” por më tepër sepse është një portret tepër interesant. Naum Prifti,për ne që nuk e njihnim nga afër, na e sjell Lasgushin, “in person,” të plotë, të vërtetë, me të gjtha përmasat e plota të tij si njeri, si poet,si artist, si prind, bashkëshort, shok, mik e natyrisht si antikomunistin pogradecar që nuk pranoi të përdorë metodën e realizmit socialist, por mbeti deri në fund besnik i vetvetes edhe patriot, autor i vargjeve të pavdekshme:
“Dyke nisur udhëtimin mes-për-mes në Shqipëri
Drini plak e i përrallshëm po mburon prej Shëndaumi”.
Pjesë e veçantë e këtij libri është “Parathënia apo pasthënia” që autori e ka titulluar me plot të drejtë: “Unë si Prokop Cezareasi” ku jep ne detaj idenë e mbajtjes së shënimeve atëherë dhe rrënjën e frymëzimit me këtë ide. Mendoj se fati e ka pjekur me historinë e Cezareasit, pasi me të vërtetë Prifti na ka sjelle një vepër tepër të vyer e të domosdoshme. Ështe një dokument që duhet të studiohet për të rishkruar historinë e viteve komuniste në Shqipëri.
E falenderoj shkrimtarin Naum Prifti për librin dhe i uroj krijimtari të mbarë.
©Merita Bajraktari McCormack
New York Korrik 2007

Bota e Gruas Shqiptare-ILIRIANA SULKUQI-POEZI

(Botoi Illyria- 24 korrik 2007)
Iliriana Sulkuqi
Eklipse dashurie-

Lirikat e një fundjave -
Të vij sonte, apo...?
Të vij sonte apo nesër,
A pasnesër, duke gdhirë…?
A me Hënën, në të mehur,
a me Diell n'perëndim…?
Të vij sonte në të ngrysur,
me qirinj në Galaktikë ?
-A me Yllin e Mëngjesit
që i bëhem Zgjim me zgjim?
Të vij sonte apo
sonte? - Dhe me Hënë, dhe me Diell,dhe me yjet në një shportë dhe me zemrën sa një qiell…?Të vij nesër a nxitimthi,me një shkronjë që më flet shqip,dhe me Zotin që më lindidhe me zë - prelud- në shpirt?Të vij sonteapo nesër,A me ëndrrat që s'u prekën,A me fjalët që s'u folën,A pas - kurrë, në këtë shekull?Të vij sonte apo sonte?A, pas vetes së përdjegur?..."Nuk dashuronim as un' as ti, por…"(Lasgush Poradeci)Në kohën tonë pa fëmijëri, Në udhën tonë të mërguar, Nuk munda (oh), të të bëj ty,Dhe s'ka se si ti të më duash…Në kohë-botën që jetojmëNjë gjë të dy fort mirë e dijmë:Njeri mbi tokë, tjetri mbi qiell-S'e trashëgojmë dot Dashurinë…Një gjë fort mirë duhet ta dijë Unë dhe ti dhe Gjithësia:Po nuk u deshëm ne të dy-S'ka si të duhet Dashuria…Në më thëntë shpirti "PO"…"Me të dijtë se më rri në besë,sahatin për ty e shes"-popullore gjakovare-Përgjigje:S'jam e pasur me para,por flori prej nëne jam.Në më thëntë shpirti "Po"-mbi dhjetë shpifje fluturoj…Në më thëntë shpirti "Po"-dhe një mal e shkërmoq.Dhe një lis e hedh në tokë,me gjithë rrënjë e me gjith' botë.Në më thëntë shpirti "Po"-Shtatë ditë i zgjoj me këngë,Shtatë të tjera me një Hënë,Shtatë me ëndrra dashurie, Shtatë të fundit zgjohen vetë,Nga një frymë Perëdie.Për inat të natës sime…Për inat të natëssimeNatën tënde embërthej . . .E mbërthej me catrazimeqë veç Zotit iarrëfej . . .Prej një ëndrredrithërime,drithërimat qaj elaj…Për inat të natëssime -Natën tënde zgjuarmbaj. Stacioni i fundit…-sipas Horoskopit tim-Çdo molekulë e trupit timM' është stacion dashurie,Ku përpëlitet një thëllim,Ku djeg një diell xhelozie…Çdo molekulë ka një shpirt.Të gjitha bashkë - më bëjnë mua.Më thënka Horoskopi flirt :"Të rrotulloj, sa herë dua!"Thotë Horoskopi im :"Po kush je ti, që s'vjen ku dua?!"I them : " jam përvëlimNga rrotull-boshëzat e tua…""Ëndrrat pa fre me ty përzieva!Unë pikë shiu mbi një re…Nëse gjithë botën e gënjeva,tek ty përulem pa bërë bè.Se të vjen dimër në beharDhe në Korrik breshon një breshër,Po ç'faj të kam që si i marrë,Të sillem rrotull si i verbër?!"…I them sërish me gjuhë shkence:"Ndalu këtu, ku po mbyll sytë!M'i hiq nga shpirti pranga e leqe! Bëma një fjalë satelit!…Dhe prap i them me gjuhë fëmije:"Po Aladinin, a ma ke parë?Shetit si ty, qiej e yje…Si ty premtoi të më marrë…"…Çdo molekulë e shpirtit timMë ësht' stacion i dashurive…Por veç të fundit - përdëllimMa sill, t'ia shkul prangat kufijve…PritmëPritmë,Një sekondë e gjysmë…Sa të lyej flokëtDhe…T'i marr leje vetes…!E dashur Dashuri…,…M'u mpik malli Për të t'parë…, M'u mpinë duartTë të prek…Të të ndjej si një shtatzënë,herë si ëndërr herë si djep… Më ka marrë malli për ty, që fëmijë, ardhur nga gjyshër…që kur lojëza Nuse – dhëndër ishte lojëz egënjeshtërt.…Që kur m'the je përpëlitjenë dy pjesë të trupit tim…Natë e ditë e vit pas vitiNdez qirinj me lotin tim…Dhe nga malli, dhe nga malli,Për t'u ndjerë si e vërtetë-Adoptova, si bij shpirti,Dhe një dimër, dhe një vjeshtë.` Më zuri nata në vendlindje…Më zu nata në vendlindjedhe trokita te një portë:"Tak, tak, taak…,jam Mama Dhia…Më ka sjellë Poezia…M'u betua se ka ftohtëdhe m'u lut, me pikë të shpirtit ta dërgoj ku ndjehet ngrohtë…"-Kush, moj, kush, Dashuria-?!-pyet zëri që e njihja…-S'e mban mend si më ke thanë?"Ndaj me ty Namazgjanë...Dhe Shkumbinin, përngjatë Krastës…Pa u zverdh Gjethja e Rrapit,Të jap prikë Malin e Vashës…Pa t'u tharë lot'i mallit –Ta ringjall edhe "Jaranin",Ujë, për buzët që t'u thanë,Ke në Çesmat e Kalasë…Tak-tak –tak…Tak-tak taaak…Po s'më njohe,T'plas në Prag!"Për një mollë që hëngri Eva…Për një mollë që hëngri Eva,Zoti na lëshoi stuhitë…Për një mollë që hëngri Eva –Na u thyen dashuritë…Ndaj s'ma bluan dot stomaku mollën- kuq, jeshil, të verdhë… Për një mollë që "hëngri" Eva,Burrat shkojnë derë më derë…………..Evë, Qofsh e lavdëruar!Bukur "luajte" me mollën!A s'ta dha Zoti tundimin ,Të provoje "Të ndaluarën"?A s'të bëri vetë ZotiEdhe engjëll,dhe djallushkë…Ta vije në provë botën:Për një femër, ç'bën një burrë?Evë, qofsh e lavdëruar!Mbrëmë fjeta me poetinMbrëmë fjeta me PoetinPër Qiell e për Tokë, ju betohem! Nëse tradhëti ky akt e ka emrin,Shpirti juaj ma dënoftë shpirtin!U lava me `Të në ujëra të turbullta…Në ujëra të kulluara u putha me Atë…U përqafova mbi valëza a sa një mal…,Herë perçeshkumë të ethshme, Herë – notë mbi pentagram…Po , po. Mbrëmë me Poetin fjeta.Në një shtrat – fjalëvarg.Nënkresë – një krah prej shpirti.Mbulesë – tis fryme – mërgatë…Fjeta. Por…, edhe nuk fjeta.S'di , a bëra dashuri?!…Mbi gjoks të Tij kokën mbështetaHerë, i brengosur, edhe ai…Më fal, o Zot, në mëkat bëra!I ngjita buzët me të Tij…Sikur vërtetë të ishim bashkë, Do ishin tretur dhjetë qirinj…Mbrëmë fjeta me Poetin.Mbrëmë - nata u bë fli…Nëpër dritën e një shkronje,Lindëm emrin – DASHURI.PsherëtimësKu më je me dhimbjen tënde?Ku më je e ku të kam?Nëse ti më paske malle,Mos m'i jep se, oh, t'i kam…!Me aromë gruajeNë shtratin e ëdrrës t'u futa…Me aromë gruaje të marrë…Te ëndrra ime u ktheva, dalë nga ikona si vajzë.

Bota e Gruas Shqiptare-ILIRIANA SULKUQI-Aleko Likaj -Interviste

Botoi Shekulli 15 Korrik 2007


Naum Prifti -
MIDIS DY EPOKAVE,
midis dy Kontinenteve…

- Kurbeti i një shkrimtari 75-vjeçar-

Intervistuan
ILIRIANA SULKUQI
ALEKO LIKAJ


I lindur në Rehovë, Kolonjë, më 7 mars 1932, ku ka kryer shkollën fillore Më pas, në Ersekë, atë 8-të vjeçare.
Në 1953, mbaron Politeknikumin Mjeksor në Tiranë. Punon një vit si ndihmës mjek në Sanatoriumin e Korçës... I apasionuar pas letërsisë, vazhdon studimet për Gjuhë e Letërsi Shqipe në Universitetin Shtetëror të Tiranës.
1954-1960, redaktor në revistën Hosteni.
1960-67, redaktor në revistën "Ylli"
1967-70, arsimtar në Divjakë të Lushnjes.
Në 1970-72, redaktor përgjegjës për buletinin "Skena e fëmijëve", pranë Shtëpisë Qendrore të Krijimtarisë Popullore, Tiranë
1972-74, shkrimtar në profesion të lirë,
1974-76, inspektor teatri në Ministrinë e Arsimit dhe të Kulturës.
1974-76, petagog i jashtëm për Letërsinë Shqipe në Universitetin e Tiranës,
1976- 1991, shkrimtar në profesion të lirë.
1991, emigron në Amerikë (New York), ku vazhdon të japë ndihmesën e tij për komunitetin shqiptar këtu dhe për Letërsinë Shqipe.
Në vitin 1995, zgjidhet sekretar i Federatës Panshqiptare Vatra, detyrë që e ka edhe sot. Me krijimin e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë e zgjedhin kryetar të saj.
Ka fituar shumë çmime për veprat letrare si vëllime me tregime, novela, letërsi për fëmijë, humor dhe skenarë filmash.
Në vitin 2001 nderohet nga Ministria e Kulturës dhe Lidhja e Shkrimtarëve me çmimin: "Penda e Argjendë", për vëllimin me legjenda "Nëna e Diellit"
Çmimin "Penda e Artë" për vëllimin me tregime dhe skica humoristike "As Miço, As Muço" nga Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptare-Amerikane, New York, 2003.
Për punën e tij të gjatë, të vazhdueshme letrare dhe me nivel artistik, është Dekoruar nga Kuvendi Popullor me Medaljen e Punës dhe "Urdhërin "Naim Frashëri" klasi ll-të.
Krijimtaria e tij letrare është e larmishme dhe shtrihet në disa gjini: tregime, drama, komedi, novela, skenarë filmash, pjesë për teatrin e kukullave, skenarë për filma vizatimorë, biografi, artikuj kritikë, publicistikë, etj,
Janë thuajse 100 vepra letrare, më shumë se vite jete dhe dyfishi i një gjysmëshekulli krijimtarie.
Mijëjra e mijra faqe të shkruara me dorë , të shtypura me makinë të thjeshtë shkrimi, dhe të hedhura në kopjuterin e ditëve tona , qindra e qindra analiza, diskutime, letërkëmbime, biseda, që mund t'i quash pa frikë-publicistikë, për nga idea dhe mesazhi që mbartin dhe përcjellin.
Tregimi: "Dimri i Urisë" ka fituar çmim Nderi (Honour Prize), në Konkursin Letrar Ndërkombëtar të Maison Naaman pour la Culture, 2004-2005. Autori pranohet antar Nderi i Shoqatës Kulturore Naji Naaman.




