Mirela Bogdani - shqiptarja e pare qe po kandidon per Europarlamentare
Nga: Raimonda Moisiu
1. Dr. Bogdani, ju jeni shqiptarja e pare deri me sot qe keni mundur te perfshiheni ne procesin e kandidimit per nje nga institucionet me te larta politike te Evropes, ate te Parlamentit Europian. Si arritet, si e huaj ne 5 vjet qendrimi ne Britanine e Madhe, tek nje sukses i tille?
Ne vendet si Britania e Madhe me pune, arsimim dhe ambicje mund te arrish gjithshka, sepse ketu vleresohen aftesite dhe meritokracia, pavaresisht nga nacionaliteti, gjinia apo raca. Angazhimi im me Partine Konservatore Britanike (PKB) filloi pak muaj pasi u vendosa ne Britanine e Madhe. Duke qene se ne Shqiperi kisha qene per disa vite e involvuar ne "party politics"dhe ne Cardiff University po beja nje MSc per shkenca politike dhe per me teper karieren time te re e shikoja ne politike, e pashe te arsyeshme te perfshihesha ne politike ne vendin tim te ri. U anetaresova me konservatoret, edhe sepse bindjet e mia jane te djathta (jo si ato ne politiken shqiptare), por edhe se PKB eshte nje nga partite me te vjetra e prestigjoze te botes dhe do kisha se cfare te mesoja e perfitoja nga angazhimi me to. Kane kaluar me se 4 vjet qe atehere. Fillimisht u angazhova ne aktivitetet politike dhe sociale te deges lokale (pjese e strukturave rajonale te quajtura "party associations" e qe perbejne strukturen me te rendesishme te aktivitetit te partise ne baze). Me pas punova ne Asamblene e Uellsit si researcher ne disa projekte me grupin parlamentar konservator. Para tre vjetesh u zgjodha anetare e deges lokale, me pas koordinatore e politikave (Policy Coordinator) dhe vjet u zgjodha si sekretare (Honorary Secretary) e deges. Gjate gjithe kesaj kohe jam angazhuar vazhdimisht ne fushatat elektorale per Westminster (Parlamentin Britanik), zgjedhjet europiane (Parlamentin Europian), per zgjedhjet rajonale (Asamblene e Uellsit) dhe zgjedhjet lokale, duke punuar ngushte e ndihmuar kandidatet, shperndare fletushka, duke bere "canvassing" (biseda dere me dere me njerezit), etj. Keto metoda dhe aktiviteti ne baze jane aq ne kontrast me politiken ne Shqiperi ku baza eshte e fjetur dhe aktiviteti kryesor ne fushatat elektorale jane mitingjet populiste. Nje pjese e rendesishme e aktivitetit ku une jam perfshire eshte dhe mbledhja e fondeve (fund-raising) per fushatat elektorale dhe kandidatet, duke organizuar aktivitete te ndryshme sociale. Kjo perben nje pjese te rendesishme te aktivitetit te degeve lokale sepse kandidatet financohen nga partia (ose "associations") dhe te gjithe shpenzimet deri ne detaje regjistrohen dhe raportohen deri tek nje strukture e vecante e pavarur, ndryshe nga ne Shqiperi ku kandidatet shpesh financohen nga burime te dyshimta deri elemente te krimit te organizuar dhe shpenzimet nuk regjistrohen apo raportohen tek askush. Vec kesaj nje moment tjeter i angazhimit tim ka qene pjesemarrja e rregullt ne mbledhjet e konferencat e partise, ku percaktohen politikat dhe zgjidhen strukturat drejtuese.
2. Ju keni filluar procesin e kandidimit ne 2007, nderkohe qe zgjedhjet e ardhshme europiane jane ne maj te 2009. Pse kaq shpejt dhe a mund te na tregoni ne menyre me te detajuar per kete proces?
Faktikisht une fillova qe ne fundin e vitit 2006, pra eshte nje process qe zgjat 3 vjet. Fillimisht dergova nje leter ne Komitetin e Seleksionimit te Kandidateve, nje strukture e pavarur nga kryesisa dhe shoqatat e partise, ku shpreha interesimin tim per te kandiduar ne zgjedhjet europiane te 2009. Pas nje muaji me erdhi nje leter e kryetarit te Komitetit, bashke me formularin perkates dhe kerkesen per tre referenca. Formulari ishte goxha kompleks, sepse perfshinte kerkese informacioni mbi eksperiencen politike dhe profesionale te kandidatit, formimin akademik, perfshirjen ne aktivitete vullnetare etj. Pas dorezimit te dosjes me formularin dhe emrat e tre referenteve, Komiteti u dergoi te tre referenteve te mi formulare per te plotesuar ne lidhje me figuren time. Shqyrtimi i dosjes dhe referencave nga anetaret e Komitetit perbente fazen e pare te selektimit, te cilen une e kalova me sukses dhe per te cilen u njoftova ne maj. Faza e dyte ishte ajo qe quhet "Bordi Parlamentar i Perzgjedhjes" ("Parliamentary Assesment Board" - PAB) nje provim 5 oresh para nje paneli te perbere nga deputete, eurodeputete dhe aktiviste partie, te cilin duhet ta kaloje cdo kandidat. Testimi permban 5 faza: provim me goje (interviste), provim me shkrim (dy ese), nje mini-fjalim publik (public speaking), ushtrim pune ne grup (team exercise) dhe ushtrim per percaktim prioritetesh (in-tray exercise). Une e dhashe PAB-ne dhe jam ne pritje te rezultateve (dhe zgjidhjes se ca barierave teknike qe shpresoj ti kaloj). Nese kalon fazen e dyte, shpallesh kandidate zyrtare dhe perzgjedh zonen elektorale ku deshiron te kandidosh. Faza e trete (qe eshte pranveren e ardhshme) konsiston ne paraqitjen e kandidatit, se bashku me kandidatet e tjere (gjithmone nga e njejta parti) ne zonen elektorale para anetareve te partise se zones, ku secili ben nje prezantim te vetes dhe programit electoral. Anetaret e zones pastaj votojne per kandidatet e preferuar dhe ata qe dalin ne fillim te listes shpallen si kandidate te zones (sepse zgjedhjet europiane jane sipas sistemit proporcional). Pas kesaj kandidatet fillojne punen dhe lidhjen me zonen dhe elektoratin, periudhe e cila zgjat nje deri ne nje vit e gjysem. Pra shikohet sa process i gjate dhe i nderlikuar, por dhe sa demokratik dhe transparent eshte. Une jam akoma ne mesin e ketij procesi dhe shpresoj te arrij ne finish, po edhe nese jo, prap do jete nje experience shume e vlefshme dhe interesante.
3. Ju keni qene e perfshire ne politiken shqiptare para se te largoheshit nga Shqiperia. Si ju duket dallimi ndermjet procesit te selektimit te kandidateve ne partite shqiptare dhe ato britanike?
Nga ajo qe shpjegova per lart, gjithkush mund te ve re kollaj dallimet e thekshme qe ekzistojne midis dy paleve. Ne kete process dua te ve ne dukje 3 momente nga procesi zgjedhor ketu, qe jane si nata me diten me procesin ne Shqiperi. E para ka te beje me kohen e procesit, e cila sic thashe ketu fillon 3 vjet perpara, per vete faktin se kandidatet i nenshtrohen nje procesi selektimi disa fazash, pastaj trajnimi dhe pastaj njohja me elektoratin perkates. Nderkohe ne Shqiperi procesi i seleksionimit te kandidateve fillon vetem 2-3 muaj para zgjedhjeve, qe eshte qesharake. Momenti i dyte eshte kush eshte kush mund te jete i pershtatshem per te qene kandidat dhe kush i zgjedh kandidatet. Duke qene se politika ne vendet si Britania eshte mbi baza demokratike, te gjithe anetaret e partise kane te drejten te paraqesin kandidaturen. Procesi i seleksionimit te kandidateve behet nga Komiteti qe permenda dhe panele speciale qe ngrihen per kete qellim, kurse lideri dhe kryesia e partise nuk nderhyjne absolutisht ne kete process. Ndersa ne Shqiperi jane kryesisht kryetaret e partive (dhe sa me te vogla te jene partite, aq me fuqiplote jane kryetaret) bashke me kryesite perkatese qe perpilojne listat e kandidateve dhe c'eshte me e keqja ka aludime qe kete e bejne ne shkembim te parave apo favoreve. Kjo sjell pastaj skandale te tilla, psh njerez qe nuk kane qene asnje dite anetare te asaj partie papritur figurojne ne liste e behen me pas deputete (sic ndodhi me Partine Republikane ne zgjedhjet e 2005), apo njerez qe s'kane as me voglen experience ne politike 3 muaj me vone e shohin veten deputete apo ministra (sic ndodhi me anetaret e KOP-it te PD-se), apo njerez pa me te voglin background arsimor e professional apo akoma me keq njerez te dyshimte apo te perfshire me krimin e organizuar perfshihen ne lista (sic ndodhi me PS, PR e te tjera parti). Momenti i trete ka te beje me financimin e fushatave elektorale dhe kandidateve, te cilin e permenda me lart. Pra do te mjaftonte ky aspekt, ai i procesit zgjedhor dhe perzgjedhjes se kandidateve, qe ka te beje me zgjedhjet e lira e te ndershme (nje nga guret e themelit te demokracise dhe kriteri i pare i Kopenhagenit) qe Shqiperia ta shikonte me tejqyre hyrjen ne BE.
4. Ana tjeter e jetes suaj ne Angli jane studimet akademike. Sivjet u botua libri juaj i ri "Albania and the EU: The Tumultuous Journey towards Integration and Accession" (Shqiperia dhe Bashkimi Europian: Udhetimi kaotik drejt pranimit dhe integrimit). Ne mos gaboj, ky eshte libri juaj i trete? Si ju lindi ideja te beni nje liber te tille?
Ideja fillimisht lindi ne veren e vitit 2003. Atehere sapo po mbaroja programin e nje masteri ne fushen e politikave publike Europiane ne Universitetin e Kardifit dhe si teme dizertacioni kisha zgjedhur ate te maredhenieve Shqiperi-BE dhe procesin e integrimit. Ideja e temes ishte te eksploroja avantazhet e kryesisht pengesat e Shqiperise ne rrugen e saj drejt BE-se duke analizuar kushtet politike dhe social-ekonomike si dhe aktoret e brendshem. Ate vere erdha ne Shqiperi per te bere ca intervista per dizertacionin me perfaqesues te kesaj fushe. Njeri prej tyre, Ledi Bianku, drejtor i Qendres per Studime Europiane, me propozoi qe pas perfundimit te botohej nga qendra e tyre. Mu duk interesante ideja e konvertimit te dizertacionit ne liber. Kur u ktheva ne Britani, kete ide e bisedova me supervizorin tim, Prof. John Loughlin, dhe e ftova te behej bashke-autor i librit. Pas perfundimit te dizertacionit (i cili u vleresua me "distinction") fillova punen per ta shkruar si liber. Pas disa muajsh pune, libri ishte gati per botim, megjithate duke qene se ish shkruar ne anglisht, une e pashe te udhes ta perktheja dhe ne shqip per ta bere te lexueshem nga audienca shqiptare (gje qe me mori dhe dy muaj te tjere) duke e bere dy-gjuhesh. Libri, me titull "Shqiperia dhe BE: Procesi i integrimit dhe pranimit", u botua ne shtator te 2004 nga shtepia botuese Dajti 2000 ne Tirane. Pas kesaj u organizua ceremonia e perurimit te librit nga Zyra e Keshillit te Europes ne Tirane. Libri gjendet ne librarite e Tiranes dhe, meqe perfshin nje audience shume te gjere, ka gjetur interes jo vetem nga studentet dhe studiuesit e shkencave politike. Megjithate se bashku me Prof.Loughlin duke pare qe versioni i pare kishte mangesi dhe nevoje per nje analize me te thelle, vendosem te bejme versionin e dyte. Mirepo duke qene se integrimi europian eshte nje teme shume dinamike dhe bashkekohore, duke qene se u shtuan kapituj te rinj e u bene shume ndryshime, doli si nje liber i ri.
5. Sa kohe ju mori pergatitja e tij dhe si e siguruat botuesin e famshem I.B.Tauris?
Libri me mori dhe nje vit tjeter nga koha e botimit te te parit. Por kete rradhe vendosa qe botimi te behej ne Angli, por kjo ishte nje ndermarrje e veshtire dhe e gjate. Nje njeri qe ka botuar nje liber akademiko-shkencor jashte e di sa e veshtire eshte, meqe kalon neper nje process te gjate dhe neper shume editore etj. Kurse ne Shqiperi eshte aq e lehte te botosh nje liber, mjafton ti paguash ca para pronarit te shtepise botuese ose printuese dhe per dy jave librin e shikon te mbaruar. Une isha me fat qe nder ato qe pranuan botimin e librit, ishte shtepia botuese I.B.Tauris ne Londer, e cila ka nje reputacion shume te mire, sidomos ne fushen e politikes se jashtme. Me duhet ta pranoj qe procesi i prodhimit me lodhi shume me teper se vete shkruarja e librit: per nje vit mu desh te bashkepunoja me editoret, per kontratat, faqosjen, redaktimin, kopertinen, e shume e shume gjera te tjera, Ishte nje odise e vertete. Megjithate kur libri u botua ne shkurt te ketij viti u lumturova shume, aq me teper qe kish dale nje prodhim shume cilesor dhe prezentabel. Nje ceremony shume interesante e perurimit te librit u zhvillua ne maj ne Oxford, ne St Antony's College (kolegjin ku studioj une), me pjesemarrjen e shume akademikeve dhe studiuesve, si dhe te ambasadorit tone ne Londer. Libri eshte vetem ne anglisht, 280 faqe dhe gjendet ne librarite dhe bibliotekat ne UK, Europe, UK, Kanada dhe ne vere arriti dhe ne Shqiperi ne librarite e "Adrion". Libri gjendet gjithashtu dhe Amazon.com.
6. Ka kaluar mese nje vit nga hyrja jote ne Oksford. C'mund te tregosh nga eksperienca e deritanishme ne nje nga nga institucionet akademike me prestigjoze te botes? Me c'kam marre vesh kete vit jeni e vetmja studente shqiptare ne Universitetin e Oxfordit prej 16 mije studentesh?
Te them te drejten, edhe pas nje viti nuk e besoj qe jam aty dhe vazhdoj te ndjehem me fat dhe e privilegjuar qe Zoti me dha mundesine per te studiuar ne Oxford. Ne klasifikimin e 20 universiteteve me te mira ne bote per 2007 qe behet cdo vit nga "The Times Higher Educational Supplement", Oxfordi vazhdonte te rradhitej i dyti ne bote, pas Harvardit, nderkohe qe kryeson listen e universiteteve europiane si numer 1 ne Europe. Me pelqen ambienti shume i larte akademik dhe intelektual i studenteve e pedagogeve, cilesia e niveli i bisedave, debateve e diskutimeve, leksionet me figurat me te spikatura te botes akademike, politike e intelektuale. Gje tjeter qe me pelqen shume eshte vete qyteti me kolegjet, bibliotekat e kishat e tij, arkitektura e vecante dhe magjepese dhe historia e tyre qe prej shekullit te 12 kur u krijuan kolegjet e para. Pra ka shume tradite, histori, bukuri dhe aristokraci. Ama nuk me pelqen te qenurit "studente" (jo thjesht per ceshtje moshe, po se deri vjet une isha pedagoge ne Universitetin e Kardifit dhe eshte e veshtire te kaloje nga mesuese ne nxenese). Tjeter gje eshte se, per te mbajtur statusin e universitetit me te mire, nga studentet kerkohet nje volum i madh pune e pergatitje, cilesi dhe standarte teper te larta dhe organizim thuajse perfekt, qe krijon shpesh momente frustrimi dhe stresi.
7. Si e balanconi jeten midis karrieres, studimeve, librave, angazhimit politik, me familjen, vajzen dhe pergjegjesite ne shtepi?
Me shume pune, lodhje e sakrifica, aq me teper aktualisht qe me duhet te kaloj javen ne Oxford dhe vetem fundjaven ne shtepi ne Kardif. Lexoj e punoj gjithe kohen (edhe ne tren), dhe nuk kam asnje minute te lire. Tani vajza, Cindy, eshte rritur (kete vit eshte ne klase te peste), prandaj e kam me te lehte. Megjithate shtepia, femija dhe familja ka plot pergjegjesi dhe angazhime, por kur ke sens te mire organizimi dhe menaxhimi, te gjitha behen.
10. Jeni anetare, ashtu si dhe une, e forumit "Bota e Gruas Shqitpare"? Cfare ju ben pershtypje ne komunikimin dhe aktivitetin tone ne kete grup?
U beme disa kohe ne kete forum te perbere nga gra intelektuale te fushave te ndryshme, krijuese e shkrimtare, dhe qe jetojne kudo neper bote. Ndryshe nga forumet e tjera virtuale shqiptare ne te shumten e te cileve ka polemika e mosmarveshje, ne kete forum ndihesh mire dhe komforte mes mikeshave dhe kolegeve me te cilat ke gjera te perbashketa per te ndare e diskutuar.
11. Nese ktheheni ne Shqiperi, a do te konsideronit ambicjen e nje karrieren politike ne majat me te larta, p.sh si Presidente?
Une kam akoma plane e objektiva per te realizuar ne "atdheun tim te dyte", ku nder me kryesoret jane perfundimi i studimeve ne Oxford dhe ecuria e kandidimit. Megjithate jam me mendje te hapur dhe me kenaqesi do te pranoja nese me propozohet apo ofrohet nje pozicion, konform arsimimit dhe eksperiences sime, ku mund te jepja kontributin tim. Dhe si une ka me dhjetra shqiptare intelektuale ne te gjithe boten, qe do kishin deshire te ktheheshin nje dite e qe dijet, aftesite dhe eksperiencat e fituara ne perendim ti vinin ne funksion te progresit dhe zhvillimit ne Shqiperi. Nje grua presidente…kjo do te perbente nje tjeter rast te paprecedent ne Shqiperi dhe njekohesisht nje gje shume pozitive per shoqerine dhe shtetin shqiptar.
Suksese dhe Faleminderit!
Bisedoi Raimonda Moisiu, Moderatore e Forumit "Bota e Gruas Shqiptare"
Connecticut, USA
Friday, December 21, 2007
Bota e Gruas Shqiptare-ROZI THEOHARI-ESSE
AMERIKANI QE PREKU TOKEN SHQIPTARE
NGA ROZI THEOHARI—Boston
Në pranverën e 2005-ës në downtown Lynn, Mass. u
përurua pallati i banimit për pensionistët me emrin “Shën
Tereza”. E tërhequr nga ky emër, bëra një vizitë te kjo shtëpi
banimi, e cila ndodhet pranë kishës së Shën Mërisë. Në bahçen
e ndërtesës, mes banorëve të rinj takova një plak zezak ulur
në një karrocë invalidi, i ndihmuar nga një infermiere. Kur
mori vesh se unë isha shqiptare, m’u lut të ulesha në bankinën
aty pranë. Buzëqeshja nuk iu nda fytyrës së tij zezane gjithë
kohës që bisedonim. E quanin Andrew dhe nga vitet ’70 të
shekullit të kaluar kishte punuar elektriçist në një kompani
ku ishte shoqëruar me Piterin, një djalosh shqiptar. Piteri, edhe
ai elektriçist, iu lut një ditë Andrewt ta ndihmonte në
vendosjen e disa zbukurimeve dekorative me drita elektrike
në sallën ku shqiptarët do të festonin Ditën e Flamurit. “-
Vendosa ta ndihmoja, - thotë Andrew, - më tepër nga
kurioziteti për t’i njohur cilët ishin këta shqiptare që kremtonin
festën e flamurit amtar në Amerikë. Por kur mora vesh se
shqiptare ishte dhe Nënë Tereza dhe heroi juaj kombëtar
Skënderb (kështu e quante ai Skënderbeun), mbeta i hutuar,
si në ëndërr. Të më besoni, në çastin kur po vendosja llamba
ylberi përqark portretit të Nënë Terezës m’u duk se ajo
buzëqeshi e tha një lutje. Ndërsa fotografinë e Xhorxh
Kashtriotit e zbukurova me llamba të vogla shumëgjyrëshe,
sidomos kalin e përkrenaren. Disa vjet më vonë u mobilizova
në marinën amerikane me profesion elektriçist. “The Cold
War” (Lufta e Ftohtë) ishte atëherë, muri i Berlinit ishte akoma
në këmbë, -vazhdoi ai, - torpedoja jonë “USS George”, anija
amerikane e forcave speciale, la Greqinë e po lundronim në
detin Jon. Dhe unë pashë vendin tuaj, dallova me dylbi një
qytet shqiptar. Ishte një port i bukur. Unë bëra kryq me gishtat
e dorës, u luta dhe përshëndeta: “Mirëmëngjes, Albania, o
vend i shenjtë i Skënderb-it dhe i Nënë Terezës. Nuk e di sesi,
por në minutë më erdhi një ide e marrë që të lundroja deri te
bregu i portit e të prekja tokën shqiptare. Fundja, unë nuk
isha ushtar, por civil. Megjithatë, kur ia propozova këtë
komandantit, ai nuk pranoi. Por këmbëngulja dhe lutjet e mia
së fundi e mposhtën. Mora një varkë të shpejtë dhe shokët
më lëshuan në det.” “Nuk pate frikë?” - e ndërpreva unë. “-
E dini? Unë besoj në Zot dhe Zoti e dinte se për çfarë po
shkoja aty… Kur varka mbërriti te bregu, ushtarët e kufirit
bërtitën: “Halt!” Unë qëndrova në çast, tunda krahun e majtë
në ajër, qesha, thashë një lutje… Kurse me dorën e djathtë
arrita e preka rërën e detit. Dhe…ndodhi diçka…, diçka që
nuk mund ta besoni… Shumë marinarë e civilë u grumbulluan
para varkës sime, si duket, të befasuar që vështronin ndoshta
për herë të parë fytyrën e një afrikano-amerikani. Hutimi i
tyre më dha akoma më shumë kurajë dhe, sa hap e mbyll
sytë, bëra prapaktheu me varkën në drejtim të torpedos,
ndërsa në dorën time të djathtë shtrëngoja një grusht me rërë
të lagur, si kujtim nga toka e Terezës dhe e Kastriotit. Kete rere
e ruaj edhe sot ne nje vazo mbi suprinen e oxhakut.”
“- Dhe tani jeni ulur në kopshtin e pallatit “Shën Tereza”
midis miqsh, mes trëndafilave erëmirë e cicërimave të
zogjve,”- i thashë.