Intervista jonë me shkrimtarin që lidh tre brezat:

- Ç'do të thonë për Naum Priftin "75 Pranvera" dhe më shumë se një gjysëm shekulli në letërsi?

-Ky është monumenti që i ndërtova vetes me punë të mundishme dhe kënaqësi të jashtëzakonshme. Më duket se Pushkini ka një poezi Exegi Monumentum të cilin e kam lexuar të përkthyer në rininë time. Atëhere nuk e kuptoja, tani i kujtoj me mirënohje vargjet e tij:
Monument i ngrita vetes,
Që me dorë nuk ndërtohet…
Nuk shkruhet me penë, as me bojë, as me stilolaps e kompjuter! Shkrimtari shkruan me zemër, me mendim e ndjenjë.

- "Erdhi" letërsia tek ju, apo "shkuat" ju tek ajo?

-Unë u nisa drejt letërsisë që kur isha trembëdhjetë vjeçar dhe hyra me dinjitet te dyert e saj. Rasti e fati më ndihmoi të arsimohesha e të zgjeroja kulturën time letrare, po shpirtin poetik e kisha të trashëguar. Më duket se në familje kishim një dell artistik të fortë, qëkurse stërgjyshi skaliste figura zoomorfike mbi gur dhe gjyshi i binte kitares dhe këndonte.

- Cila është biografija letrare e Naum Priftit ?

-Me biografinë letrare le të merren biografët, kritikët dhe studiuesit. Unë shkrojta në shumë gjini, sepse ashtu ishte koha. Së pari më shtynte edhe egoja letrare të provoja veten në fusha të reja, së dyti, na detyronte koha dhe kërkesat letrare të kohës. Rilindasit dhe shkrimtarët e pavarësisë nuk kanë skenarë, sepse atë kohë filmin s'e njihte kush në vendin tone. Brezi im u desh të merrej seriozisht me atë gjini, e po ashtu edhe me gjini të tjera.

- Nëse do t'u kërkohet që të përshkruani jetën tjetër në kontinentin e largët, jo si në një tregim, cila është ajo?

-Jeta asnjëherë dhe në asnjë vend nuk është shesh me lule. Janë të lumtur ata njerëz që dinë ta mbushin me aktivitet, që zbulojnë kurdoherë gjëra të reja dhe interesante. Amerika e Re ka më shumë antikitete se Bota e Vjetër. Nuk mjafton një jetë për të vizituar kuriozitetet e një qyteti si New Yorku.


- Amerika për ju, ëndërr, aventurë apo e detyruar?

-Amerika, ëndërra ime e kahershme. Sapo arrita në Philadelphia desha të vizitoja restorantin që ndodhej në 48-32 Woodland Ave. Ai vend më tërhiqte më shumë se Kambana e Lirisë, se Muzeumi Roden dhe kuriozitetet e tjera. E mbaja mend adresën nga letrat që vinin prej babait. Në atë restorant ai punoi një kohë të gjatë tok me ortakët e tij. Nipi, Gary Prifti, ma plotësoi dëshirën. Tek e vizitoja m'u rëmbushën sytë nga kujtimi i babait, ndërsa pronarët e rinj më shihnin disi të habitur. Në Amerikë erdha qytetar amerikan nga babai dhe mund të them pa iluzione. E njihja Amerikën nga rrëfimet e babait kur u riatdhesua më 1957 dhe nga bisedat me vëllezërit Paul e Peter Prifti që erdhën si vizitorë. Shpërngulja edhe nga një shtëpi te një tjetër krijon probleme e jo më në një kontinent tjetër, në një botë të huaj e të panjohur. Në Amerikë ndieva humbjen e identitentit, të rrethit shoqëror dhe të jetës intelektuale. Humbje të rënda për çdo intelektual. Mendoja ta shijoja Amerikën për tre katër vjet dhe të kthehesha në atdhe, por ca nga që Amerika ka magjinë t'i mbajë ata që vijnë e ca nga detyrimet e ndryshme, dëshira mbeti dëshirë. Ndoqa një kurs pranë Kishës Lutherane në Upper Darby, (Philadelphia) të përmirësoja anglishten dhe një semestër hyra në Kolegj ku ndoqa kursin "Bazat e të shkruarit," të cilat i dija pa vajtur atje, por jo me termat anglisht. Pedagogeja u habit kur mësoi që kishte në kurs një shkrimtar me disa vepra letrare. Fillova të aktivizohem në shtypin shqiptar të diasporës dhe nëpërmjet Vatrës mora pjesë në veprimtaritë politike për Kosovën. U ngazëlleva kur më zgjodhën sekretar të Federatës Panshqiptare Vatra. Jeta ime në Amerikë ka ecur në dy palë shina, aktivitete shoqërore politike kultore dhe krijimtari letrare.

- Le të kthehemi paksa prapa në vite, fëmijëria e kolonjarit Naum…

-U rrita jetim me baba gjallë se im atë ishte në Amerikë kur linda unë më 1932. E pashë për herë të parë më 1938 kur erdhi për një vizitë të shkurtër në vendlindje. Në atë kohë isha 6 vjeç dhe mbaj mend që më solli një palë xhinse dhe pasi m'i veshi e m'i provoi, më tha: "Ikë, zhgryeju tani se këto nuk grisen!" Këshilla e babait ishte konkrete se ne fëmijët në verë shkarraviteshin nëpër rrëpirat e përrenjve. Babai iku sërish në SHBA pas disa muajsh dhe unë mbeta me nënën, gjyshen dhe vëllain e madh. Disa muaj më vonë nëna lindi një vajzë dhe unë u bëra me motër.
U rrita pa kufizimet e autoritetit të babait në familje, por ndërkohë edhe pa këshillat e tij të dobishme. Nuk isha fëmijë i përkëdhelur, as fatkeq. Lodrat e shumëllojshme në natyrë gjatë verës e në mjedise të mbyllura gjatë dimrit na ndihmonin të stërviteshim fizikisht e mendërisht. Cikli i lodrave respektohej vetvetiu me rregullsi të pandryshueshme. Koha e bilbilave, e cinglave, e sofateve, e fugave, e detkave, lojë me potka, me arra, tregurëzi, kusarëzi, etj. Më vjen keq që brezat pasardhës i braktisën ato lodra aq të bukura dhe si pasojë u harruan. Fshati im, Rehova, i pasur me festa fetare e pagane, me rite, këngë e kalimere na e jepte edukimin artistik në mënyrë të natyrshme.

-Adoleshenca, a ka patur ritmin e fëmijërisë mbresëlënëse?

-Nuk di të kem patur adoleshencë. Qysh në moshën më të njomë (7-8 vjeçar) ndihmoja familjen me punë të ndryshme, çka sot duket si ekzagjerim, por kjo ishte e zakonshme për çdo djalë a vajzë në fshat. Sëbashku me nënën dhe gjyshen, korrja grurë me drapër, vaditja kopshtin, livadhet ose arat, mblidhja bar e urov, prashitja, mbartja me gomar kunguj, misra e duaj nga arat, shkundja e mblidhja kumbulla për raki, prisja e qëroja misrat, mbushja ujë, rrihja fasulet, etj., etj. Qysh në moshën 11 vjeçare shkoja në pyll për dru, tre-katër orë larg e po aq për t'u kthyer. Duheshin siguruar 40-60 barrë dru zjarri për dimrin e gjatë e të ashpër. Ngrihesha natën, në orën 2 a 3 e duke udhëtuar rrëzë maleve të Gramozit vëreja zbardhjen e ditës së re, humbjen e yjeve, farfuritjen e tokës nga rrezet e diellit, prarimin e pyllit në vjeshtë. Mjaft nga mbresat e asaj kohe i derdha më vonë në tregimet e mia. Natyrën e kundroja me kërshëri e kënaqësi, që nga bulëzimi, hapja e konxheve, shpërthimi i luleve, lidhja e frutit, rrëzimi i gjetheve. Më duket se edhe tani dëgjoj frushëllimën e arrave që bien në tokë mes fletëve, ndiej aromën e barit të kositur, të kashtës së grurit në lëmë. E quaj veten me fat që u linda dhe u rrita në fshat, në gjirin e natyrës. Edhe tani më merr malli të eci mes pyllit në vjeshtë, të dëgjoj pikat e ujit që kullojnë nga fletët, të ndiej aromën pickuese të gjetheve të rëna, të shoh bashkat e mjegullës së bardhë shpateve të Gramozit, retë e përskuqura mbi malet e Radomit. Që në atë kohë mendoja sa interesante do të ishte të ndiqje rrjedhën e përrenjve nga burimet malore deri në det. Pastaj na kapi pasioni i alpinizmit. Shkelëm disa nga majat e Gramozit, kataraktin e Kroshovicës, Grykën e lumit, Bregun e Erës. Argëtoheshim duke rrokullisur gurë rrëpirave e greminave.


- Thuhet se në adoleshencë , vjen edhe puthja e parë. Naum Prifti,bën pjesë në këtë traditë klasike.? Ka ndodhur kjo tek ju, apo...Po e fundit?

-Puthjen e parë e mbaj mend mirë se nuk ishte puthje, mbasi akti nuk u konsumua, sikurse thuhet me gjuhë juridike. Kam qenë 15 vjeç dhe doemos edhe unë e kisha një "nuse," si moshatarët e mi. Edhe ajo e dinte që ishte imja, se më jepte fruta e ndonjë vezë fshehurazi. Një mbrëmje e hasa papritur në një sokak të ngushtë. Ajo kishte dalë të kërkonte viçin. I premtova ta kërkonim bashkë, iu afrova dhe tentova ta puthja. Ajo u mbrojt sa mundi, mbuloi fytyrën me duar dhe më shtyri. Kjo ishte e natyrshme për konceptet e vajzave të fshatit. Pas asaj që ngjau, prisja që ajo të largohej me vrap, ndërsa M., rrinte e mbështetur pas murit, duke pritur t'i afrohesha sërish, mbase e penduar që nuk më lejoi ta puthja. I prekur në sedër nga reagimi i saj, dhe nga druajtja se skenari mund të ripërsëritej, nuk iu afrova më. Puthja e fundit???...


-A keni qenë njeri me fat në dashuri?

-Nuk pata kohë të dashuroja, u martova i ri, njëzetvjeçar dhe po jetoj prej 54 vitesh me gruan që zgjodha në rini, qysh në bangat e shkollës shtatëvjeçare.

- Dhe kur mbaron adoleshenca e në dyert e jetës troket rinia, shumë prej nesh mendojnë edhe për martesën, si shqiptare të vërtetë. A i keni qendruar strikt kësaj formule të kohës që lamë pas?

-Kur isha mendoja se dashuria dhe martesa ishin detyrimisht te pazgjidhme. Prej kohësh mendimi im ka evoluar. Njeriu dashuron e dashurohet qe të zgjedhë partnerin më ideal, ose që atë kohë e quan të tillë. Nuk është e thënë që ç'do dashurojë të përfundojë në shtratin e martesës.

-Çfarë i mungon Naum Priftit në New York?
-Plot gjëra të shtrenjta e të dhimbshme. Në radhë të parë rrethi shoqëror e miqësor, në një farë mase identiteti. Më përpara e ndieja mjaft humbjen e jetës intelektuale, ndërsa këto vitet e fundit vë re me kënaqësi një shtim të vrullshëm të aktiviteteve artistike, sidomos promovime librash dhe festa kulturore.

-Pengjet për miqtë dhe "armiqtë" që la në Shqipëri.

-Nuk di të kem lënë armiq në Shqipëri, as të hapur, as të fshehtë. Por natyrisht ambiciozët nuk mungojnë kurrë, në asnjë kohë e në asnjë vend. Besoj se e dini proverbin popullor: "Pema që ka fruta qëllohet me gurë," një e vërtetë e hidhur. E ka ndonjë popull tjetër këtë proverbë veç nesh? Ndiej angushti sa herë e kujtoj se kjo thënie përligj shpifjet, ambiciet, shfrimet pa kurrfarë logjike e skrupulli. Besoj se kam shumë shokë e miq në atdhe që më duan dhe i dua. Me vjen keq për mikun tim piktorin Llambi që ka humbur dritën e syve, sepse kjo është shqisa më e vyer për piktorin. Tani ai jeton i rrethuar nga errësira, por me sytë e mendjes në shpirt ka dritë dhe ai vazhdon të punojë.

- Po pengu për vete?

-Kam ëndëruar një shtëpi me bahçe e me kopsht. Shpirti im prej poeti lindur në fshat e sheh kopshtin si vend pune e prehje. Deri tani ka mbetur dëshirë.

Të vijme tek krijimtaria juaj. me sa duket kritika, nuk paska gabuar kur e cilëson Naum Priftin " magjistar i shpirtit njerëzor"" mjeshtër i përshkrimit të situatave egsistenciale, psikologjike," ku çmon veçanrisht "punën me frazën". Kjo e fundit e marrë nga një studim i profesorit të institutit të gjuhësisë, Jorgo Bulo, i cili nuk nguron të shprehet se vepra juaj" i ka qendruar kohës, e bukur , e pa përdhosur dhe e shëndetshme". Te gjitha keto vleresime per tregimin e novelen. Pse mungon romani tek shkrimtari Naum Prifti , kur të gjithë shokët tuaj i mbeten pastaj, besnik atij?. A jeni penduar?

-Dikur e kisha nje fare meraku, nje fare deshire te barazohesha me koleget. Tani jo. Ka plot romane te dobët qe mezi lexohen, ose nuk lexohen. E para sepse mua me mjafton I tregimet për të thënë dufet e shpirtit tim. Më sakt nuk më lin in tregimet t'I futesha romanit. Mendoj se mjaft nga novelat e mia mund te kategorizohen plotësisht si romane te shkurtër.

- Në krijimtarinë tuaj, dallohen dy ngjyrime.Ajo e Kolonjës ku ju jeni lindur dhe rritur, por edhe ajo e fushave te Myzeqesë.Madje, kjo e fundit tregon se jeni një myzeqar i vërtetë. Njëzetekatër karat.

-Subjektet nga Kolonja zenë nje vend të madh ne krijimtarinë time. I kam falur Kolonjës disa xhevahire letrare, kam derdhur aty ndjenjat dhe mendimet e mia, sepse ishte vendi ku u rrita, vendi që më mëkoi me poezi e dashuri. Kam pritur të më bëjnë së paku "Qytetar Nderi," por me sa duket kjo gjë as u ka shkuar ndermend. Jam i sigurt se pasardhësit do të më çmojnë më mirë se bashkëkohësit. Myzeqeja më adoptoi si birin dhe unë e quaj vendlindjen time të dytë. Ajo më pasuroi me motive letrare, me subjekte dhe unë ndiej kënaqësi kur disa dashamirë besojnë se jam nga Myzeqeja. Ndihem krenar që më njehsojnë myzeqar.

-Nëse Divjaka që ju ka pasur për disa vite në gjirin e saj si mësues, do t'u ofronte një "Qytetar Nderi"… ?

-Divjaka jo, se nuk është rreth, nuk e gëzon atë të drejtë, por do të isha i lumtur sikur ata të më ftonin me ndonje rast feste përkujtimore.

- Në ç'raport është folklori me tregimin tek ju?

Besoj se të gjithë shkrimtarët më të njohur të vendit kanë dalë nga zhguni i folklorit. Nëse për letërsine ruse flitet që ka dalë pelerina e Gogolit, ne i përkasim par exelance folklorit. I kemi dhënë, por më shumë kemi marrë prej tij. Vëllimet e mia "LEGJENDA E RREFIME PER SKENDERBEUN" dhe "NENA E DIELLIT" janë krijime te mirëfillta të krijuara mbi bazë folklorike, të ngritura ne nivelin e letërsisë artistike.

- Ç'të kujton "Mulliri i Kostë Bardhit"?. Po "Dasëm pa nuse"?... "Rrethimi i bardheë?

-"Mulliri i Kostë Bardhit" me futi ne radhën e dramaturgëve dhe fakti që u bë film (PYLLI I LIRISE) dhe operë (ZGJIMI), tregon vlerat e saj. Ndërsa DASME PA NUSE me ngjall emocione të këndshme me shfaqjen e Tetarit të Vlores, drama RRETHIMI I BARDHE më sjell të ngjethura nga kritikat e njëpasnjëshme që vazhduan disa vjet. Sot ka plot artistë të njohur që e përmendin si një dramë me vlera të padyshimta, madje habiten pse nuk rivihet në skenë.
-Keni shkruar edhe për fëmijë, madje me sukses, ndërkohë që nuk i keni munguar as edhe ekranit, në gjininë e skenarit. Subjektet e tregimeve tuaja kanë dhënë 5 filma artistikë të kinostudios dhe të televizionit. Mendoni se ka qenë një eksperiencë interesante dhe e papërsëritshme për Priftin. A do të vazhdoni sërrish?

-Drama dhe skenari (filmi) janë gjinitë ku autori i përfton emocionet e lexuesve direkte, menjëherë, jo tërthorazi e nga kjo anë janë të pakrahasueshme me çdo gjini tjetër. Në Amerikë, veç talentit, skenari kërkon shpenzime të jashtëzakonshme, të paarritshme, prandaj edhe për shumë s'kemi për të patur veçse filma dokumentarë e artistikë të shkurtër, sikurse po tregon përvoja e viteve të fundit.

-Kë do të veçonit nga krijimtaria juaj sot, nëse do ta bënit këtë pa dhimbje?

-Dyshoj se lista e përzgjedhjes sime do të ishte tepër e gjatë. S'di kë të marr e kë të le, por po them se kur rilexoj tani disa nga tregimet e mia, them se më të mira e më artistike s'kisha për t'i bërë as tani pas një përvoje mëse gjysmë shekullore.

- Ç'ka qenë çensura për ju?. Po tani që mungon ajo?

-Dija t'i shmangesha censurës, t'i shkisja pa zhurmë. As metoda e realizmit nuk më shqetësonte. Unë mbeshtetesha te realizmi kritik dhe nuk u gabova. Po ju them një episod komik. Më kujtohet se si Qamil Buxheli dhe redaksia e YLLIT e cilësuan tregimin tim NJERIU QE NDIQTE KUAJT të realizmit kritik, se unë e perfundoja tregimin duke e lënë lidhur kalin e egër te kunjat e qerres së tregetarit. Ata më sugjeruan ta liroja kalin, se kjo do të ishte protesta e Vlashit, ndjekësit të kuajve. Kaq u desh qe tregimi te renditej në hullinë e realizmit socialist.

- A mendoni se mungojnë veprat cilësore sot? Si do ti komentonit prurjet e fundit në letërsi?

-Edhe sot ka vepra mjaft të mira, cilësore, të bukura, se çdo brez sjell prurjet e tij. Do të përgëzoja veçanërisht krijimet e femrave në prozë. Vajza e gra, të cilat po sjellin freski e këndvështrime të reja.

-Të ndalemi në një moment tek procesi juaj letrar.Preferencat për temat, koha dhe teknikat që ka për zemër Naum Prifti kur ulet që të bëj letërsi.?

-Të vazhdoj në hullinë që kam hapur pa bërë eksperimente. Sa është krijuesi i ri, shkruan për të kenaqur veten e tij, më vonë e kupton se shkruan për lexuesit dhe vepra fiton vlera kur pëlqehet prej tyre. Tani kam një vëllim gati për shtyp me subjekte nga jeta nën diktaturë tragjike dhe komike, ashtu sikurse ishte jeta.

-Botimet në Kosovë.Eshtë një dukuri personale e viteve të fundit, apo...?

Kosova ështe pjesë e pandarë e kombit dhe autorët kanë detyra morale kundrejt kësaj pjese të kombit. Sa më shpejt të kuptohet ndërsjelltësia aq më mire do të jetë për kulturën kombëtare. Më vjen keq që e kemi lënë mënjanë krijimtarinë e arvanitasve dhe të arbëreshëve dhe askush nuk po kujtohet të shkruajë një recension sado modest për krijimet e tyre.

-Kë do të veçonit në fushën e tregimit nga tregimtarët e rinj?

-Për fat të keq nuk i njoh sa t'i përmend me emra. Më kanë pëlqyer tregimet e Ylljet Aliçkës.

-Cilat janë raportet e sotme me krijues të vjetër e të rinj?

Po të mos mungojë mirekuptimi dhe respekti reciprok, të tjerat zgjidhen lehtë.

-Cila ngjarje ju ka mbetur në mendje, të cilën ende penda juaj nuk e ka hedhur në letër?
-Viti 1914, tragjedia e asaj kohe. E kam subjektin, pres të vijë koha ta hedh në letër.

- Po ajo që e ka tronditur më shumë Naum Priftin?

Pabesia e kolegëve, e atyre që të hiqen miq dhe të ngulin thikën pas shpine. Pyes veten a mund të ketë artistë me shpirt të shëmtuar?

-E vërteta, ju dhemb, ju tremb apo jeni indiferent?

-Të vërtetën e kam dashur me shpirt dhe vazhdoj ta dua. Nuk më ka sjellë gjithmonë të mira, përkundrazi më ka hapur telashe, por unë vazhdoj ta dua.

-E keni ndjerë veten në ndonje rast të tepërt? A i mungon dikujt?

-Disa herë gjatë jetës e kam ndierë veten të tepërt. Së pari nga Partia Demokratike. E ndihmova me gjithë zemër qysh nga fillimet e saj, pranova të kandidoja për deputet, edhe pse e dija që shanset e fitimit ishin të papërfillshme, bashkëpunova te gazeta "Rilindja Demokratike." Nuk e di pse më kthyen krahët e më shpërfillën në një kohë që besoja të isha i dobishëm. Nuk synoja asnjë farë posti e pozite. Më 1991 Natasha Lako më tha se mendonte të më propozonte për ministër të kulturës. U befasova ngaqë kurrë s'e kisha menduar veten në kolltuk ministerial. Jam ndierë i tepërt në atdhe nga mospërfillja e institucioneve kulturore, gazetave dhe masmedias. Mendoj se shkrimtarët e artistët që vazhdojnë aktivitetin në vendet ku ndodhen, s'kanë pse quhen të ikur, derisa punojnë njëlloj si ata që ndodhen në atdhe. Problemi qendron gjetkë, sa çmohen e nderohen talentet e çdo fushe.