“- Mbas dyzet vjetësh që nga ajo ditë, - foli ai, - siç e shihni,
ndihem i dobët fizikisht, por një zë i brendshëm më pëshpërit:
“Qofsh i bekuar që zgjodhe vendbanim në apartamentet e
Terezës. Zemra “nobël” e Nënë Terezës qëndron në lutjet tona
çdo ditë e përherë…”
Unë shtrëngova dorën me elektriçistin plak zezak dhe
ndjeva të kalonte në pëllëmbën time korrenti i kulluar i një
shpirti të bardhë…
Botoi Illyria
NGA ROZI THEOHARI—Boston
Në pranverën e 2005-ës në downtown Lynn, Mass. u
përurua pallati i banimit për pensionistët me emrin “Shën
Tereza”. E tërhequr nga ky emër, bëra një vizitë te kjo shtëpi
banimi, e cila ndodhet pranë kishës së Shën Mërisë. Në bahçen
e ndërtesës, mes banorëve të rinj takova një plak zezak ulur
në një karrocë invalidi, i ndihmuar nga një infermiere. Kur
mori vesh se unë isha shqiptare, m’u lut të ulesha në bankinën
aty pranë. Buzëqeshja nuk iu nda fytyrës së tij zezane gjithë
kohës që bisedonim. E quanin Andrew dhe nga vitet ’70 të
shekullit të kaluar kishte punuar elektriçist në një kompani
ku ishte shoqëruar me Piterin, një djalosh shqiptar. Piteri, edhe
ai elektriçist, iu lut një ditë Andrewt ta ndihmonte në
vendosjen e disa zbukurimeve dekorative me drita elektrike
në sallën ku shqiptarët do të festonin Ditën e Flamurit. “-
Vendosa ta ndihmoja, - thotë Andrew, - më tepër nga
kurioziteti për t’i njohur cilët ishin këta shqiptare që kremtonin
festën e flamurit amtar në Amerikë. Por kur mora vesh se
shqiptare ishte dhe Nënë Tereza dhe heroi juaj kombëtar
Skënderb (kështu e quante ai Skënderbeun), mbeta i hutuar,
si në ëndërr. Të më besoni, në çastin kur po vendosja llamba
ylberi përqark portretit të Nënë Terezës m’u duk se ajo
buzëqeshi e tha një lutje. Ndërsa fotografinë e Xhorxh
Kashtriotit e zbukurova me llamba të vogla shumëgjyrëshe,
sidomos kalin e përkrenaren. Disa vjet më vonë u mobilizova
në marinën amerikane me profesion elektriçist. “The Cold
War” (Lufta e Ftohtë) ishte atëherë, muri i Berlinit ishte akoma
në këmbë, -vazhdoi ai, - torpedoja jonë “USS George”, anija
amerikane e forcave speciale, la Greqinë e po lundronim në
detin Jon. Dhe unë pashë vendin tuaj, dallova me dylbi një
qytet shqiptar. Ishte një port i bukur. Unë bëra kryq me gishtat
e dorës, u luta dhe përshëndeta: “Mirëmëngjes, Albania, o
vend i shenjtë i Skënderb-it dhe i Nënë Terezës. Nuk e di sesi,
por në minutë më erdhi një ide e marrë që të lundroja deri te
bregu i portit e të prekja tokën shqiptare. Fundja, unë nuk
isha ushtar, por civil. Megjithatë, kur ia propozova këtë
komandantit, ai nuk pranoi. Por këmbëngulja dhe lutjet e mia
së fundi e mposhtën. Mora një varkë të shpejtë dhe shokët
më lëshuan në det.” “Nuk pate frikë?” - e ndërpreva unë. “-
E dini? Unë besoj në Zot dhe Zoti e dinte se për çfarë po
shkoja aty… Kur varka mbërriti te bregu, ushtarët e kufirit
bërtitën: “Halt!” Unë qëndrova në çast, tunda krahun e majtë
në ajër, qesha, thashë një lutje… Kurse me dorën e djathtë
arrita e preka rërën e detit. Dhe…ndodhi diçka…, diçka që
nuk mund ta besoni… Shumë marinarë e civilë u grumbulluan
para varkës sime, si duket, të befasuar që vështronin ndoshta
për herë të parë fytyrën e një afrikano-amerikani. Hutimi i
tyre më dha akoma më shumë kurajë dhe, sa hap e mbyll
sytë, bëra prapaktheu me varkën në drejtim të torpedos,
ndërsa në dorën time të djathtë shtrëngoja një grusht me rërë
të lagur, si kujtim nga toka e Terezës dhe e Kastriotit. Kete rere
e ruaj edhe sot ne nje vazo mbi suprinen e oxhakut.”
“- Dhe tani jeni ulur në kopshtin e pallatit “Shën Tereza”
midis miqsh, mes trëndafilave erëmirë e cicërimave të
zogjve,”- i thashë.
“- Mbas dyzet vjetësh që nga ajo ditë, - foli ai, - siç e shihni,
ndihem i dobët fizikisht, por një zë i brendshëm më pëshpërit:
“Qofsh i bekuar që zgjodhe vendbanim në apartamentet e
Terezës. Zemra “nobël” e Nënë Terezës qëndron në lutjet tona
çdo ditë e përherë…”
Unë shtrëngova dorën me elektriçistin plak zezak dhe
ndjeva të kalonte në pëllëmbën time korrenti i kulluar i një
shpirti të bardhë…
Botoi Illyria
Bota e Gruas Shqiptare-ETLEVA DURMISHI-POEZI
Balade Hijesh
mugetira pllakos mbremjen
ngre skeptrin mbi kalldrem
kurm hijesh ecejake
pasqyrojne amorfe kete skene!
hapa te qete plot gjurme prapa
qe zvarrisen porsi zhive
nderrojne ane,kapin peme
ikin,shihen,vejne e vine!
Kjo drite filantropike e henes
sec rrezaton mbi hijet harbuese
po sa te shpejta e misterioze
pushtim kersherie verberuese.
mugetira pllakos mbremjen
ngre skeptrin mbi kalldrem
kurm hijesh ecejake
pasqyrojne amorfe kete skene!
hapa te qete plot gjurme prapa
qe zvarrisen porsi zhive
nderrojne ane,kapin peme
ikin,shihen,vejne e vine!
Kjo drite filantropike e henes
sec rrezaton mbi hijet harbuese
po sa te shpejta e misterioze
pushtim kersherie verberuese.
Bota e Gruas Shqiptare-SIDITA VITOJA-ESSE
"DORA E KOHES"- ESE
"DORA E KOHES"
MBI FRYMEMARRJEN E HESHTUR TE DRUREVE TE GESHTENJES NE PYLLIN E FJETUR PERBRI LUMIT MEMEC ENDEJ NJE PELHURE E DENDUR ME FIJE MENDAFSHI PERHUMBJEJE. MADJE AS DIELLI S'GUXONTE TE THYENTE VUAJTJEN E XHAMTE TE PYLLIT. AS MELODIA E LEBYRSHME E VIOLINES SE YLBERIT S'KISH MUNDUR TE HAPTE DRYRIN E NDRYSHKUR TE KESHTJELLES SE PYLLIT VETMITAR.
I VUANIN RRENJET PLAGET E TRYSNISE QE KISH PJELLE KOHA. DEGET ME TE LARTA BILE DRUHESHIN T'I ZGJASNIN DUART-GJETHE DREJT ASAJ COPEZE QIELLI QE U QENDRONTE MBI KOKE PREJ SHEKUJSH. VESHET I ISHIN SHURDHUAR PYLLIT PREJ KLITHJESH SHQIPONJASH QE PERHERE I KISHIN GRABITUR AJRIN E KULLUAR PREJ MUSHKERIVE FOSHNJORE TE DRUREVE TE TIJ DHE KESHTU ATY RRITESHIN VEÇ TRUNGJE, JO PEME ME ZEMER E JETE.
SYTE I QENE VERBUAR PREJ PASQYRIMIT TE BARDHE MBI LUM TE MALEVE TE MBULUARA ME VELLO TE AKULLT NUSERIE, QE KISHIN HEDHUR KRAHET DREJT PYLLIT DHE E SHTRENGONIN FORT NE KRAHERORIN E TYRE TE ACARTE.
KEMBET E THELLA PREJ RRENJESH TE STERMOSHUARA I DIGJESHIN NGA NGROHTESIA E ZEMRES SE DHEUT. TOKA E VUANTE DERI NE THERRMIJEN E SAJ ME TE IMET FATKEQESINE E FARES TE CILEN E KISH MBESHTJELLUR ME SHPERGENJ DASHURIE KUR QE E VOGEL DHE RRITUR PLOT SHPRESA ME PAS.
.....KALUAN KOHE TE PAMATSHME MBARSUR ME PERSIATJET TORTURUESE TE PYLLIT TE HARRUAR QE PERPIQEJ TE FSHINTE NGA RRATHET E KOHES SE TRUNGJEVE TE TIJ PADREJTESITE E JETES...
POR VJEN NJE DITE...DHE KUPA E ZEMRES SE QIELLIT HYJNOR VENDOS TE ZBRAZET MBI KETE QENIEN TONE ÇUDITERISHT AKOMA TE GJELBER, PLOT DRURE KRENARIE TE VRARE. MJAFTOI NJE PIKEZ SHIU MBI BUZET E TOKES QE DIGJESHIN PREJ ZJARRMISE SE VUAJTJES DHE U RIHAPEN PORTAT E SHPRESES NE DEJET E DHEUT QE USHQENIN DRURET. NE "GJAKUN" QE I LIDHTE KISHTE DASHNI.
PIKEZAT E UJTA QE PO SHTOHESHIN GJITHNJE E ME SHUME, SI ME NJE DORE ENGJELLI PO MBYLLNIN PLAGET E VJETRA DHE PASURIA E HESHTUR JETEDHENESE E LUMIT PERBRI U BE MELHEM PER DEGET E REJA.
TASHME TINGUJT E UJIT ISHIN ZGJUAR DHE NGA MALET SEÇ FRYNTE NJE ERE E RE, SIKUR DONTE TI FALTE PYLLIT FRYMEN QE SHQIPET I PATEN GRABITUR. POR KUJTESA E RRENJEVE NUK HARRONTE SE SIDO QE TE NDODHTE, PERHERE FOLETE E TYRE DO STRUKESHIN TE PAPRISHURA MBI GURET E MALIT SA MBROJTES AQ EDHE KRENAR TE ÇMENDUR DERI NE VDEKJE.
MBI DRURIN ME TE LASHTE PASHE SYTHIN ME TE RI TE ÇELTE. TASHME ATO ISHIN PEME ME JETE E ZEMER. DEGET U PERPOQEN E KESHTU LIDHEN DUART PER TE HARMONIZUAR VARGUN E VALLES RILINDESE, PER TE HEDHUR HAPAT E LEHTE E TE VENDOSUR ME RITMIN BUÇITES SE LODRES SE KOHES.
NE PYLLIN E FJETUR ISH GRISUR TASHME PELHURA E HIRTE E HUMBJES...
...NE ZEMREN TIME FLAKE E BORE.
SIDITA VITOJA
"DORA E KOHES"
MBI FRYMEMARRJEN E HESHTUR TE DRUREVE TE GESHTENJES NE PYLLIN E FJETUR PERBRI LUMIT MEMEC ENDEJ NJE PELHURE E DENDUR ME FIJE MENDAFSHI PERHUMBJEJE. MADJE AS DIELLI S'GUXONTE TE THYENTE VUAJTJEN E XHAMTE TE PYLLIT. AS MELODIA E LEBYRSHME E VIOLINES SE YLBERIT S'KISH MUNDUR TE HAPTE DRYRIN E NDRYSHKUR TE KESHTJELLES SE PYLLIT VETMITAR.