-Ç'farë do të bënit që të ndryshonit tek vetja, nëse do t'ju jepej mundësia për ta bërë këtë?

-Sikur të kisha ardhur në Amerikë në moshë të re, sikur të dija të shkruaja anglisht, do të bëja pjesë ndër shkrimtarët e nderuar të Amerikës në fushën e tregimit të shkurtër dhe novelës, do të isha një Nabokov. Shtëpitë Botuese Amerikane thuajse nuk tregojnë pikë interesi për vlerat letrare të etniteteve.

-E kaluara, bashkjeton me të tashmen tek ju?

- Emigrantët jetojnë të tashmen në vendin e adoptuar dhe të kaluarën nga vendi që vijnë. Sa për vete e quaj detyrë morale e qyetare ta pasqyroj me vërtetësi jetën e njeriut të thjeshtë nën diktaturë. Ky është vëllimi i ri me tregime të cilin po e përfundoj tani.

-Kush qëndron më pranë jush në këto momente?

-Kompjuteri, edhe pse disa herë tregohet kapricioz. Jam krenar për vajzat e mia të cilat e nderojnë njëlloj babain dhe artistin.


- Cila është muzika juaj e preferuar?

-Në adoleshencë i bija mandolinës, më vonë i kërkova babait në Amerikë të më dërgonte një fisarmonikë. Qoftë se tipet italiane ishin të shtrenjta, qoftë se e quante jo të denjë atë zanat për mua, më dërgoi një akordeon, të cilin nuk arrita ta zotëroja. Gjithsesi një lloj edukimi muzikor e kisha fituar falë gramafonit që solli babai më 1937. Kishim pllaka me muzikë shqiptare, italiane, greke dhe amerikane. Një shoku im, Llazi Konini vinte më lutej të dëgjonim këngët që i kishte për zemër si "Maria Laho," "Roza munda" e ndonjë tjetër. Kur isha i ri shpesh vrisja mendjen të gjeja si përhapeshin këngët, meloditë? Misteri i madh u shua sapo mora njohuritë fillestare në unike për pentagramin dhe notat.

-Në shkencë, art, kulturë. Idhujt?

-Në shkencë më ka pëlqyer Edisoni për energjinë e tij të pashtershme, për fantazinë e tij, për shërbimin që i solli mbarë njerëzimit me shpikjet e tij. Në art Bajroni e Petëfi që dhanë jetën për lirinë. Më kanë pëlqyer Mioja dhe Buza që kanë punuar gjithë jetën me modesti, pa zhurmë, kokëulur, por gjithmonë duke derdhur në telajo ndjenja dhe poezi. Në disa peizazhe të Mihos ndiej aromën e vendlindjes sime, ngjyra e drita që rrezatonin poezi, lirizmë, ngrohtësi.

- Po pasioni i fshehtë i Naum Priftit?

-Pasionet e fshehta kanë lidhje me moshën dhe zakonisht janë efemere. Kam patur passion fotografinë dhe gjithmonë përpiqesha të gjeja pika shikimi e këndvështrim domethënëse. Disa prej fotografive të mia patën fatin të botoheshin në revistën e ilustruarYLLI. Kam pastur passion veglat muzikore, mësoja t'i bie mandolins dhe akordeonit. Pisha passion sportin, sidomos alpinizmin, sado që nuk e praktikova kurrë Pasioni im i përhershëm ka qenë të vizitoja sa më shumë shtete të botës. Tani më duket sikur i kam par të gjitha hapësirat e globit dhe më vjen të qesh me dëshirën time që të shihja e t jetoja disa koh me eskimezt…

-Dhe nëse nuk ështe aspak sekret. Cilat janë planet tuaja krijuese të afërta e të largëta.

-Tani kam vetëm plane të afërta, pasi të largëtat sa vjen , largohen më tej. Dua të botoj një vëllim me tregime e novela nga jeta nën diktaturë.Kam botuar deri tani vetëm dy prej tyre dhe mbresat e lexuesve kanë qenë zemërdhënëse.. Do të dëshëroja që një pjesë e tyre të përktheheshin në anglisht. Një miku im amerikan më sugjroi titullin GULAGU SHQIPTAR. Shpresoj të priten mirë nga lexuesit e huaj, sidomos për të njohur realitetin shqiptar. Plani tjetër i afërt, po përgatis vëllimin me Tregime të Zgjedhura, nga krijimtaria e gati 25 viteve të fundit. Shpresoj të ngjallin interes tek lexuesit e rinj për atë botë që zbulova dhe përshkrova. Më tej, dua të shkruaj disa subjekte që për arësyet nga më të ndryshme, kanë mbetur pa u hedhur në letër…

- Ç'farë do t'u thotë lexuesve të librave të tij?

-Një gjë të thjeshtë, ta kuptojnë kohën dhe kushtet në të cilat kam
shkruar dhe botuar. Duhej guxim dhe shpesh herë, duhej të rrezikoje kur tentoje të kapje subjekte gjembaçe. Edhe pse cilësohesha nga tregimtarët më të mirë, rrugën e botimeve nuk e kam patur të lehtë.

- Po 70 vjetori i Naum Prftit, është kujtuar apo festuar…?

-Edhe u kujtua, edhe u festua, nga miq dhe kolegë si Thanas Gjika, Rozi Theohari, Lumira Berati, Skifter Këlliçi dhe shumë bashkëatdhetarë, në restorantin e të madhit patriot Anthoni Athanas, Boston…Një festë e paharruar për mua dhe familjen time… Ndërsa 75 vjetori kaloi në heshtje… Megjithatë, unë vazhdova dhe vazhdoj punën studiuese dhe krijuese si kurdoherë, sepse e vetmja gjë që mbetet është puna. I falenderoj nga zemra miqtë dhe kolegët,të cilët privatisht më dërguan urime, duke vlerësuar njëkohësisht edhe krijimtarinë time.

- A besoni tek triologjia e Dante Aligerit, Parajsa. Ferri...Në fund të fundit a keni frikë nga vdekja?

-Jo, nuk besoj as në ngjallje, as në ringjallje. Nga vdekja nuk kam frikë aspak, se njëherë vdiqa për pak kohë pa ndierë asgjë. Pësova shock analgjezik ndërsa po rruhesha në banjë. Rashë dhe nuk di sa kohë ndenja pa ndjenja.

-Në emër të redaksisë së gazetës ju urojmë, këtë vit Jubilar të 75 vjetorit, jetë të gjatë dhe me shumë libra të bukura. Paçi gëzime e shëndet më shumë se një shekull!
Disa nga veprat:
Tregime të Fshatit-1956
Lëkura e Ujkut – 1958
Çezma e Floririt-1960
Një pushkë më shumë-1960(e ribotuar)
Rrëfime dhe Legjenda për Skënderbeun –1968, 1998,Prishtinë,1999)
Litar i zjarrtë-`69
Tregime të zgjedhura-`72
Njerëz të kësaj kohe-'79 (çmim i parë në Konkursin Kombëtar)
Njëqind vjet –`82
Tre vetë kapërcejnë malin - 1983 (Prishtinë)
Erë mali – Erë fushe – `88( çmim i parë)
Nëna e Diellit – 2001( çmimi " Penda e Argjendë")
Teatri në kohën e krizës – Tiranë, 2002(Ese, mbresa, analiza dhe shënime nga shfaqjet e teatrit në vitet !974-'80)
Rrethimi i bardhë- 1963(vënë në skenë nga trupat e teatrit të Elbasanit, Korçës dhe Instituti i Arteve. Për shkak të kësaj drame autori u dënua duke e larguar nga Tirana në Divjakë të Lushnjes
Dasmë pa nuse-1969( teatri i Vlorës, Instituti i Arteve)
Mulliri i Kostë Bardhit- (teatri i Durrësit, opera "Zgjimi" nga Teatri i operas dhe Baletit
Plumbat e shkronjave-1969 (Fieri, Korça)
Etj...
Skenarë filmash
Era e ngrohtë e thellësive – Televizioni Shqiptar
Kush vdes në këmbë – Kinostudioja Shqipëria e Re
Zani – Partizani – Televizioni Shqiptar
Tre vetë kapërcejnë malin – Kinostudioja `Shipëria e Re"
Fejesa e Blertës- kinokomedi (Kinostudioja "shqipëria e Re"

Letërsi për fëmijë:
Cikoja dhe Beni – Novelë
Pikat e ujit – përralla
Legjenda dhe rrëfime për Skëndërbeun
Përralla paër një muaj
Si ylber që vezullon –tregime
Pas abetares – tregime, përralla, përshtatje
Zani – partizani – dramë
Talent i rrallë – komedi
Këpuca që ra në det – pjesë për kukulla
Pika e ujit – skenar filmi vizatimor

Përkthime:
Katër stinë me përralla 1984 ( nga italishtja, autorë të ndryshëm)
Gjiganti i mdh i mirë -1990 (roman nga Roald Dahl- nga anglishtja në shqip), Shtëpia botuese N. Frashëri dhe ribotuar nga "Çabej"2001.
Princi i vogël – novelë nga Antuan de Sent-Ekzyperi – nga frengjishtja, botuar nga "Toena", tiranë 2000.

Duke vazhduar me botime të tjera të viteve të fundit:

Yjet ndrisin lart – tregime dhe novela (Prishtinë),
Ndjekësi i kuajve –tregime për adoleshentë
As Miço, as Muço – tregime dhe skica humoristike – Tiranë , 2003
Midis dy kohësh – Mbresa udhëtimi, portrete, kujtime – Prishtinë, 2005