I VUANIN RRENJET PLAGET E TRYSNISE QE KISH PJELLE KOHA. DEGET ME TE LARTA BILE DRUHESHIN T'I ZGJASNIN DUART-GJETHE DREJT ASAJ COPEZE QIELLI QE U QENDRONTE MBI KOKE PREJ SHEKUJSH. VESHET I ISHIN SHURDHUAR PYLLIT PREJ KLITHJESH SHQIPONJASH QE PERHERE I KISHIN GRABITUR AJRIN E KULLUAR PREJ MUSHKERIVE FOSHNJORE TE DRUREVE TE TIJ DHE KESHTU ATY RRITESHIN VEÇ TRUNGJE, JO PEME ME ZEMER E JETE.
SYTE I QENE VERBUAR PREJ PASQYRIMIT TE BARDHE MBI LUM TE MALEVE TE MBULUARA ME VELLO TE AKULLT NUSERIE, QE KISHIN HEDHUR KRAHET DREJT PYLLIT DHE E SHTRENGONIN FORT NE KRAHERORIN E TYRE TE ACARTE.
KEMBET E THELLA PREJ RRENJESH TE STERMOSHUARA I DIGJESHIN NGA NGROHTESIA E ZEMRES SE DHEUT. TOKA E VUANTE DERI NE THERRMIJEN E SAJ ME TE IMET FATKEQESINE E FARES TE CILEN E KISH MBESHTJELLUR ME SHPERGENJ DASHURIE KUR QE E VOGEL DHE RRITUR PLOT SHPRESA ME PAS.
.....KALUAN KOHE TE PAMATSHME MBARSUR ME PERSIATJET TORTURUESE TE PYLLIT TE HARRUAR QE PERPIQEJ TE FSHINTE NGA RRATHET E KOHES SE TRUNGJEVE TE TIJ PADREJTESITE E JETES...
POR VJEN NJE DITE...DHE KUPA E ZEMRES SE QIELLIT HYJNOR VENDOS TE ZBRAZET MBI KETE QENIEN TONE ÇUDITERISHT AKOMA TE GJELBER, PLOT DRURE KRENARIE TE VRARE. MJAFTOI NJE PIKEZ SHIU MBI BUZET E TOKES QE DIGJESHIN PREJ ZJARRMISE SE VUAJTJES DHE U RIHAPEN PORTAT E SHPRESES NE DEJET E DHEUT QE USHQENIN DRURET. NE "GJAKUN" QE I LIDHTE KISHTE DASHNI.
PIKEZAT E UJTA QE PO SHTOHESHIN GJITHNJE E ME SHUME, SI ME NJE DORE ENGJELLI PO MBYLLNIN PLAGET E VJETRA DHE PASURIA E HESHTUR JETEDHENESE E LUMIT PERBRI U BE MELHEM PER DEGET E REJA.
TASHME TINGUJT E UJIT ISHIN ZGJUAR DHE NGA MALET SEÇ FRYNTE NJE ERE E RE, SIKUR DONTE TI FALTE PYLLIT FRYMEN QE SHQIPET I PATEN GRABITUR. POR KUJTESA E RRENJEVE NUK HARRONTE SE SIDO QE TE NDODHTE, PERHERE FOLETE E TYRE DO STRUKESHIN TE PAPRISHURA MBI GURET E MALIT SA MBROJTES AQ EDHE KRENAR TE ÇMENDUR DERI NE VDEKJE.
MBI DRURIN ME TE LASHTE PASHE SYTHIN ME TE RI TE ÇELTE. TASHME ATO ISHIN PEME ME JETE E ZEMER. DEGET U PERPOQEN E KESHTU LIDHEN DUART PER TE HARMONIZUAR VARGUN E VALLES RILINDESE, PER TE HEDHUR HAPAT E LEHTE E TE VENDOSUR ME RITMIN BUÇITES SE LODRES SE KOHES.
NE PYLLIN E FJETUR ISH GRISUR TASHME PELHURA E HIRTE E HUMBJES...
...NE ZEMREN TIME FLAKE E BORE.
SIDITA VITOJA
Bota e Gruas Shqiptare-SEVDIJE REXHEPI-POEZI
Our world / Unsere Welt
Our World
You touched my soul
And those eyes told me
I touched yours
When I first saw you
That day you left, I recall
What Awesome Power
Call it what you want
Spiritual...
Fantasy...
Fairy Tale...
Poetry...
Or just love…
Unsere Welt
Sie berührten meine Seele
und jene Augen erklärten mir,
daß ich Ihr berührte, als ich Sie zuerst,
daß Tag Sie verließen,
ich zurückrufe sah,
was ehrfürchtiger Energie Anruf es,
was Sie wünschen Angelegenheiten. ..
Phantasie...
Fairy Geschichte.. .
Poesie...
Oder gerechte Liebe...
Përkthyer në gj.gjermane
Llemadeo
S.Rexhepi
Gjilan
Our World
You touched my soul
And those eyes told me
I touched yours
When I first saw you
That day you left, I recall
What Awesome Power
Call it what you want
Spiritual...
Fantasy...
Fairy Tale...
Poetry...
Or just love…
Unsere Welt
Sie berührten meine Seele
und jene Augen erklärten mir,
daß ich Ihr berührte, als ich Sie zuerst,
daß Tag Sie verließen,
ich zurückrufe sah,
was ehrfürchtiger Energie Anruf es,
was Sie wünschen Angelegenheiten. ..
Phantasie...
Fairy Geschichte.. .
Poesie...
Oder gerechte Liebe...
Përkthyer në gj.gjermane
Llemadeo
S.Rexhepi
Gjilan
Bota e Gruas Shqiptare-Promovim libri i Iliriana Sulkuqit nga Thanas Jani-pershkrim
Poetja e lotit, me moshë prej ëndrre
Libër i Ri i poetes Iliriana Sulkuqi
Dy libra në një:
Libri i Parë:
Poezi nga autorja & Poezi-kushtim për poeten (238 fq.)
Libri i Dytë: Iliriana dhe poezia
(Nëpër faqet e shtypit dhe internetit: 55 autorë me: shkrime kritike, ese, letra, mesazhe... 144 fq.)
Çmimi: 1000 lekë / 10 €
Shtëpia Botuese “SNAJ”, në botim të parë me 500 kopje.
Nëntor 2007
Nga salla e promovimit në studion e Radio Tiranës
... Dhe në ditën e fundit të Panairit të 10-të, në një nga mjediset e Qendrës Kombëtare të Kulturës në Tiranë, u organizua promovimi i librit “Poezi” të Iliriana Sulkuqit. Edhe pse në një kohë të “nxituar”, nga shtypshkronja tek promovimi, që e arriti, miku i poetëve, Abaz Veizi, u gjendën në sallë, njerëz me Emër të Përveçëm. Mund të thuhet se të gjithë ishin krijues dhe miq të Poetes Iliriana, miq të Fjalës, miq të penës e të jetës ushtarake...
1. Poeti i madh Dritëro Agolli, ishte i pranishëm me përshëndetjen e vet për poeten, edhe pse nuk mund të vinte pas një operacioni “të lehtë” në sy. Në pamumundësi e ftoi poeten në shtëpinë e vetë.
2. Artistja e Popullit: Margarita Xhepa, që ka qenë e pranishme në gjithë promovimet e librave të Ilirianës, nuk e harronte dot “zanatin” e Fjalës së Bukur, recitoi poezinë “Të vi sonte apo...”. Por tërhoqi vëmendjen e pjesëmarrësve edhe fjala e saj: “Kjo grua e vogël ka një zemër të madhe, ka një zë të bukur poetik. Poezia e saj udhëhiqet nga mendimi, nga emocioni dhe brenda shpirtit të saj ka ca llambushka me një dritë të bukur jeshile, një dritë-shprese, se ajo i do njerëzit, e do jetën”...
3. Artistja e Popullit, Tinka Kurti, aty në rradhën e parë, mediton dhe pëshpërit vargjet e Ilirianës që i janë bërë pjesë e kujtesës së pashuar: “....................”
4. Krisulla Prifti (Kaçi) shoqja më e ngushtë e Poetes (kush nuk donte ta kishte shoqe Krisullën-siç thotë Iliriana), me emocionet e viteve shfleton ato faqe-portreti të Ilirianës që, vetë autorja i fsheh në poezitë e saj: Iliriana është njeri i veçantë. E njoh qysh kur ishte vajzë, që bënte poezi shumë të bukura dhe bënte stërvitje shumë të bukura. Ilirianën e njoh edhe kur ishte nënë dhe rriti dy fëmijë të mrekullueshëm, pa iu ndarë poezisë... E njoh edhe tashti-gjyshe, aq të përkushtuar, që vetëm ajo ngjet me veten... Ilirianën e njoh edhe në momente shumë të vështira të jetës, kur i afrohej vdekja dhe ajo e mposhte. Shkonte në spital, operohej dhe sa delte nga spitali ishte po ajo grua e fortë, ajo grua nikoqire, që bënte dhjetë bakllavatë për gjithë natën, për gjithë fqinjët... dhe në mëngjes përsëri do shkruante poezitë e saj aq të bukura... Kjo është Iliriana që sot na solli librin e ri poetik.
5. Poetja, studiuesja dhe përkthyesja Klara Kodra, me atë zërin e dridhur elegant tha: “... Poezia e Ilirianës është e sinqertë dhe e mençur; të kënaq kur e lexon dhe ndjehesh e sigurtë kur e përkthen...”
6. Poeti, Sadik Bejko, pasi foli për lirizmin e poezisë të Ilirianës tha: “Lirika poetike ka portretin e natyrës dhe bukurinë e natyrës... ka portretin e kohës që jeton poetja dhe e kohës që do vijë... Poezia e Ilirianës lëviz befasishëm dhe gjendet aty ku s’e pret dhe ku e do lexuesi...”.
7. Poeti-gazetar, Apostol Duka, ndër të tjera tha: “Iliriana është poete e të papriturave...”
8. Poeti-gazetar, Hysni Milloshi: “Poezia e Ilirianës është e ndjeshme, nga më të ndjerat poete dhe ka ecur përpara, nga njëri libër tek tjetri... është poete e të papriturave, siç e tha dhe Apostoli...
9. Artistja e Merituar, Ema Qazimi, i jep pasion fjalës dhe zërit të saj: “Kanë ardhur të gjithë ata që e duan Ilirianën se ajo di t’i fitojë njerëzit dhe di t’i mbajë. Është një magnet Iliriana, ka energji shumë pozitive dhe di të mbajë ekuilibrin e t’i shpërndajë mirë energjitë... Jo të gjithë e kanë këtë aftësi e këtë shpirt të bukur... Një koncert të tërë dua t’i dhuroj Ilirianës! Me këngë zemre, me këngë shpirti”... (dhe këndon “Gjethen e dafinës e këputi”)
10. Poeti dhe gazetari Demir Gjergji tha: “Iliriana, në një tryezë të pasur aristrokate, nuk ha se do të jetë e uritur... Iliriana, nga një vend që e do shumë, ikën sepse do të ndjejë mall... Iliriana dashuron se do të vuaj... Iliriana edhe në buzë të vdekjes, nuk vdes se do të qeshë me të madhe..”.
Dhe lexon poezinë “Këshillat e nënës sime”:
....Tri fjalë,
thënë njëra pas tjetrës,
ose me të shkruar,
ose vesh më vesh,
janë magji e zezë, bija ime,
të vrasin
pa të thënë: mirë-mëngjes…
Tri fjalë,
si tri rrufé,
njëra pas tjetrës
dhe pemën e moçme
e bëjnë éshkë.