Përgatiti:
Aleko Likaj – Francë
Iliriana Sulkuqi – New York

Bota e Gruas Shqiptare-MERITA BAJRAKTARI McCORMACK -ESE

Në Zot ne Besojmë

Botoi Tirana Observer 13 Korrik 2007


Merita Bajraktari

Ishte mesi i viteve 1980. Për ne, shqiptarët që kemi jetuar atë periudhë në Shqipëri, e mbajmë mend mjaft mirë vuajtjen e madhe ekonomike dhe atë shpirtërore. Ekonomikisht vendi ynë ishte më i varfri dhe po shkonte drejt urisë, shpirtërisht ne ishim bosh... Truri ynë ishte krejtësisht i shpëlarë me ideologjinë marksiste-leniniste dhe për brezin tim që ishte ende adoleshent ose në rininë e hershme, në atë periudhë për të cilën unë flas, ishte një periudhë konfuze, një periudhë paqartësie dhe stresi të jashtëzakonshëm. Në atë periudhë unë i kisha shpëtuar "për nji fije" regjimit nga duart dhe u gjenda studente në ILB Kamzë, sot Universiteti Bujqësor i Tiranës. Flas i kisha shpëtuar, se biografia ime "ishte për ditë të hallit", sipas sekretarëve të Byrove dhe i shpëtova për shkak të mesatares sime maksimale në të katër vitet e shkollës së mesme. Kështu mundësova diplomimin tim në atë kohë të vështirë. Mbas vetes lashë me dhjetëra shokë e shoqe që kishim pothuaj të njëjtën biografi, por që mesatarja e tyre ishte diçka rreth 9.3. Ne ishim një grup i vogël studentësh që shiheshim me kujdes e "ruheshim" se çfarë do thoshim. Ne ishim ata që në marksizëm apo histori të Partisë së Punës së Shqipërisë s'mund të merrnim kurrë dhjetë, se automatikisht ulej një ose dy nota nga biografia. Dita e parë që shkela në mjediset e ILB, dikush më orientoi drejt një burri të qeshur, të mbushur e me flokë të rëna. - Shikoje atë burrin, është filozof i madh, ateisti numër një. Ai është Hulusi Hako, të cilin Papa Gjon Pali e ka dënuar me vdekje në mungesë.... - Çfarë, - thashë unë, duke hapur sytë, - Vatikani nuk dënon me vdekje, i ke mendtë në koke ti...? - E kam të sigurt, - më tha bashkëbiseduesi, - është filozof që ia ka sjellë Vatikanit në majë të hundës, me argumente i ka treguar që feja me të vërtetë është "opium" për popullin... E thashë mirë..., do ta mbaj mend.... Dhe, që atëherë s'e kam harruar profesorin... Sidomos në këto dy dekadat e fundit, e kujtoj me shpresë se mbase ai e ka harruar ateizmin dhe ka gjetur Zotin...Ishte viti i tretë i fakultetit 1987, filloi pluralizmi i ideve, pluralizmi i mendimeve..., ju kujtohet??? Dhe, ne, studentët në ILB, ishim në atë vorbull, në atë ekzaltim, në atë shpresë që një ditë do thoshim diçka lirisht më në fund. Shpresonim....Ishte leksion në një nga lëndët marksiste.... - Kush ka pyetje, - si zakonisht pyeti profesori im i Marksizmit. Ai porsa kishte shpjeguar diçka "dialektike", se gjithçka nuk zhduket, por transformohet. - Ja, - thoshte profesori, - djegim drurin, bëhet hi e hedhim hirin në fushë me grurë, na jep drithë se e merr drithi në formën e fosfatit.... A si e ka emrin.... Po kukurisnim ne grupi "rebel" dhe krahasonim me mjetet e përshtatshëm që na dukeshin përkatës për momentin... G. ishte një student që erdhi në vitin e tretë nga një fakultet tjetër. Po, transferim babai në prodhim, transferim i biri nga (mbase) Inxhinieri Elektronike në Ekonomi Bujqësore. - Shpirti, profesor, në çfarë transformohet? - ngriti zërin një nga studentët afër meje.- Çfarë tha profesori?Heshtje... - A ka pyetje tha ia?Heshtje sërish... - Pra e mbyllim, e vulosim për sot, Zot nuk ka dhe shkoni e jetoni për sot, kur vdes njeriu mbaron jeta e tij. Pra nuk ka Zot e thamë. Ka vetëm... E, nuk po e sjell me detaje shpjegimin e tij....G. kishte një adhurim special për Amerikën dhe mbante me vete gjithnjë simbole amerikane. Atë ditë kishte një dhjetëdollarëshe dhe ndërsa profesori thoshte “s'ka Zot, transformimi është natyral, mëma natyrë, e të tjera”, G. nxori dhjetëdollarëshen dhe më tha mua me zë të ulët: - Merita, ti di anglisht, ç’do të thotë "In God We Trust"? Mezi e mbajta të qeshurën dhe megjithëse unë isha e sigurt që G. e dinte, unë ia shkrova në një copëz letër me gërma të mëdha si për të ritheksuar atë që ne na mohohej përditë, "Në Zot ne besojmë". - Keni pyetje ju andej nga e majta? - pyeti profesori filozof duke u drejtuar nga qoshja jonë. G. e kroi pak kokën dhe tha: - Profesor na tregove se çdo gjë transformohet, po shpirti pas vdekjes ku shkon profesor? Profesori nuk ndërroi ngjyrë as u inatos, por zgjati krahët e sikur u shtriq disi nga podiumi dhe tha: - Ah ti, e di ku e ke, e di ku e ke fjalën (mbase i referohej "fjalëve" të hapura që H. Hako ishte themeluesi i ateizmit dhe ne studentët e kolegët duhet të ishim në ballë në mbrojtje e në manifestim të ateizmit)… - Kemi me dhjetëra studentë këtu që duan pyetje e përgjigje serioze. Dialektika është gjë e madhe R... dhe i përmendte G. mbiemrin me një të qeshur të çuditshme… Kështu kalonin ditët dhe ne ushqeheshim me urrejtje për fenë, për Zotin e vërtetë, për Papa Gjon Palin e Dytë dhe paraardhësit e tij, për klerikët e institucionet fetare në përgjithësi. Për Papën, këtë udhëheqës shpirtëror të miliona njerëzve. Ne ushqeheshim me helm fjalësh në shkolla. Ne ishim tjetër, ne s'na duhej Papa i Romes, ne kishim "Papët" tanë, sipas të cilëve, ai Papa i vërtetë për popujt ishte kriminel, gjakatar, armiku numër tre i Shqipërisë pas Rusisë e Amerikës. Dhe, ne dëgjonim, hapnim sytë, mësonim broçkulla. Dëgjonim në gjuhë të huaja radiot fshehurazi, netëve vonë, me zë të ulur në maksimum. Papa tregohej ai që ishte, dëgjonim lutjet e tij të vërteta për ne, thoshim pse na gënjejnë në shkollë? Por kush guxonte të pyeste profesorët? Një ditë sërish ne, "rebelët" biografi-keqët, "korruptuam" një pedagog që na mbante disi afër, ishte shpirtmirë, por ama dhe i "binte qylit" dendur, mbase nuk kishte para të mjaftueshme për të pirë ekstra kafe shoqëruar me petulla me sheqer në kafen e institutit. E qerasëm me pare "borxh" nga latat tona, se dhe ne ishim me para jo me “bursa”, por ia vlente të qerasnim profesorin, na pëlqente aventura dhe rreziku. Natyrisht matnim hapin mirë, por e dinim që mund të ishim disi më të hapur me të. Pyetja jonë ishte: - Profesor, ku shkon shpirti pas vdekjes? G. gjithë humor e mbështillte profesorin vocërrak me trupin e tij dhe ishim në sekret të plotë: - "Djema dhe vajza shihni punën, mos bëni shaka me të tilla gjëra, ju e dini që ne jemi ateistë, nuk besojmë në shpirt. Ka veç trup, ai vdes, ai transformohet, kocka e mos më pyesni më të tilla pyetje të rrezikshme. - Po pastaj, - i tha M., një studente që erdhi pesë vjet me vonesë, ishte nga Jugu.- Pastaj profesor, të lutem na trego si mendon ti apo je i një mendjeje me profesorin e dënuar nga Vatikani?- Ohu..., më erdhi ora e leksionit mua, ikni se u bëmë vonë, mos më ngatërroni me këto gjëra. Hajde atë kafen ma bëj petull ti L..., e ha rrugës, - iu drejtua një studenti nga Laçi. Dhe na la pa përgjigje dhe profesori tjetër i Filozofisë, duke shijuar petullën në rrugicat e institutit.U diplomuam, u emëruam ku donte organizata bazë e partisë apo e rinisë dhe përjetuam shokun e madh, tërmetin, revolucionin përmbysës. Demokracia erdhi dhe tek ne! 5 prill 1993... Papa viziton Shqipërinë. Unë punoja në Tiranë atë kohë, zyrën e projektit e kishim në Ministrinë e Bujqësisë dhe pata mirësinë të shoh Papën në makinën e tij antiplumb pothuajse jo më larg se 3-4 metra dhe nuk e di si ta përshkruaj atë që kam ndjerë. Mbaj mend Adën, mbeskën time 4-vjeçare që drejtonte gishtin nga shkonte makina e Papës dhe bërtiste: “Papa, Papa”, dhe e ëma e saj e emocionuar i thoshte se ai është i dërguar nga Zoti. I shihja nënë e bijë, gëzoja për vete dhe për to, por më tepër më qeshte shpirti im. Vizita e Papës për ne ishte shpresë për vazhdimësi të tilla, pasi ishin shenja drejt lirisë së ëndërruar. Një vit më vonë, unë pashe Papën të dielën për Pashkë, më 10 prill 1994, në sheshin e SHEN PJETRIT në Vatikan, pasi John dhe unë të nesërmen vumë kurorën në Romë. Prindërit e tim shoqi ishin kaq të emocionuar. Lot pashë në sytë e tyre tek filmonin Papën dhe tek bisedonin me njëri-tjetrin. Ndërsa unë mendoja se ç'mund të bënte profesori im nëse do ndodhej në këtë moment kur mijëra e mijëra njerëz prisnin përshëndetjen dhe bekimin Papal për Pashkë.Serish unë mësoja kush ishte Papa Gjon Pali i Dytë. Ishte po aq bukur, po aq paqësore, po aq shpirtmbushëse të përjetoja ato çaste. Pas kaq vitesh, tashmë në emigracion, plotësisht e lirë në zgjedhje informacioni, pa imponim, më ka mjaftuar të mësoj kush ka qenë Papa Gjon Pali apo kush janë kardinalët në Vatikan apo institucionet dhe udhëheqësit e besimeve të tjera fetare në të gjithë botën. Po kështu kam mundësuar të zgjedh rrugën time drejt Zotit dhe ndjehem absolutisht e lumtur për këtë. Ashtu si unë, ndjej se janë me mijëra ata shqiptarë që kanë gjetur qetësinë e vendin e tyre në zgjedhjen e besimit dhe rrugën e tyre drejt Zotit. Nuk e di se çfarë bëjnë netëve të vetmisë apo në moment meditimi profesorët e mi të filozofisë marksiste-leniniste. A ju shkon ndonjëherë mendja se mbase Zoti ekziston?

...................................................................................
Krye

Bota e Gruas Shqiptare-LINDITA AHMETI -POEZI

Linditë Ahmeti


VASHA, HELIOSI III

Këngëtari popullor e ul malin
Të dalë Heliosi.
Pëlcasin qelqet e frengjive
nga gezimi.
Virrmat nga dhembja
fiken një nga një
dhe i dorëzohen ëndrrës.
Mëkatarët e përcjellin natën
të dëshpëruar.
(Të presim o e nderuar,
ty që i mbulon fshehtësitë!)
Vasha e përgjumur
zbret shkallëve
ta hapë derën
prej nga shihet udha që shpie
kah e panjohura.

Dhe më në fund
Heliosi!
Një shkëlqim,
me një kunorë të paparë,
me gurë të cmueshëm,
e shpërndan gëzimin
i cili troket nëpër dritare,
me gishtat prej rubini,
nga lartë
poshtë,
duke dhënë shenja
ta marrësh me mend
se cfarë bukurie
nuk mund të shihet
nga poshtë lartë.

Paqe e qetësi!

Vasha
del nga nata e rëndë.
Para saj Heliosi
i ngre perdet e zeza
të natës.
Në skenë është
kopshti, vajza,
fluturat dhe bilbilat rreth saj.

Vashën e ndjekin rryma lotësh.
Heliosi i fal mollë të arta
që ajo ta ndërtojë udhën e saj
të gëzimit
derisa ajo e shikon paskajin
në të kufizuarën absolute.

Fluturat ndalen e pushojnë
në ëndrrën e saj
dhe vijnë bilbila të kaltër
t’ia akordojnë zërin
për këngën e dashurisë.
Përsëri Heliosi ia fal lirën e tij
Për t’i vënë kurorën bukurisë.

Ecën kështu vasha
duke kënduar,
duke mbajtur bardhësinë me vete,
kurse Heliosi
ia shtron udhën me flori.

Mirëpo kur Heliosi
hedh dritë
këtu poshtë,
edhe dorës së huaj
i hapet shtegu
ta kthejë cdo gjë për së prapthi

dhe përsëri Heliosi
tërhiqet
prapa mali
dhe përsëri
bie nata.

Bota e Gruas Shqiptare-ILIRIANA SULKUQI-RECENCE

Botoi Illyria

Dehje Poetike…

( “Dje preva Flokët”- “Yesterday I cut my hair”, duke“shetitur” nëpër shtëpinë time)

NGA ILIRIANA SULKUQI

Pas emocioneve të ndërthurura që më krijuan poezitë eAlbanës me leximin e parë, fillova t’i lexoj sërish,e, disa prej tyre, thuajse po i mësoj përmendësh, gjëqë rrallë ndodh me mua kjo gjë. Ende nuk e kamvendosur në bibliotekën time të “mërguar”, pasi më“sillet rrotull” nëpër shtëpi, sa nga duart e mia, sanga të vajzës dhe të kujtdo që vijnë për një vizitëdhe e shohin “sa andej këndej”... aq sa , disapika yndyre dhe erë kuzhine mund t’ia shohë dhe ndjejëkushdo. Befasohesh nga rrëfime kohore dhebashkëkohore që të lidhin me dhimbjen.Era e ndryshimeve, e ngrohtë apo e ftohtë, e nxehtëapo e akullt, kaloi edhe nëpër vitet më të bukura tëmoshës së poetes, kështu s’ka se si të mos liningjurmë edhe në vargjet e saj, pasqyrë e ndijimeve,perceptimeve . Në kohë të vështira jetohen jetë tëvështira, ku ajo që e pëson më shumë është Dashuria,në kuptimin më të gjerë të saj. Pra , kuptohet qëmotimet e mallit, të mërgimit…, patjetër do të hyjnënatyrshëm nëpër krijimtari, herë si brenga, herë siklithma, herë si pendesa, herë si falje. Këto motivepreken me dinjitet, pa bërë “qaramanen”, por prekshëm, dhimbshëm, butësisht,me metafora femërore, me figuratë natyrshme, aspak të kërkuara…Titulli " Dje preva flokët" është sa i bukur aq edheintrigues. Kur lexon poezinë e kupton se s'ështëthjesht një prerje flokësh, por një përpjekjeshpirtërore e dështuar për t’u shkëputur me tëkaluarën... Nga e kaluara nuk shkëputemi dot padhimbje dhe as artificialisht. Ky është mesazhi ipoezisë që mbërthehet në dy vargjet e fundit " pa tydhe pa flokët /dy herë e zhveshur". Do të thoja qëështë një poezi e denjë për çdo antologji të letërsisëshqipe, dhe jo vetëm ajo. Po citoj një poezi tëshkurtër: "Pse të desha ty?... Sepse ti zgjove tekunë /sekretin e rinisë sime/unë çelsin e kisha harruar/ e humbur diku/ Si munde ta gjesh ti?“Blerta” -Albanë apo Albana -“Blertë ”, e kambështjellë me kujdes gjithë poezinë e saj me njëmëndafsh magjik, ku, sa herë e lexon, ndjen butësi,dhe padashje të shpëton ndonjë lot, nga gjithë ata lotqë ajo i ka përtypur brenda vetes, duke “ngrënë vetenme dhëmbë”, në emër të faljes, në emër të ndryshimeve,në emër të lirisë së individit (“Çukitje nëdritare”fq.60…). Ajo pranon , edhe pse me dhimbjerealitetin, dhe qetësisht mundohet ta jetojë duke ecurpërpara, duke u mbajtur fort pas njerëzores –Dashuri (“Dashuria ime”fq.66 ). Këtu është edhe sekreti i“kodit “ të komunikimit të poetes me të gjithashtresat e lexuesve. E lirë, e sinqertë, paparagjykime ndaj motiveve lirike që ishin “tabu”, apoedhe kur shkruheshin, fshiheshin në njëqind sirtare.Një gjethe e varur nga vjeshta kishte mbeture vetme në trupin e dimrit të lagësht e të bardhë,sot kallkan u këput e ra mbi pezullin e dritares simeNdoshta kështu do të kisha rënë edhe unë at’herë….Sikur të mos më kishe mbajtur ti, dashuria ime!Nuk mund të rri pa përmendeur poemën "Rini e dytë”.Historia e dhimbshme e një brezi të kaluar, e gruas qësakrifikon rininë e saj dhe gjithë jetën për të qenëvetë nënë e vetë babë për fëmijët e vet. Ndjej endedridhjen e zemrës së poetes kur thotë: "Ç'tu them/ qënëna ime zakonin kish ruajtur në zemër /më shumë sedashurinë? E dekoratat e njerëzve për ndershmërinë?Se qëndroi e fortë e gjysëm llafi si doli / e bravo iqoftë se burrë të dytë s'mori?!...” Eshtë një thirrjepër nderim deri në dhimbje të nënave tona, që qenëbërë skllave të rregullave të ngurta të kanunit,trashëguar nga e kaluara. Kjo poezi ka përlotur dhedo të përlosë shumë sy lexuesish, që ndjejnë dramën engjashme në mos tek vetja, tek motra, shoqja,kolegia…. Albana, duke derdhur ndjenjat e saj megjenerozitet, hyn në resonancë me shpirtin e lexuesit,pa dallim moshe, siç është edhe vetë shpirti i saj qënjeh vetëm moshën –Blertë. Ka shumë të drejtë poetiVaid Hyzoti kur shkruan se duke lexuar librin eAlbanës , pa aty një vajzë njëzet e një vjeçe " Nësepoeti ka një shpirt të ri, atëhere do shkruar pa vënëfotografi në libër e pa cv. "Nuk le dot pa përmendur edhe poezinë "Dhimbje dhemall"- mbresa nga vizita e parë e autores në Kosovë ,në vitin 2001. Autorja ndihet e tronditur sepsendodhet në një tokë që është e saj, por që ia kanëmohuar prej dekadash.“ Një mollë për dashuri ndahet me dysh, një pjeshkëgjithashtu,/por një atdhe për dashuri nuk ndahet në dyshkurrsesi!Dhe përfundon:"Nuk e ndjeva mungesën tënde në Prishtinë, Tiranë,/çfarë ndjeva ishte Dhimbje… dhe Mall!”. Poezitë e Albanës janë të thjeshta, shumica prej tëcilave të japin ndjesinë e të kënduarit me vete. Nukshohim stilizime figurash “moderne”. Sejcila prej tyreështë vetvetja dhe vetja që bën të tjerët.Albana-poete të ofron situata emocionale dhe njerëzoresa shpesh thua…’”Ua, sikur e ka shkruar për mua…!”, “Sikur e kam shkruar unë…!”, “…Edhe mua kështu më kandodhur…!” Para disa javësh pata nje bisedë me njëkoleg, i cili më tha se këtë poezi e kishte mësuarpërmendësh ai edhe e dashura e tij. U dukej sikurautorja e kishte shkruar për ta. .Lëvizja poetike e Albana M. Llifschin, në kohë dhenë hapësirë .Motivet e poezive lëvizin nga njeri shtet në tjetrin,nga Shqipëria në Europë, nga Kosova , në Amerikë(nëpër shtetet e saj)…. Sigurisht që peshën më tërëndë dhe hapësirën më të madhe në vëllim e mban“Hallemadhja”- Dashuri, brengë, dhimbje, mall, që jovetëm poeti, por askush nuk do të shpëtojnë dot prejsaj. … Vargu i saj di të falë, edhe pse me shpirt tëdrithëruar; i dhemb tej vetvetes ndarja, largimi,zemërimi…Duke qenë shumë larg, gjeografikisht, nga nëna,vëllai, të afërmit dhe të njohurit e saj, por ca mëshumë nga ata që nuk mund ta kuptojnë mendimin dheshpirtin e saj profetik, poetja ndjehet e vetmuar.Pak vargje ze në gjithë vargjet e saj vetmia, por kaqmjafton, për të thënë se këtë dhimbje po e përjetojnë,nga dita në ditë e më shumë, të rritur e të vegjël,gjyshër apo fëmijë, dashuri apo mbidashuri…(“…e vetmeshetis në avenjunë N /me çap të lehtë kthehem pas / nëheshtje qortoj botën që fle, /nuk kam askend me kë tëflas”.Universalizimi i ndjenjës së dashurisë, çka do tëthotë se ajo nuk e ka parë dhe kërkuar atë tek njëobjekt i veçuar, qoftë ky dhe i adhuruar prej saj, pornë një kompleks të pafund njohjesh, ndarjesh,kërkimesh, dëshirash e lënies së saj për të tjetrët,si një trashëgimi e çmuar, prej të cilave poetët nukfituan gjë për vete, përveç zgjedhjes më të dëshiruarpër këdo - për ta jetuar jetën –është mesaszhi–Kryefjalë që përcjell tek lexuesi ky vëllim poetik.Lirizmi i Albana M. Lifschin rrezaton drejt nesh,feminitet, delikatesë dhembshuri, të cilat, në mjaftraste, duket sikur i braktisin përmasat e tyre tëzakonshme dhe trokasin në portën e hiperbolës për mëtë thjeshtin e më fisnikun qëllim: ta bëjnë lexuesintë jetojë pak çaste të bukura, ashtu si vetë krijuesjae këtyre lirikave.Emocionin lirik, Albana, nuk e përdor si dukje, sifasadë për t’u bërë me zor interesante, por si njëmënyrë të përzgjedhur, si një pohim të ekzistenës sësaj, që i përket botës reale, me të gjitha dhimbjetqë ajo mbart.“Dje preva flokët”(fq.12), “Shpirti ipoetes”(fq16),“Trupi dhe shpirti” (fq.22), “Nuk e dipër ju…”(fq.20), “Pse erdhe kaq vonë”(fq28),“Ike ti”(fq.48 ), ”Moment”( fq.50), “Buqetë lulesh në tëgdhirë”(fq. 56), “Dashuria ime”(fq.66), “Zgjimi”(fq.80), “E papritura”(fq.86), “Puthja” (fq.132),“Gjethja”(fq.134), “E di për çfar më ka marrëmalli?”(fq.144), “Pejsazh darke”(fq.166),… janë, padyshim, nga lirikat më të bukura të këtij vëllimi, kuflet një një zë shpirtëror me emrin Blertë, Albanë,apo çdo emër tjetër që ndjehet brenda këtyremonologjeve poetikë.“Nuk e di për ju,por muamë janë plasaritur buzë për një puthjepër puthjen e atijqë mbeti qiej larg nga unë…”…“dy herë hyra sot në dushdy herë dola…e tharëPuthjen që më le në gushëNuk desha uji të ma marrë…”“U ktheve një momentSa të shkëmbenim lotët,vetëm një sekondë,sa të më ngrije kokënU largove i kërrusurDuke mallkuar botën”E gjithë natyra bëhet pjesë e lirikës Albë-Blertë,qëtë ngacmon ndjenjën dhe përfytyrimin:, diell, hënë,shi, borë, lule, zog, pëllumb, erë stinë (verë evjeshtë, dimër e pranverë), …:“Mëngjes vere”, “Nuk diç’gjau me verën”, “Luleshqerra nëUilliamsburg”,”Çukitje në dritare”, “Zgjimi”,“Batica”, “Gjethja”, “Xhaketa e dashurisë”, “KujtimDimri”,etj…Natyra shfaqet në poezitë e Albanës me kuptimin esaj të vërtetë, herë metaforikisht, sipas mendimit qëajo kërkon të përcjellë, herë e trupëzon atë (natyrën) me shpirtin e saj poetik. Ajo “luan” dhimshëm mestinët (“Xhaketa e dashurisë”, “Gjethja”), sikur atotë jenë bashkëfajtore me botën e gjallë.Por , ndodh, në ndonjë rast, që natyra të“zhvleftësohet”, trishtueshëm. Lexoni, ju lutem:”Kuvete, e dashur?”Midis dy botëve,Midis dy jetëve-Njera e lënëTjetra e panxënë.Ku vete e dashur?Nëna e braktisur,Njerka e stolisur,ti ëndërr e grisur…Endesh rrugëve hije,bukuri Perëndie;natyra përrethnuk ka asnjë shije……. Tashmë, natyra nuk “ka fytyrë” t’i bëjë karshillëkdramës njerëzore; tashmë, stuhitë e saj e kanë bërë tëvetën, duke rrëzuar e shkatërruar gjithçka të brishtëdhe të sapolindur, qoftë kjo një gjethëzë e njomë, aponjë dashuri që vdes pa lindur. Tashmë, as “Blerta” nukështë më Blertë, por një poete që klith sëbrendshmi,retorikisht. E dhimbshme , por e vërtetë. Kur brendateje vdes diçka më frymore se natyra, atëhere, bieedhe pushteti i saj mbi ty.Shpesh, poezitë, seç hedhin mbi “shqisat” e tyreshpirtërore një vello magjike që është aq natyrore.Me cipëvellon e tyre, ato veshin “kërcijtë e pemëve,që kushedi/pse i la skelete të nderur të zi”, dëboraqë mbuloi gjithçka me të bardhë…(“KujtimDimri”-fq.154).Hiperbolat, që nxjerrin krye herë pas here, janëshprehje e stilit të saj të pjekur, të cilat, duke ugërshetuar me antitezat dhe pyetjet retorike, tregojnëse kemi të bëjmë me një poete të mirëfilltë dhe jo menjë provë për t’u rreshtuar me poetët.Valëdallgët poetike të këtij vëllimi, që na vijnë parasyve dhe na futen në shpirt si “Batica dhe Zbatica” tëvetë jetës tokësore dhe ca më shumë të jetësshpirtërore, po të mundja, do t’u kisha thurur njëkurorë me “Luleshqerat” e Albanës dhe me luleshqerrate të gjitha dashurive tona të virgjëra. Të jeni tësigurt , se në fundin e çdo “loje”: “Më do, s’më do”,do t’ju dilte që, Dashuria , gjithmonë të do, nëse eka emrin Dashuri… Dhe Albana, për ta quajtur Dashurinë- Dashuri, i lutet: ”…Ngrije kokën lart, besomë, mëshih! (“Unë nuk kisha ikur”, vargu i fundit).Poezi të tilla, të dala nga një botë e pasurshpirtërore, janë të denja për t’u përkthyer dhe përt’ia dhënë lexuesit anglisht folës e atij evropian.Ndaj, mendoj se bashkëpunimi i suksesshëm midis poetessë talentuar Albana Mëlyshi Lifschin dhe linguistittë shquar Profesor Peter Prifti në Kaliforni, qërealizohet me vëllimin poetik dygjuhesh”Yesterday Icut my hair”,është një hap drejt atij objektivi që,vetë poetja, shtroi para lexuesit në një shkrim tësaj, botuar tek ILLYRIA, me rastin e 5-së vjetorit tëkrijimit të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro -Amerikane, për prezantimin e vlerave letrare ekulturore të botës shqiptare tek lexuesi amerikan.Kujtoj këtu thënien e shkrimtarit Naum Prifti :"…vlerat tona duhet t’i zhvillojmë në gjuhën tonë ,por për t’i mbrojtur duhet t’i mbrojmë në gjuhë tëhuaj".Në Amerikë kanë ardhur shkrimtarë dhe poetë tëafirmuar, të cilëtduhen ndihmuar t’u njihen vlerat e letrave shqipe edhenë gjuhë të huaj,në gjuhën angleze, që është gjuha enjohjes në botën e sotme.Albana, edhe pse i hoqi tisin virgjëror BlertaTiranës, mbetet sërish një Blertë e virgjër, veçse, ika ca borxhe për t’ia larë , nëse do që Blerta të jetëmikja e saj poetike. Them “borxhe”, pasi, për shumëkohë, e “braktisi”atë, e la në gjumë letargjik…;them”borxhe”, sepse, ashtu si ajo vetë, nga dita nëditë po rritej, forcohej, dhe pasurohej me eksperiecadhe njohje të reja situatash e personazhesh, duhett’ia transmetonte edhe Blertës së saj – poetikisht(edhe pse si Albanë na i ka transmetuar në prozë-kujtovëllimet e saj me tregime!).***…Edhe unë, sikundër ju , sikundër poetja në fjalë ,nuk mund t’i themi të gjitha në një shkrim apo vëllim.Unë, psh., kam mbetje fjalësh; ti, lexues kembetje…dëshirash për të lexuar më shumë shkrime mevlerë…Ndërsa poetja e “Dje preva flokët”, ka ”Mbetjepoezish”, “të harruara në sirtar…/mbi tavolinë…,/tëngjeshura në çantë…”Dëshiroj që mikja ime Albanë, të mos i gjejë më“Mbetjet…” e trishtuara !Le ti lemë lexuesit të shijojnë rininë e shpirtit tëpoetit, atë shpirt të bukur, të cilit i këndon edhevetë poetja:" Mbrëmë një gotë verë piva me një poete,pashë si shpirtin magjisht derdhi në gotë…Unë fshehurazi gotat i shkëmbevadhe shpirtin ia mora me vete"…Gjithsesi pranë dhe larg njera-tjetrës, “Blerta” dheAlbana nënshkruan me firmën e tyre :“Dje prevaflokët”, me një ballinë intriguese - dy sy që tëshohin në sy, realizuar nga vetë bashkëshorti i saj,Paul Lifschin dhe shtypur me kujdes dhe cilësi nështypshkronjën “Arbëria” .