…megjithatë, megjithatë,
me urrejtjen,
asnjëherë mike mos u bëj.
11. Poetja dhe gazetaria e re, Eva Lena nuk e ndau dot fjalën nga loti: “ Unë e kam një nënë që më ka lindur, por Ilrianën e kam Nënë Shpirtërore...jetoj me poezinë e saj, mësoj nga shpirti i saj...” dhe e përqafoi e lotuar...
12. Agim Pepa-poet, përkthyes: Foli për mendimin poetik të Iliriana Sulkuqit, për filozofinë dhe mesazhet që ato japin tek lexuesi...
13. Gazetari, Dilaver Baxhaku, foli për raportet poezi-jetë: “Kur lexon poezitë e Ilirianës njihesh me portretin e saj dhe portretin e kohës ku jetojmë...”.
14. Regjisori, Esat Teliti, solli kujtime nga filmi për Artisten e Popullit Tinka Kurti, ku fjala harmonizohej bukur me poezinë e Iliriana Sulkuqit... dhe këtu nuk ka nevoje të zgjedhësh, po recitoj njërën nga poezitë e librit...
15. Poetja Lida Rapo, kolegia e viteve ushtarake, solli mbresat e krijimtarisë qysh nga rrethi letrar i shkollës...
16. Ilir Mborja-Piktor e kritik, i ardhur nga Elbasani, duke përshëndetur tha: “E dija që do të kishe kaq miq... pa le sikur të mund të vinin gjithë miqtë e tu nga Elbasani, nuk do t’i nxinte kjo sallë kinemaje...”
17. Gëzim Llojdia-arkeolog-poet, i ardhur nga Vlora për të përshëndetur poeten. “Unë nuk e njoh Ilirianën, por njoh poezinë e saj, aq sa kam lexuar në internet. Dhe po lexove poezinë e Ilirianës nuk mund të thuash se je larg portretit të poetes...”.
18. Kastriot Hamzallari-ish studenti i Poetes: “Unë vi këtu me respektin e pedagoges, që nuk e ndaj dot nga poezia e saj....”
19. Agron Kruti-mjeshtër i fotografisë, që e ndoqi veprimtarinë e librit gjatë gjithë ditëve, veç fotografive nuk ndenji pa përshëndetur “Poeten ushtarake, që e kam fotografuar edhe në stërvitje dhe mes studentëve të saj”...
20. Operatori, Ilia Terpini (Artist i Merituar), që filmoi veprimtarinë, tha: “Kjo ditë i shtohet arkivës sime që kam për poeten Iliriana Sulkuqi”...
21. Maksim Zotaj-Poet, studiues-fotoreporter: Mori një herë autografin nga dora e Poetes pastaj përshëndeti me të veçantën e tij...
22. Buqeta me lule që i dhuroi Poetes, mikja e ardhur nga Zvicra, Miradije Maliqi, ishte për të patur zili edhe në dasmat e artistëve të Hollivudit: “Është, për Ty, nga gjithë miqtë tanë poetë që ndodhen në Zvicër...”. Vetëm këto fjalë e “përkthenin” atë buqetë!
Tek urimet për poeten u bashkuan edhe poetët e gazetarët: Petraq Risto, Feruze Bajo, Kujtim Boriçi, Ilia Dede, Vladimir Golemi (Jani), Agim Bajrami, Luan Jaupi, Skënder Jaçe etj... Kolegët e saj ushtarakë: Xhevair Baxhia, e deri te Katjusha e viteve të rinisë...
Gazetaria-poete: Valdete Antoni, fjalën e la për ta thënë në Emisionin e Radio Tiranës: “Udhëtim për te vetja”, ku mbi Një orë e gjysmë bisedoi me Poeten që: “Vjen nga Përtej Oqeani me mallin për vendin dhe mallin për njerëzit. Këtë e thotë bukur poezia e saj... Iliriana dhe Poezia kanë të njëjtën moshë: “Moshë prej Ëndrre”.
Dhe Kryefjala është Nëna tek poezitë e Ilirianës. Nëna stiliste e shpirtit, stiliste e dashurisë, siç ishte dhe “stilistja” e bukurisë femërore...
Një jetë, me jetën dhe vendlindjen brenda, në një emision radioje, në një promovim libri, edhe në një libër me 400 faqe, edhe në 12 libra të autores... nuk mund të mblidhet, por me Poetët ndodh Çudia: “Të vdiskam m’u dashkan tri jetë...” thotë poetja. Mirë e ka, Tri Jetë = me një Vdekje. E, kush mund t’i masë jetët e poetit?!
***
Dhe Iliriana, recitoi, përshëndeti, përqafoi, falënderoi:
“Vetëm dashuria që është një magji dhe miqësia që është një mrekulli, ju mblodhi ju sot pranë meje, si në një ëndërr... Sot ndjeva se miqësia i ka rrënjët aq të thella dhe është aq e vërtetë sa nuk të le të shkosh as në buzë të greminës, as në buzë të harrimit... Unë gjithmonë ju dëgjoj me dashuri, Këtu ishim të gjithë pa ngjyra partiake, të gjithë te “Sofra poetike”, ku poetët dinë të duan, të dashurojnë, të falin, të qajnë e të gëzojnë... ja kush janë miqtë e mi poetë, artistë, miq të njeriut e të letërsisë... “Ç’u shemb shëmtie e ngrehin poetët” thotë poeti i madh Azem Shkreli...
Dhe Iliriana u shkruan miqve të vetë poetë:
“Psherëtimat e kohës,
lotojnë mbi vargun tuaj...”
Pastaj gjithë të pranishmit morën me autograf librin “Poezi” duke i uruar poetes shëndet e krijimtari të mbarë!
Nga Bar-Restaurant “Manhaten” te
“ Grand Kafe De Paris” dhe... nga Shkëmbi i Kavajës, në Elbasanin e lindjes dhe në Gjakovë e Tetovë...
Sa u ndodh në Tiranë, Iliriana, mbeti mes shoqeve e shokëve... Telefoni kishte adresat: “Në “Manhaten”... “Te Kafe Parisi”... Aty u hëngrën dreka e u pinë kafe (cigaria nuk lejohej me ligj). Për miqtë e vet Iliriana shtroi dhe një drekë mirësie... Aty ishte Miradija e ardhur nga Zvicra, miqtë nga Durrësi, Dilaver Baxhaku, aktoret e shquara Margarita Xhepa dhe Tinka Kurti, çifti artist Vitore dhe Skënder Sallaku, djaloshi pasionant i librit, me një bibliotekë të pasur, Artur Jaupaj, që ishte dhe kamerier i “ dë Paris-it”, artisti i fotografisë Agron Kruti, nipi i poetit Ali Asllani, ing. Ardian Asllani; miqtë nga Kosova e Maqedonia, ku poetja ka qenë në çdo qytet, pranë gëzimeve e tragjedive, ku luftohej e mësohej, ku mbulohej vdekja e lindëte një fëmijë me emër shqiptar...............
Të ftuar nga Miradija, te “Shkëmbi i Kavajës”, pallati pranë detit, na shoqëroi dhe “Moxarti” me verë franceze...
Në Elbasan, aty tek “Gjiri i nënës”, e para që e lexon Ilirianën, ishin dhe shoqet e shokët e saj: Milianov Kallupi....... aktoria Qamuran Çala.... ishte dhe Varri i Babait, Krasta që sillte erë e shi, .... ishte shpirti i poezisë së poetes Iliriana Sulkuqi. Kudo me miq, që dijnë të japin mirësi!
Dhe kudo, për çudi, harronte librin e saj të ri “Poezi”. Në çantën ngjyrë reje mbante Revistën “Pelegrin” 8 & 9... Kështu ndodh me njerëzit si Iliriana Sulkuqi!...
Më gjeni një titull
pa fjalën zjarr
pa fjalën akull,
pa fjalën vdekje,
pa uri pa étje…
pa zë të mekur…
pa pikën e lotit,
pa emrin e Zotit,
pa emrin tim
pa emrin tuaj…
pa ngjyra muzgu
pa plor prej hëne
pa diell të djegur
pa mllef, pa hakmarrje,
pa fjalë përralle
pa ëndrra prej nate
pa dallgë e stuhi
pa puthje prej vlage
pa valëza, pa breg
pa mbërritje, pa shteg…
Më gjeni një titull
pa emër shpendi
pa emër ylli
pa emër mali
pa emër ishulli
as oqeani…
pa rrahja zemre
pa ankthe malli…
pa vjeshtë të artë
pa dimër, pa ngricë
pa stinë të pjalmtë
pa verë t’lakuriqtë…
Më gjeni një titull
pa pentagram,
ku notat lozin
me shpirtrat tanë!
Shtator, 2007
Poetja e lotit
Nga Nase Jani
Poetja Iliriana e pasuron krijimtarinë e saj edhe me librin e ri “POEZI”. Janë dy libra në një: Libri i parë përmbledh poezi, kryesisht nga frymëzimet e përtej-oqeanit, kur Poetja i afrohet dhe i largohet dashurive, dhe Libri i Dytë “Iliriana dhe poezia” që plotëson portretin e autores me ese, shkrime kritike, letra elektronike nga miqtë e shokët e saj, etj. Sikur t’i mbledhësh të gjitha, mund të bëhen disa vëllime voluminozë, se Poetja nuk është “vetëm” dhe s’ka qenë askurrë e tillë. Vetë poezia e saj e ka bërë me miq, që dinë: të mendojnë bukur, të ndjejnë bukur e të shkruajnë bukur... Vetë poezia e saj i ka dhenë shumë lexues që, edhe pse nuk janë “profesionistë” në fushën e letrave, e njohin poezinë e Ilirianës pa e lexuar emrin e saj në krye të librit...
Duke “ecur” nga faqja në faqe, nga poezia në poezi, nga njëra fjalë tek tjetra, krijova një bindje emocionale se poezia e Iliriana Sulkuqit portretizon aq bukur “tërmetet” e shpirtit të Njeriut, sa ndjen sikur poezia nuk është vetëm poezi, por është edhe diçka e “paemër”, që njeriu, edhe pse nuk e njeh, e ka të domosdoshme...
Mendimi i zgjedhur i njerëzve të letrave, i njerëzve të kulturës e artit dhe dashamirëve të letërsisë, që nga Dritëro Agolli, Pëllumb Kulla, Anna Kohen, Peter Prifti, Anton Çefa, Tinka Kurti, Margarita Xhepa, Klara Kodra, Perikli Jorgoni, Lirim Deda, Julia Gjika (Naçi), Sokol Jakova, Kolec Traboini, Vasil Qesari, Lambert Savigneux, Kristo Tumanidhi, Milianov Kallupi, Farruk Myrtaj, Pirro Kuqi, Demir Gjergji, Nexhip Ejupi, Rozi Theohari, Eglantina Kume, Ema Qazimi, Thanas Tane, Dalip Greca, Odise Goro, Sotir Lashova, Rami Kamberi, Aleko Likaj, Alban Ruli, Agim Pepa, Vaid Hyzori, Miradije Maliqi, Merita Bajraktari-McCormack, Kozeta Zavalani, Medije Vraniqi, Albana Mëlyshi Lifshin, Gëzim Llojdia, Ilia Vasili, Klajd Kapinova, Honela Kumi, Elmira Mujo, Eleonora Gjoka, Aida Dismondy, Dhurata Agalliu, Dallëndyshe Kacabani, Aida Bode, Llazar Vero, Argentina Tanushi, Donika Timko, Arlinda Camaj, Raimonda Moisiu ... për Ilirianën-Poete dhe Ilirianën-Njeri, më kanë bërë që të ndjej paaftësinë time për të thënë diçka të re... Por, me përgjegjësinë e botuesit dhe detyrimin poetik ndaj shoqes sime ushtarake, do të gjej dhe unë “një stol bosh” për të zënë vend pranë “sofrës poetike” të autores...