Bota e Gruas Shqiptare-ALBANA M.LIFSCHIN-Proze

Shpallja e Pavaresisë së Amerikes

Në skenën e historisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës asnjë ngjarje nuk ka patur atë rëndësi aq të madhe sa Shpallja e Deklaratës së Pavarësisë.
Në 7 qershor 1776 Riçard Henri Li nga Virgjinia i ofroi Kongresit të dytë kontinental mocionin në të cilin nëpërmjet të tjerave thuhej se "Kolonitë e bashkuara, janë dhe kanë të drejtë të jenë shtete të lira të pavarura, të shkëputura nga çdo detyrim me Kurorën Britanike."
Por përderisa ende shumë delegatë nuk ishin gati për një hap kaq drastik siç ishtë ai i pavarësisë, Kongresi e shtyu vendimin edhe tre jave të tjera duke u dhënë kohë të mendoheshin. Ndërkohë Kongresi caktoi pesë delegatë për të hartuar projektin e Deklaratës se Indipendences, midis të cilëve Tomas Xhefersonin,( me i riu nga ta) e bashkë me të Xhon Adams, Benxhamin Frenklin, Roxher Sherman dhe Robert Livingston. Tomas Xhefersonit i takon merita e Deklaratës se Pavarësisë së SHBA.
Kur shkroi Deklaratën e Pavarësisë, si anëtar i kongresit të dytë Kontinental, delegati Virxhinias, Xhefersoni, ishte vetëm 32 vjeç. Ai donte që deklarata të shkruhej nga avokati Xhon Adams, por Xhon Adamsi insistoi që deklarata të shkruhej nga Xhefersoni dhe madje i dha Xhefersonit këto arsye: "E para, se ti je nga Virxhinia, (Xhorxh Washingtoni, Xhejms Madison e Petrik Henri ishin gjithashtu nga Virxhinia )
Arsyeja e dytë: Ti je më pëlqyshëm se unë. Arsyeja e tretë: Ti shkruan 10 herë më mirë së unë.
Deklarata e Pavarsisë e shkruar prej Xhefersonit është dokumenti historik që shkëputi Amerikën nga Britania e madhe, ishte akti i çlirimit të saj dhe hedhja e themeleve të një shteti të ri.
Në deklaratë Tomas Xhefersoni pasi bënte analizën e pakënaqësisë së kolonive ndaj Britanisë së madhe rendiste arsyet që justifikonin shkëputjen e kolonive amerikane prej saj. Në Deklaratën e Pavarësisë thuhej se "qeveria egziston vetëm për të siguruar të drejtat e popullit dhe kur ajo behet destruktive; atëherë populli ka të drejtë ta ndryshojë apo refuzojë atë qeveri e të zgjedhë një tjetër që i përgjigjet aspiratave të tij"
Idea themelore "Të gjithë njerëzit janë të barabartë" ishte një ide revolucionare në atë kohë kur bota perëndimore jetonte në sundimin e familjeve mbretërore që gëzonin pasuri e privilegje që i veçonin shumë nga njerëzit e tjerë, të zakonshëm.
Kjo ide ishte revolucionare edhe për vetë Amerikën, që në atë kohë një e pesta e popullsisë të saj ishin skllevër.
Aprovimi i Deklaratës së Pavarësise nuk u bë në mënyrë të menjëherëshme, pa debate. Ishte një hap shumë i rëndësishëm dhe aspak i lehtë për t'u hedhur.
Në mëngjesin e 1 Korrikut rezolucioni i Riçard Henrit u lexua përsëri e u hodh për aprovim. Debate të zjarrta u bënë në datën 1 dhe 2 korrik. Delegatët e Pensilvanisë dhe Nju Jorkut nuk donin të nxitoheshin në marrjen e vendimit.
Të tjerë mendonin se ishte koha që duhej vendosur pasi kolonitë aktualisht po luftonin.
Në mbyllje të datës 2 korrik, përfaqësuesit e 12 kolonive u shprehën në favor të rezolutës së Riçard Henrit për shkëputje të kolonive nga Anglia. Atëhere deklarata e shkruar nga Tomas Xhefersoni u lexua edhe një herë nga ai dhe u analizua me kujdes pjesë pjesë. Me pak ndryshime të vogla deklarata u aprovua ashtu siç e kishte shkruar ai. Deklarata shpallte se " të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë dhe nga Krijuesi u janë dhënë të drejta të pamohushme si jeta liria dhe kërkimi i lumturisë."
Këto ishin të drejta themelore të cilat nuk mund tua merrte askush.
Pastaj Xhefersoni vazhdoi:"Ndaj që të sigurohen këto të drejta, ngrihen qeveritë me pushtet të dhënë nga pëlqimi i të qeverisurve.."
Kjo do të thoshte që qeveritë duhet të gëzojnë pëlqimin, aprovimin e popullit.
Kështu pas debateve, Kongresi Kontinental, në mbrëmjen e 4 Korrikut 1776, aprovoi Deklaratën e Pavarësisë me miratimin e 12 kolonive. Nju Jorku e shtoi votën e tij më vonë, kur përfaqsuesve të tij u erdhën udhëzimet.
Erdhi momenti i firmosjes. Firmosja kërkonte kurajo. Përfaqësuesit ishin të ndërgjegjshëm se me firmosjen e këtij akti, nëse Anglia do ta shtypte lëvizjen, ata kishin firmosur vdekjen e tyre. I pari që hodhi firmen ishte Xhon Henkoku (John Hancock) përfaqsuesi i Massachussets. Ishte një firmë e madhe
"Në këtë mënyrë, mbreti s'do këtë nevojë të vërë syzet për ta parë" u shpreh ai pasi la penën.
Me firmosjen e Deklaratës së Pavarësisë nga përfaqësuesit e kolonive, më 4 korrik 1776, një shtet i ri, i pavarur u lind. Të trembëdhjetë kolonitë angleze krijuan Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Përfaqësuesit e popullit, sipas fjalëve të Tomas Xhefersonit betoheshin se do ta mbronin pavarësinë me jetën e nderin e tyre. Kopjet e Deklaratës së Pavarësisë u nisën menjëherë për tu shpërndarë në të 13 kolonitë. Në datën 9 Korrik Deklarata e Pavarësisë mbërriti në Nju Jork. Ajo iu lexua trupave të gjeneral Uashingtonit dhe ushtarët duke thirrur "Urra" hodhën kapelet në erë. Atë natë statuja e mbretit Xhorxh III, në Bowling Green, në Manhattan u rrëzua nga piedestali.