Për lotin që del nga shpirti i njeriut, nga dhimbja dhe gëzimi, kanë shkruar, qysh kur është shpikur poezia dhe do të shkruhet sa të ketë poetë dhe poezi: domethënë sa të ketë jetë njerëzore... Poezia lind nga dhimbja, siç dhe gëzimi, rrënjët tek dhimbja i ka.
Të dish ta mbjellësh poezinë dhe ta rritësh, brenda vetes: këtu nis e vërteta krijuese. Dhe kur bëhet art me fjalën, që del nga shpirti, i je afruar suksesit. Poetja Iliriana, në të shumtat e poezive, merr portretin e poezive të saj. Ajo “fshihet” bukur brenda “lotit” sa nuk e sheh dot pa i lexuar e rilexuar poezitë... Se poezia është aq shpirtërore sa “lotin” e ka në çdo varg, në çdo strofë, në çdo poezi...
“Poezitë e lotit”, nuk do të thotë të jenë qaramane, me “oh-e” e “ahe”. Loti është i bukur kur nuk duket, kur fshihet i tretur brenda fjalës poetike. Loti kërkon bukuri, fshehtësi, delikatesë, që të shndërrohet në poezi... Kërkon mendim se ndryshe del nga funksioni “lot-poeti” dhe “lot-shpirti”.
Jeta e Poetes, me thellësi dhe maja, i ka dhenë më tepër favor që loti të jetë i tillë: poetik dhe shpirtëror... Diçka duhet t’i fshehësh ditës, çastit, vetes, që të shkruash poezi. Kush nuk di ta bëjë këtë fshehje (dhe kush nuk do ta bëjë), vargëzon jashtë poezisë. Është pak të them se poetja Iliriana Sulkuqi, gjithë situatat e jetës i kapërcen... dhe i kapërcen pa tjetër, me “poezinë e lotit”. Nuk kemi thënë asgjë për poeten po harruam këtë të vërtetë që është kryefjalë e jetës së saj.
Por si ndodh kjo?
Kot pyesim. Ky është sekreti i shpirtit të Ilirianës, si çdo poet që ka sekretet e poezisë së vet. Ne shohim dhe njohim “burimin”, nga del uji i kulluar... E pimë me etje pa ditur se nga kalojnë udhët e atij uji të kulluar... Orgjinën ia dimë ama, është ujë-bore, ujë-mali, është “pikë-loti”, ku ne vëmë pëllëmbën e dorës së majtë dhe pastaj buzët; ku zogjtë njomin krahët dhe luajnë lojën e zogjve; ku dhe zhapiku i gjelbër e nepërka, rrëshqasin drejt burimit dhe harrojnë orgjinën e tyre...
Kështu ndodh me burimet-poetikë...
Në gjithë “stinët e jetës” Iliriana i ka ushqyer burimet e lotit me rininë e vet, (sa pak rini!), me gëzimin(sa pak gëzim!), me dashuri, (sa shumë dashuri!), me dhimbje (pse kaq shumë dhimbje?!), me mëmësi (atë e ndjejnë jo vetëm dy fëmijët e saj), me nënësi (sa e përkushtuar gjyshe-Lili për mbesën dhe dy nipërit deri në këta vite-jete!)...
Por çfarë moshe ka poetja? Kot pyesim! Asnjëherë s’e dimë dhe s’kemi për ta mësuar, se nuk njihet mosha e poetit. Poetët nuk janë të atij “fisi” me ata që e fshehin jetën se s’kanë bërë gjë me vitet e saj... Poetët nuk kanë moshë se “kanë lindur para Adamit, dhe vdesin në lotin e fluturës, dhe treten në botën e së padukurës...”, siç kam shkruar, dikur, në një poezi. Nuk e dinë as vetë se ç’moshë jetojnë. Jetojnë moshën kalendarike dhe moshën e shpirtit, ose moshën poetike. Poetët dalin nga mosha kalendarike dhe jetojnë moshën e shpirtit... Është e vërtetë kjo.
Graviteti i poezisë i prish kalendarët.
Kështu ndodh!
Poeti Richard Eberhart, që jetoi 101 vjet (5 prill 1904-12 qershor 2005) ishte i ri kur vdiq. Qeshte, shkruante poezi, bënte shëtitje, bisedonte me miq, (dhe jo vetëm kaq)... se jetonte moshën e shpirtit, me të fshehtat dhe bukuritë e saj. Edhe Lasgush Poradeci, edhe Ali Asllani, ... luanin me moshën-poetike, duke e injoruar, deri në harrim, moshën e kalendarëve dhe të “kartave të kokës”, siç quhej dokumenti personal i njeriut shqiptar.
Kështu ndodh.
Ndodh që brenda një jave, mosha të lëvizë me dekada... Edhe brenda javës: të hënën je 30 vjeç, të martën 25, të shtunën 60... Dhe, në gjithë këtë lojë-moshe që luhet, çuditshëm, tek poeti, mosha e fëmijërisë është më e lakmueshmja.
Edhe pse autore e dymbëdhjetë librave, edhe pse nënë dhe gjyshe, poetja jonë, Iliriana, preferon këtë moshë, të paplakur kurrë... Edhe unë, siç e kanë uruar miqtë e saj, i uroj poetes që të jetojë sa më gjatë në moshën-poetike për të na dhenë më të bukurën e “lotit” të saj “Poezi”!...
“Kur t’i mbaroj të gjitha këngët dhe të më shuhet frymëzimi,
më rrahjet, s’dua t’ja ndjej zemrës, dhe po të jem, s’jam unë, ta dini!”
Këta vargje nuk i kam shkruar vetëm për vete...
Athinë, nëntor 2007
Libër i Ri i poetes Iliriana Sulkuqi
Dy libra në një:
Libri i Parë:
Poezi nga autorja & Poezi-kushtim për poeten (238 fq.)
Libri i Dytë: Iliriana dhe poezia
(Nëpër faqet e shtypit dhe internetit: 55 autorë me: shkrime kritike, ese, letra, mesazhe... 144 fq.)
Çmimi: 1000 lekë / 10 €
Shtëpia Botuese “SNAJ”, në botim të parë me 500 kopje.
Nëntor 2007
Nga salla e promovimit në studion e Radio Tiranës
... Dhe në ditën e fundit të Panairit të 10-të, në një nga mjediset e Qendrës Kombëtare të Kulturës në Tiranë, u organizua promovimi i librit “Poezi” të Iliriana Sulkuqit. Edhe pse në një kohë të “nxituar”, nga shtypshkronja tek promovimi, që e arriti, miku i poetëve, Abaz Veizi, u gjendën në sallë, njerëz me Emër të Përveçëm. Mund të thuhet se të gjithë ishin krijues dhe miq të Poetes Iliriana, miq të Fjalës, miq të penës e të jetës ushtarake...
1. Poeti i madh Dritëro Agolli, ishte i pranishëm me përshëndetjen e vet për poeten, edhe pse nuk mund të vinte pas një operacioni “të lehtë” në sy. Në pamumundësi e ftoi poeten në shtëpinë e vetë.
2. Artistja e Popullit: Margarita Xhepa, që ka qenë e pranishme në gjithë promovimet e librave të Ilirianës, nuk e harronte dot “zanatin” e Fjalës së Bukur, recitoi poezinë “Të vi sonte apo...”. Por tërhoqi vëmendjen e pjesëmarrësve edhe fjala e saj: “Kjo grua e vogël ka një zemër të madhe, ka një zë të bukur poetik. Poezia e saj udhëhiqet nga mendimi, nga emocioni dhe brenda shpirtit të saj ka ca llambushka me një dritë të bukur jeshile, një dritë-shprese, se ajo i do njerëzit, e do jetën”...
3. Artistja e Popullit, Tinka Kurti, aty në rradhën e parë, mediton dhe pëshpërit vargjet e Ilirianës që i janë bërë pjesë e kujtesës së pashuar: “....................”
4. Krisulla Prifti (Kaçi) shoqja më e ngushtë e Poetes (kush nuk donte ta kishte shoqe Krisullën-siç thotë Iliriana), me emocionet e viteve shfleton ato faqe-portreti të Ilirianës që, vetë autorja i fsheh në poezitë e saj: Iliriana është njeri i veçantë. E njoh qysh kur ishte vajzë, që bënte poezi shumë të bukura dhe bënte stërvitje shumë të bukura. Ilirianën e njoh edhe kur ishte nënë dhe rriti dy fëmijë të mrekullueshëm, pa iu ndarë poezisë... E njoh edhe tashti-gjyshe, aq të përkushtuar, që vetëm ajo ngjet me veten... Ilirianën e njoh edhe në momente shumë të vështira të jetës, kur i afrohej vdekja dhe ajo e mposhte. Shkonte në spital, operohej dhe sa delte nga spitali ishte po ajo grua e fortë, ajo grua nikoqire, që bënte dhjetë bakllavatë për gjithë natën, për gjithë fqinjët... dhe në mëngjes përsëri do shkruante poezitë e saj aq të bukura... Kjo është Iliriana që sot na solli librin e ri poetik.
5. Poetja, studiuesja dhe përkthyesja Klara Kodra, me atë zërin e dridhur elegant tha: “... Poezia e Ilirianës është e sinqertë dhe e mençur; të kënaq kur e lexon dhe ndjehesh e sigurtë kur e përkthen...”
6. Poeti, Sadik Bejko, pasi foli për lirizmin e poezisë të Ilirianës tha: “Lirika poetike ka portretin e natyrës dhe bukurinë e natyrës... ka portretin e kohës që jeton poetja dhe e kohës që do vijë... Poezia e Ilirianës lëviz befasishëm dhe gjendet aty ku s’e pret dhe ku e do lexuesi...”.
7. Poeti-gazetar, Apostol Duka, ndër të tjera tha: “Iliriana është poete e të papriturave...”
8. Poeti-gazetar, Hysni Milloshi: “Poezia e Ilirianës është e ndjeshme, nga më të ndjerat poete dhe ka ecur përpara, nga njëri libër tek tjetri... është poete e të papriturave, siç e tha dhe Apostoli...
9. Artistja e Merituar, Ema Qazimi, i jep pasion fjalës dhe zërit të saj: “Kanë ardhur të gjithë ata që e duan Ilirianën se ajo di t’i fitojë njerëzit dhe di t’i mbajë. Është një magnet Iliriana, ka energji shumë pozitive dhe di të mbajë ekuilibrin e t’i shpërndajë mirë energjitë... Jo të gjithë e kanë këtë aftësi e këtë shpirt të bukur... Një koncert të tërë dua t’i dhuroj Ilirianës! Me këngë zemre, me këngë shpirti”... (dhe këndon “Gjethen e dafinës e këputi”)
10. Poeti dhe gazetari Demir Gjergji tha: “Iliriana, në një tryezë të pasur aristrokate, nuk ha se do të jetë e uritur... Iliriana, nga një vend që e do shumë, ikën sepse do të ndjejë mall... Iliriana dashuron se do të vuaj... Iliriana edhe në buzë të vdekjes, nuk vdes se do të qeshë me të madhe..”.
Dhe lexon poezinë “Këshillat e nënës sime”:
....Tri fjalë,
thënë njëra pas tjetrës,
ose me të shkruar,
ose vesh më vesh,
janë magji e zezë, bija ime,
të vrasin
pa të thënë: mirë-mëngjes…
Tri fjalë,
si tri rrufé,
njëra pas tjetrës
dhe pemën e moçme
e bëjnë éshkë.
…megjithatë, megjithatë,
me urrejtjen,
asnjëherë mike mos u bëj.
11. Poetja dhe gazetaria e re, Eva Lena nuk e ndau dot fjalën nga loti: “ Unë e kam një nënë që më ka lindur, por Ilrianën e kam Nënë Shpirtërore...jetoj me poezinë e saj, mësoj nga shpirti i saj...” dhe e përqafoi e lotuar...
12. Agim Pepa-poet, përkthyes: Foli për mendimin poetik të Iliriana Sulkuqit, për filozofinë dhe mesazhet që ato japin tek lexuesi...
13. Gazetari, Dilaver Baxhaku, foli për raportet poezi-jetë: “Kur lexon poezitë e Ilirianës njihesh me portretin e saj dhe portretin e kohës ku jetojmë...”.
14. Regjisori, Esat Teliti, solli kujtime nga filmi për Artisten e Popullit Tinka Kurti, ku fjala harmonizohej bukur me poezinë e Iliriana Sulkuqit... dhe këtu nuk ka nevoje të zgjedhësh, po recitoj njërën nga poezitë e librit...
15. Poetja Lida Rapo, kolegia e viteve ushtarake, solli mbresat e krijimtarisë qysh nga rrethi letrar i shkollës...
16. Ilir Mborja-Piktor e kritik, i ardhur nga Elbasani, duke përshëndetur tha: “E dija që do të kishe kaq miq... pa le sikur të mund të vinin gjithë miqtë e tu nga Elbasani, nuk do t’i nxinte kjo sallë kinemaje...”
17. Gëzim Llojdia-arkeolog-poet, i ardhur nga Vlora për të përshëndetur poeten. “Unë nuk e njoh Ilirianën, por njoh poezinë e saj, aq sa kam lexuar në internet. Dhe po lexove poezinë e Ilirianës nuk mund të thuash se je larg portretit të poetes...”.
18. Kastriot Hamzallari-ish studenti i Poetes: “Unë vi këtu me respektin e pedagoges, që nuk e ndaj dot nga poezia e saj....”
19. Agron Kruti-mjeshtër i fotografisë, që e ndoqi veprimtarinë e librit gjatë gjithë ditëve, veç fotografive nuk ndenji pa përshëndetur “Poeten ushtarake, që e kam fotografuar edhe në stërvitje dhe mes studentëve të saj”...
20. Operatori, Ilia Terpini (Artist i Merituar), që filmoi veprimtarinë, tha: “Kjo ditë i shtohet arkivës sime që kam për poeten Iliriana Sulkuqi”...
21. Maksim Zotaj-Poet, studiues-fotoreporter: Mori një herë autografin nga dora e Poetes pastaj përshëndeti me të veçantën e tij...
22. Buqeta me lule që i dhuroi Poetes, mikja e ardhur nga Zvicra, Miradije Maliqi, ishte për të patur zili edhe në dasmat e artistëve të Hollivudit: “Është, për Ty, nga gjithë miqtë tanë poetë që ndodhen në Zvicër...”. Vetëm këto fjalë e “përkthenin” atë buqetë!
Tek urimet për poeten u bashkuan edhe poetët e gazetarët: Petraq Risto, Feruze Bajo, Kujtim Boriçi, Ilia Dede, Vladimir Golemi (Jani), Agim Bajrami, Luan Jaupi, Skënder Jaçe etj... Kolegët e saj ushtarakë: Xhevair Baxhia, e deri te Katjusha e viteve të rinisë...
Gazetaria-poete: Valdete Antoni, fjalën e la për ta thënë në Emisionin e Radio Tiranës: “Udhëtim për te vetja”, ku mbi Një orë e gjysmë bisedoi me Poeten që: “Vjen nga Përtej Oqeani me mallin për vendin dhe mallin për njerëzit. Këtë e thotë bukur poezia e saj... Iliriana dhe Poezia kanë të njëjtën moshë: “Moshë prej Ëndrre”.
Dhe Kryefjala është Nëna tek poezitë e Ilirianës. Nëna stiliste e shpirtit, stiliste e dashurisë, siç ishte dhe “stilistja” e bukurisë femërore...
Një jetë, me jetën dhe vendlindjen brenda, në një emision radioje, në një promovim libri, edhe në një libër me 400 faqe, edhe në 12 libra të autores... nuk mund të mblidhet, por me Poetët ndodh Çudia: “Të vdiskam m’u dashkan tri jetë...” thotë poetja. Mirë e ka, Tri Jetë = me një Vdekje. E, kush mund t’i masë jetët e poetit?!
***
Dhe Iliriana, recitoi, përshëndeti, përqafoi, falënderoi:
“Vetëm dashuria që është një magji dhe miqësia që është një mrekulli, ju mblodhi ju sot pranë meje, si në një ëndërr... Sot ndjeva se miqësia i ka rrënjët aq të thella dhe është aq e vërtetë sa nuk të le të shkosh as në buzë të greminës, as në buzë të harrimit... Unë gjithmonë ju dëgjoj me dashuri, Këtu ishim të gjithë pa ngjyra partiake, të gjithë te “Sofra poetike”, ku poetët dinë të duan, të dashurojnë, të falin, të qajnë e të gëzojnë... ja kush janë miqtë e mi poetë, artistë, miq të njeriut e të letërsisë... “Ç’u shemb shëmtie e ngrehin poetët” thotë poeti i madh Azem Shkreli...
Dhe Iliriana u shkruan miqve të vetë poetë:
“Psherëtimat e kohës,
lotojnë mbi vargun tuaj...”
Pastaj gjithë të pranishmit morën me autograf librin “Poezi” duke i uruar poetes shëndet e krijimtari të mbarë!
Nga Bar-Restaurant “Manhaten” te
“ Grand Kafe De Paris” dhe... nga Shkëmbi i Kavajës, në Elbasanin e lindjes dhe në Gjakovë e Tetovë...
Sa u ndodh në Tiranë, Iliriana, mbeti mes shoqeve e shokëve... Telefoni kishte adresat: “Në “Manhaten”... “Te Kafe Parisi”... Aty u hëngrën dreka e u pinë kafe (cigaria nuk lejohej me ligj). Për miqtë e vet Iliriana shtroi dhe një drekë mirësie... Aty ishte Miradija e ardhur nga Zvicra, miqtë nga Durrësi, Dilaver Baxhaku, aktoret e shquara Margarita Xhepa dhe Tinka Kurti, çifti artist Vitore dhe Skënder Sallaku, djaloshi pasionant i librit, me një bibliotekë të pasur, Artur Jaupaj, që ishte dhe kamerier i “ dë Paris-it”, artisti i fotografisë Agron Kruti, nipi i poetit Ali Asllani, ing. Ardian Asllani; miqtë nga Kosova e Maqedonia, ku poetja ka qenë në çdo qytet, pranë gëzimeve e tragjedive, ku luftohej e mësohej, ku mbulohej vdekja e lindëte një fëmijë me emër shqiptar...............
Të ftuar nga Miradija, te “Shkëmbi i Kavajës”, pallati pranë detit, na shoqëroi dhe “Moxarti” me verë franceze...
Në Elbasan, aty tek “Gjiri i nënës”, e para që e lexon Ilirianën, ishin dhe shoqet e shokët e saj: Milianov Kallupi....... aktoria Qamuran Çala.... ishte dhe Varri i Babait, Krasta që sillte erë e shi, .... ishte shpirti i poezisë së poetes Iliriana Sulkuqi. Kudo me miq, që dijnë të japin mirësi!
Dhe kudo, për çudi, harronte librin e saj të ri “Poezi”. Në çantën ngjyrë reje mbante Revistën “Pelegrin” 8 & 9... Kështu ndodh me njerëzit si Iliriana Sulkuqi!...
Më gjeni një titull
pa fjalën zjarr
pa fjalën akull,
pa fjalën vdekje,
pa uri pa étje…
pa zë të mekur…
pa pikën e lotit,
pa emrin e Zotit,
pa emrin tim
pa emrin tuaj…
pa ngjyra muzgu
pa plor prej hëne
pa diell të djegur
pa mllef, pa hakmarrje,
pa fjalë përralle
pa ëndrra prej nate
pa dallgë e stuhi
pa puthje prej vlage
pa valëza, pa breg
pa mbërritje, pa shteg…
Më gjeni një titull
pa emër shpendi
pa emër ylli
pa emër mali
pa emër ishulli
as oqeani…
pa rrahja zemre
pa ankthe malli…
pa vjeshtë të artë
pa dimër, pa ngricë
pa stinë të pjalmtë
pa verë t’lakuriqtë…
Më gjeni një titull
pa pentagram,
ku notat lozin
me shpirtrat tanë!
Shtator, 2007
Poetja e lotit
Nga Nase Jani
Poetja Iliriana e pasuron krijimtarinë e saj edhe me librin e ri “POEZI”. Janë dy libra në një: Libri i parë përmbledh poezi, kryesisht nga frymëzimet e përtej-oqeanit, kur Poetja i afrohet dhe i largohet dashurive, dhe Libri i Dytë “Iliriana dhe poezia” që plotëson portretin e autores me ese, shkrime kritike, letra elektronike nga miqtë e shokët e saj, etj. Sikur t’i mbledhësh të gjitha, mund të bëhen disa vëllime voluminozë, se Poetja nuk është “vetëm” dhe s’ka qenë askurrë e tillë. Vetë poezia e saj e ka bërë me miq, që dinë: të mendojnë bukur, të ndjejnë bukur e të shkruajnë bukur... Vetë poezia e saj i ka dhenë shumë lexues që, edhe pse nuk janë “profesionistë” në fushën e letrave, e njohin poezinë e Ilirianës pa e lexuar emrin e saj në krye të librit...
Duke “ecur” nga faqja në faqe, nga poezia në poezi, nga njëra fjalë tek tjetra, krijova një bindje emocionale se poezia e Iliriana Sulkuqit portretizon aq bukur “tërmetet” e shpirtit të Njeriut, sa ndjen sikur poezia nuk është vetëm poezi, por është edhe diçka e “paemër”, që njeriu, edhe pse nuk e njeh, e ka të domosdoshme...
Mendimi i zgjedhur i njerëzve të letrave, i njerëzve të kulturës e artit dhe dashamirëve të letërsisë, që nga Dritëro Agolli, Pëllumb Kulla, Anna Kohen, Peter Prifti, Anton Çefa, Tinka Kurti, Margarita Xhepa, Klara Kodra, Perikli Jorgoni, Lirim Deda, Julia Gjika (Naçi), Sokol Jakova, Kolec Traboini, Vasil Qesari, Lambert Savigneux, Kristo Tumanidhi, Milianov Kallupi, Farruk Myrtaj, Pirro Kuqi, Demir Gjergji, Nexhip Ejupi, Rozi Theohari, Eglantina Kume, Ema Qazimi, Thanas Tane, Dalip Greca, Odise Goro, Sotir Lashova, Rami Kamberi, Aleko Likaj, Alban Ruli, Agim Pepa, Vaid Hyzori, Miradije Maliqi, Merita Bajraktari-McCormack, Kozeta Zavalani, Medije Vraniqi, Albana Mëlyshi Lifshin, Gëzim Llojdia, Ilia Vasili, Klajd Kapinova, Honela Kumi, Elmira Mujo, Eleonora Gjoka, Aida Dismondy, Dhurata Agalliu, Dallëndyshe Kacabani, Aida Bode, Llazar Vero, Argentina Tanushi, Donika Timko, Arlinda Camaj, Raimonda Moisiu ... për Ilirianën-Poete dhe Ilirianën-Njeri, më kanë bërë që të ndjej paaftësinë time për të thënë diçka të re... Por, me përgjegjësinë e botuesit dhe detyrimin poetik ndaj shoqes sime ushtarake, do të gjej dhe unë “një stol bosh” për të zënë vend pranë “sofrës poetike” të autores...