Kuriozitete nga Dita e Pavarësisë

"4 korrik 1776. Asgjë me rëndësi"

Në 4 korrik 1776, kur Këmbana e Filadelfias shënonte firmosjen e Deklaratës se Pavarësisë së 13 kolonive amerikane nga perandoria britanike, për ironi të fatit mbreti i Anglisë, Xhorxh III, shkruante në ditarin e tij: "4 korrik 1776. Asgjë me rëndësi"
Këtë lajm shumë të rëndësishëm, që përbënte një pikë kthese jo vetëm në historinë e marrëdhënieve të Britanisë së Madhe me Amerikën por edhe në historinë botërore, mbreti do ta merrte vesh dy muaj më vonë.

Këmbana e Lirisë
Kush ka patur rastin të vizitojë qytetin historik të Filadefias ka parë edhe këmbanën e madhe që lajmëroi Shpalljen e Pavarësisë nga Anglia. Këmbana e famshme mori emrin Këmbana e Lirisë. Kjo këmbanë qe bërë vite më parë që në 1751, në kujtim të lirisë që themeluesi i Pensilvanisë, Uilliam Pen i dha kolonisë. Madje mbi këmbanën ka një mbishkrim: ''Shpall lirinë gjithë vëndit dhe banorëve të saj."
Këmbana është riparuar dy herë që nga ajo kohë. Ajo ka rënë në të gjitha rastet e ngjarjeve të rëndësishme.
Sot këtë këmbanë të vendosur në Hollin e Indipendencës së Filadelfias si simbol të lirisë amerikane, e vizitojnë më shumë se 1 milion njerëz në vit.

Vula e shtetit të ri.
Ditën e adoptimit të Deklaratës së Independencës amerikane, Kongresi Kontinental zgjodhi një komision që të bënte dizenjon e vulës së shtetit të ri. Megjithatë konceptimi i vulës mori vite derisa u aprovua. Figura qëndrore siç vihet re edhe në dollarin amerikan është një shqiponjë (simbol i lirisë) e cila mban një degë ulliri dhe nën thonj mbërthen 13 shigjeta. Në të shkruhet "E pluribus Unum." Këto fjalë latine do të thonë "nga shumë-një" që nënkupton se Amerika u krijua nga bashkimi i shumë kolonive. Ishin pikërisht 13 kolonitë e para ato që formuan shtetin amerikan. Ato u përfaqësuan nga 13 yjet të vendosur mbi kokën e shqiponjës.
Albana Lifschin ( Nga "Udhetim ne historine Amerikane", bot.2003).

Bota e Gruas Shqiptare-AIDA DISMONDY-TREGIM

VIJAT

Vija te bardha, bojkafe dhe bezhe marshojne poshte e perpjete ne fushen e ndare te spitalit.
Nje marshim qe te con kurrkund vecse para, mbrapa, majtas, djathtas dhe ne cdo drejtim prek telat e hekurt ose murin e ftohte. Vijat perplasen me njera tjetren ne nje katastrofe monstruoze, ne nje pafundesi deshperimi. Brenda tyre jane trupat e lodhur, te rraskapitur, te derrmuar, te shpuar, te mos ushqyer mire. Mbi to duken kokat e transformuara, me floke te prere pa forme, me floke te harlisur, te ndotur, por ka dhe koka ne anen tjeter qe jane floke rruar.
Vijat levizin dhe krijojne nje panorame marramendese gati ne hipnotizim.
Dy fusha: nje per grate, nje per burrat.
Qenie njerezore levizin poshte e larte, majtas, djathtas, duke terhequr me vete me shpine, kraharor, kembe e krahe vijat e bardha, bojkafe dhe bezhe. Duart jane te zena nga cigaret.
Jete te syrgjynosura ne shkretetiren e cmendurise. Jete qe vazhdojne ekzistencen ne dhimbje. Jete te harruara ne nje qoshe te lena ne meshiren e botes sikur qente e lene rrugeve ne meshiren e plehrave.
Dhimbje ka cmenduria, ndonese shume prej fytyrave kane nje buzeqeshje te fiksuar.
Marsh marsh marsh pa fund.
Nje grua afrohet, me pershendet, s¢e di emrin e saj, e ka harruar, porse nje emer e mban mend.
Stela, eshte vajza ime, me thote. Mbledh duart ne gji a thua se mrekullisht perpara saj do te shfaqet nje foshnje qe te mund ta perkedhele. Stela, ma moren? Dua te dal prej ketu, dua te shkoj tek Stela?
Dhimbje nene, e mbledhur grusht e harruar ne cmenduri. Duart mbledhur shtrengojne gjokset a thua se prej tyre do te shpertheje qumeshti qe la femijen pa ushqyer e do te bucoje sikur llava e nje vullkani dhe do te niset neper rruget e qytetit e te fshatrava t¢u bashkohet lumenjeve dhe burimeve e mbase prej tyre Stela imagjinare apo e vertete do te marre jete.
Cigare kerkon. Natyrisht, racioni i hershem, bashkeudhetari i dhimbjes dhe cmendurise.
Dua te largohem. Vecse s¢mundem. Gruaja rri pas kangjellave dhe me deshperim me shikon dhe kerkon nje premtim: Une duhet t¢i gjej Stelen dhe t¢ia sjell.
Stelen ja moren nga duart. Dhe fillon e kendon nje nina nana qe une s¢e kuptoj, me shikon dhe me duart ne gjoks sikur te perkedhele nje foshnje me shikon dhe si ulkonja qe leshon ungerimen per kelyshet e saj, nderpret nina nanen dhe therret: Stela.
Dy njolla te bardha vrapojne drejt meje, pertej meje, dhe marrin gruan e paemer.
Vija te bardha, bojekafe dhe bezhe si vargonje te stermedhenj te nje zinxhiri levizin poshte e perpjete, majtas e djathtas, rrotullohen per te asfiksuar jetet qe mbajne brenda.
© Aida Dismondy, Korrik 2007-07-02

Bota e Gruas Shqiptare-Rozi Theohari -A heartly letter to Mrs.Laura Bush

Rozi Theohari50 Lynnway Apt.718Lynn, MA 01902-4637

Dear Mrs. Laura Bush,

When you and your husband, President Bush, took the journey toEurope at the beginning of June, 2007, I remembered your dear letterthat was sent to me on March 31, 2003, on the occasion my donation of my two books of poems to you:
Two Halves and Rozafat.
I felt gladness when I received your letter—the gladness has addedtoday another happy event the extraordinary visit to Albania ofPresident Bush and you, The First Lady. This was a visit to gladden theheart of every Albanian, a visit that will be recorded in the historicmemory of the Albanian people and the Albanian Kosovar people.Every Albanian says Thank you !I wanted to be there, in downtown Tirana, to applaud and to cheerwith my people wearing Uncle Sam top hats and waving American flags towelcome the most notable guests we ever had in all time.I watched with curiosity your short time spent in our capital,accompanied by Mrs. Berisha. I was touched when I learned that youvisited the Obstetrical & Gynecological Hospital—where my late husband,Viktor, worked all his life as a doctor and as a surgeon.I was thrilled when I read about your dinner with a group ofAlbanian women who sang two Albanian songs. One of these songs, “TheDrenova’s Girl”, has its origin from the town Drenova which is adjacentto my birth town, Dardha. I want to inform you that this Albaniantradition—to sing around the celebration table—also continues here, inAmerica, from Alaska to Texas…from California to New York. Usually thishappens in November, when we celebrate Flag Day.I was affected by the human gesture at Fusche Kruje City where youand President Bush were invited with a heartfelt welcoming receptionand with the ceremonial warmed bread. This kind of bread recalled to methe time when I first came to America, in 1994. I am a writer and ajournalist, so the first step I took in the Boston area, was meetingand interviewing Albanian-American people who grew up in America. Iwill never forget Elizabeth, a 93 year old woman in Somerville, Mass.,who showed me an old big stone oven in her garden. In the beginning ofthe “30’s” of the last century, when she was in Albania and married toan Albanian-American immigrant, she asked her husband to promise tobuild a stone oven for baking the traditional Albanian bread when theyarrived in America. Elizabeth’s hot bread became the image of a hotfireplace for Albanian immigrants who visited her house, tasted herbread and remembered their dear country.Honored First Lady, the grassroots of Albanian pro-Americanfeelings have existed from the beginning of the 20th century when30,000 Albanians emigrated to the USA. They worked hard and learned.They created organizations and elected leaders. They published Albaniannewspapers. They created a Diaspora that for more than 100 years hasbeen fighting and protecting Albanian national interests. At everystep, this Diaspora drew the attention, the help and the support of theAmerican Government and American Presidents.My maternal grandfather came to America in 1903 as a young boy whoworked in Maine until his old age. My father came to America when hewas 12 years old, in 1916. When his ship got close and he could see theStatue of Liberty—out of enthusiasm, he took off his coat and threw itinto the ocean. My father settled in Detroit, he studied music andbecame a musician. My father and his friends, Albanian immigrants, cameback to Albania from time to time, to build a new house, to marry andto have children. After World War II, the communists controlled mycountry and they considered America to be the enemy. My family had tofight for their living conditions, for schools, for jobs, foreverything because our father was in America and it looked like he waswith an enemy. But that wasn’t true. Our family survived the bad times,waiting and hoping for the future.Albanian women, who share their native land with Albanian MotherTheresa, are strong. Our mothers and grandmothers waited for decadesand prayed faithfully for their husbands. When I was a little girl, Ithought that the house of God was in America to protect my father andgrandfather…I couldn’t imagine at that time that one day I would becomean American citizen, I would live in USA and I would get involved inAmerican life and culture.Finally, I want to close this letter with the waving of Americanand Albanian flags, as a signal of Albanian-American friendship. Ourred-black flag has waved in freedom in every corner of the USA foralmost 100 years. Moreover, the Albanian flag was carried into space in1995 by the American astronaut W.Gregory, of Albanian origin. Also,American astronaut, Alan Shepard, the first American to travel intospace was of Albanian origin. Shepard carried a small Albanian flagwhen he walked on the Moon on Jan. 31, 1971, in Apollo 14. ThanksAmerica !However, in the past it was not so easy for an American flag towave in the Albanian sky. My mother said to me that, when my fathercame from America to marry her in 1930, among many gifts he brought wasan American flag. Years later, to hide this flag, my mother quilted itbetween two blankets that covered our children’s beds when we slept.Dear Mrs. Bush,You and your husband, President Bush, symbolically brought toAlbania a big American Flag to cover, to care for and to protect theAlbanian nation!

Sincerely yours,

ROZI THEOHARI
Lynn, Mass, June 20, 2007