Për lotin që del nga shpirti i njeriut, nga dhimbja dhe gëzimi, kanë shkruar, qysh kur është shpikur poezia dhe do të shkruhet sa të ketë poetë dhe poezi: domethënë sa të ketë jetë njerëzore... Poezia lind nga dhimbja, siç dhe gëzimi, rrënjët tek dhimbja i ka.
Të dish ta mbjellësh poezinë dhe ta rritësh, brenda vetes: këtu nis e vërteta krijuese. Dhe kur bëhet art me fjalën, që del nga shpirti, i je afruar suksesit. Poetja Iliriana, në të shumtat e poezive, merr portretin e poezive të saj. Ajo “fshihet” bukur brenda “lotit” sa nuk e sheh dot pa i lexuar e rilexuar poezitë... Se poezia është aq shpirtërore sa “lotin” e ka në çdo varg, në çdo strofë, në çdo poezi...
“Poezitë e lotit”, nuk do të thotë të jenë qaramane, me “oh-e” e “ahe”. Loti është i bukur kur nuk duket, kur fshihet i tretur brenda fjalës poetike. Loti kërkon bukuri, fshehtësi, delikatesë, që të shndërrohet në poezi... Kërkon mendim se ndryshe del nga funksioni “lot-poeti” dhe “lot-shpirti”.
Jeta e Poetes, me thellësi dhe maja, i ka dhenë më tepër favor që loti të jetë i tillë: poetik dhe shpirtëror... Diçka duhet t’i fshehësh ditës, çastit, vetes, që të shkruash poezi. Kush nuk di ta bëjë këtë fshehje (dhe kush nuk do ta bëjë), vargëzon jashtë poezisë. Është pak të them se poetja Iliriana Sulkuqi, gjithë situatat e jetës i kapërcen... dhe i kapërcen pa tjetër, me “poezinë e lotit”. Nuk kemi thënë asgjë për poeten po harruam këtë të vërtetë që është kryefjalë e jetës së saj.
Por si ndodh kjo?
Kot pyesim. Ky është sekreti i shpirtit të Ilirianës, si çdo poet që ka sekretet e poezisë së vet. Ne shohim dhe njohim “burimin”, nga del uji i kulluar... E pimë me etje pa ditur se nga kalojnë udhët e atij uji të kulluar... Orgjinën ia dimë ama, është ujë-bore, ujë-mali, është “pikë-loti”, ku ne vëmë pëllëmbën e dorës së majtë dhe pastaj buzët; ku zogjtë njomin krahët dhe luajnë lojën e zogjve; ku dhe zhapiku i gjelbër e nepërka, rrëshqasin drejt burimit dhe harrojnë orgjinën e tyre...
Kështu ndodh me burimet-poetikë...
Në gjithë “stinët e jetës” Iliriana i ka ushqyer burimet e lotit me rininë e vet, (sa pak rini!), me gëzimin(sa pak gëzim!), me dashuri, (sa shumë dashuri!), me dhimbje (pse kaq shumë dhimbje?!), me mëmësi (atë e ndjejnë jo vetëm dy fëmijët e saj), me nënësi (sa e përkushtuar gjyshe-Lili për mbesën dhe dy nipërit deri në këta vite-jete!)...
Por çfarë moshe ka poetja? Kot pyesim! Asnjëherë s’e dimë dhe s’kemi për ta mësuar, se nuk njihet mosha e poetit. Poetët nuk janë të atij “fisi” me ata që e fshehin jetën se s’kanë bërë gjë me vitet e saj... Poetët nuk kanë moshë se “kanë lindur para Adamit, dhe vdesin në lotin e fluturës, dhe treten në botën e së padukurës...”, siç kam shkruar, dikur, në një poezi. Nuk e dinë as vetë se ç’moshë jetojnë. Jetojnë moshën kalendarike dhe moshën e shpirtit, ose moshën poetike. Poetët dalin nga mosha kalendarike dhe jetojnë moshën e shpirtit... Është e vërtetë kjo.
Graviteti i poezisë i prish kalendarët.
Kështu ndodh!
Poeti Richard Eberhart, që jetoi 101 vjet (5 prill 1904-12 qershor 2005) ishte i ri kur vdiq. Qeshte, shkruante poezi, bënte shëtitje, bisedonte me miq, (dhe jo vetëm kaq)... se jetonte moshën e shpirtit, me të fshehtat dhe bukuritë e saj. Edhe Lasgush Poradeci, edhe Ali Asllani, ... luanin me moshën-poetike, duke e injoruar, deri në harrim, moshën e kalendarëve dhe të “kartave të kokës”, siç quhej dokumenti personal i njeriut shqiptar.
Kështu ndodh.
Ndodh që brenda një jave, mosha të lëvizë me dekada... Edhe brenda javës: të hënën je 30 vjeç, të martën 25, të shtunën 60... Dhe, në gjithë këtë lojë-moshe që luhet, çuditshëm, tek poeti, mosha e fëmijërisë është më e lakmueshmja.
Edhe pse autore e dymbëdhjetë librave, edhe pse nënë dhe gjyshe, poetja jonë, Iliriana, preferon këtë moshë, të paplakur kurrë... Edhe unë, siç e kanë uruar miqtë e saj, i uroj poetes që të jetojë sa më gjatë në moshën-poetike për të na dhenë më të bukurën e “lotit” të saj “Poezi”!...
“Kur t’i mbaroj të gjitha këngët dhe të më shuhet frymëzimi,
më rrahjet, s’dua t’ja ndjej zemrës, dhe po të jem, s’jam unë, ta dini!”
Këta vargje nuk i kam shkruar vetëm për vete...
Athinë, nëntor 2007
Tuesday, December 11, 2007
Bota e Gruas Shqiptare-KOSOVA INDEPENDENT NOW_Photos
These are few photos of Dec.10 Rally at the UN ,New York.
Keto foto jane marre ne Manifestimin paqesor prane Selise se Kombeve te Bashkuara ne Nju Jork me 10 Dhjetor 2007
Thursday, December 06, 2007
Bota e Gruas Shqiptare-SEVDIJE REXHEPI-FLAMURI YNE NE IRAK-REPORTAZH
Shqiponja dykrenëshe edhe në Irak
Në një largësi të pamatshme malli…zogjë të shumtë të mbledhur në një vend të pa ëndërruar ndonjëherë…ëmer i dëgjuar vec në lëndën e gjeografisë dhe në ditarin e luftërave të Azisë..Kudo në botë lamë gjurmë prej shqiptari…shkelëm tokën e zjarrtë, erdhem në enigmën e këtij vendi, tashmë punojmë e veprojmë me muaj të tërë…dikush edhe me vite...fluturuam pa e ditur ku dhe si…rrugë ajri e shtjellë reshë të shumta na shoqëruan.Kaluam kontinente e oqeane.
Që nga fillimi dicka nuk ecte dot…zbrazëtirë e madhe dhe pa fund për ne, mu si kjo shkretëtire pa gjelbërim, ashtu edhe shpirti ynë…tërë kohën dicka mungonte…dhe na mungonte të gjithëve…NËNA.
Cdo muaj ka diamantet e saj…nëntori ynë ka ndriçimin qindravjeçar…Këtu në këtë skaj të botës morëm me vete gjithcka ,edhe atë më të shtrenjtën … ndjenjën dhe krenarinë e të qenurit shqiptar.
Thonë se kur je larg atdheut mungesa është e shumëfishtë . Vrulli i shpirtit shtyri një grup të rinjësh shqiptarë të punojnë dhe të bisedojnë me njerëzit kompetent që të sjellin shqiponjën me flatrat e saja këtu në Kopshtin e Edenit…
Që nga dita e parë e ardhjes sonë këtu ,shkonim e hanim racionet por çuditërisht ditë e më shumë na sëmbonte uria. Përditë shikonim flamuj të shumtë të SHBA-ve që dekoronin kuzhinën, sa e zjarrtë ishte dëshira që ngjyrat tona të frymojnë në familjen e flamujve të tjerë…
Në ditën e Festës së Faleminderimeve( festë amerikane) shqiponja dykrenare ndali këtu , I flisnin të gjithë, sa kurreshtarë !! kush na ishte, pyesnin pastaj , SHQIPONJA DYKRENËSHE nga është , ta shihnit se si valonte, kishte udhëtuar që nga larg…nga vendi i shqiponjave, për t’iu gjindur afër zogjëve të saj….nuk dukej fare e lodhur.
Trupi u rënqeth dhe uria iku…në dritën e syve tanë kuqëlonte shikimi…nuk ndiheshim të vetëm, të harruar…Nëna erdhi mes nesh…na mblodhi në gjirin e saj me 28 Nëntor.
Nën dritë neonësh vërehej gëzimi në fytyrat tona…mund ta lexoje lehtë alfabetin e ndjenjës kombëtare në secilin prej nesh.
Festa ishte në prag, Nëna do pushonte deri në Ditën e Madhe…të gjithë pa dallim, pasditën e datës 28 do të mblidhen në ceremoninë e ngitjes së flamurit.Me të gjitha nderimet u ngrit lart, shumë lart, duke valuar mes atij amerikan dhe irakian.
Fluturoi lart dhe preku qiellin , sa e madhe ndjenja , sa e papërshkruar… tërë shqiptaria erdhi këtu, Dardania e Shqipëria, Camëria, Epiri. Zemra nuk përmbahej dot…
Arianit, emër tipik ilir, me ndjenjë të thellë kombëtare bashkë me shokët mundësoi valimin e Shqiponjës sonë nën qiellin e këtij vendi…dhe na bëri edhe më të bashkuar në këtë ditë …Meqenëse jemi pjesë e Ballkanit shpesh na përziejnë me të tjerët, identifikimi më i mirë, më i drejtë dhe që nuk ka nevojë për koment është ai me Flamur…kështu përherë kanë bërë të parët tanë apo jo? Në këtë ditë të huajt lexuan dashurinë tonë për flamur, ndjenjën e atdhedashurisë, ishin të fascinuar se si një popull mund ta dojë aq shumë flamurin dhe identitetin, stërghyshërit dhe historinë…në të njëjtën kohë shihej xhelozia e disa të tjerëve ngase flamuri ynë ishte i pari që valonte në atë hapësirë.
Në mbrëmjen e 28 Nëntorit, pas ditës se lodhshme dhe të gjatë ,na bashkoi sërish flamuri, ishim familje, ishim atdhe…ishim një…flamuri valonte edhe më nën shkëlqimin e hënës.
Me himnin filloi kënga Rreth flamurit, sa ndjenjë e thellë, e ëmbël njëkohësisht, krenar përjetësisht…ishim aty të gjithë ne, e tërë shqiptaria, , kujtuam edhe numëruam nëntorat e tjerë…ecëm pas për të kujtuar lavdinë, morëm forcë për të vazhduar për në ardhmëri…na printe flamuri dhe amaneti si gjithmonë nëpër histori.
Shqiponja fluturoi përsëri në origjinë, na tha:
Ju pres zogjtë e mi,
Shihemi në Dasmën e Dardanisë
S.Rexhepi
Gjilan/Irak
Subscribe to:
Posts (Atom)