Thursday, June 26, 2008

Bota e Gruas Shqiptare--MERITA B.McCormack-Mbresa




Muzika shqiptare magjeps artdashësit e kryeqytetit amerikan të Shteteve të Bashkuara.

Merita Halili dhe Raif Hyseni me orkestrën e tij ngrejnë peshë dy nga sallat dinjitoze në Uashington DC

Botoi ILLYRIA 24 Qershor 2008

Nga Merita Bajraktari McCormack

Foto: Stephen Winick

American Folklife Center, Library of Congress


Uashington DC

Me 18 dhe 19 Qershor 2008, Merita Halili dhe Raif Hyseni së bashku me orkestrën e tij ishin ftuar për dy koncerte në kryeqytetin Amerikan, Uashington DC. Koncertet u sponsorizuan nga “Millenium Stage”-Skena e Mijëvjeçarit” e Qendrës Artistike Kulturore “Kenedi” dhe nga Qendra Amerikane e Folklorit, pjesë e Bibliotekës së Kongresit Amerikan. Me 18 Qershor koncerti i parë u dha në sallën e Qendrës Artistike Kulturore “ Kenedi” kurse koncerti i dytë u dha në Auditorin “Coolidge” te ndërtesës “Xheferson” të Bibliotekës së Kongresit Amerikan. Qindra spektatorë mbushën sallën e Auditorit “Coolidge”. Në koncertin e dytë, morri pjesë Zj.Elvana Shtëpani,Sekretare e Parë e Ambasadës Shqiptare në Uashington, zonja Diane, një nga drejtueset kryesore të Bibliotekës, Zj.Anne Harrison, Librare e Rrjetit FEDLINK,Z.Grant Harris, Shef i Dhomës Europiane të Bibilotekës së Kongresit, Zj.Peggy Bulger, Drejtoreshë e Qendrës Folklorike Amerikane , Z.David A.Taylor, shef i Departamentit të Kërkimeve dhe Programeve pranë Qendrës Folklorike Amerikane,Zj.Thea Austen,Koordinatore e Ngjarjeve Publike, editori i Bibliotekës Z.Steve Winick, Z.Larry Weiner, specialist i muzikës së Ballkanit dhe përfaqësues i Qendrës së Muzikës Tradicionale Bullgare “Lyuti Chushki”, përfaqësues amerikanë të grupeve të ndryshme folklorike në Shtetet e Bashkuara si dhe shumë shqiptarë që banojnë në zonën përreth kryeqytetit amerikan dhe dëgjuan për këtë koncert. Koncerti në Bibliotekë ishte rreth drekës dhe të shihje sallën e mbushur plot, kuptoje se njerëzit dashamirës së artit të Merita Halilit, Raif Hysenit e orkestrës së tij nuk ngurruan të linin punën apo shkollën dhe të shijonin atë magji të artit shqiptar që u shpalos aq bukur dhe fuqishëm atë ditë pranvere.

Koncertet

Unë nuk morra dot pjesë në koncertin e datës 18 Qershor, por isha me fat të shijoja atë të datës 19. Nga lajmet e Zërit të Amerikës ,seksioni shqip, mësova për një pjesmarrje masive më datën 18 dhe pashë mesazhet që Merita dhe Raifi i përcollën artdashësve dhe shqiptarëve në veçanti. Ditën tjetër, morra të tre fëmijët e mij ,si edhe një shoqe të vajzës dhe u gjendëm në sallë rreth orës 11:30 për të siguruar vendet.Më kujtohej se në Shqipëri ishte e pamundur të gjeje bileta në ditën e parë ose të dytë të koncerteve të Meritës,edhe pse mund te ishte në Pallatin e Sporteve. Eksperinca të mëson!

Nancy Groce, anëtare e stafit per realizimin e ketij koncerti ishte ajo që na përshëndeti tepër ngrohtësisht ne fillim dhe na drejtoi për në sallë . Pas pak minutash ajo erdhi sërish dhe na prezantoi me organizatorët e koncertit. Ajo ndjehej mirë dhe entuziaste që do dëgjonte muzikë shqiptare per të parën herë në skenën e atij auditori. Pas takimit dhe bisedës me Zj.Elvana Shtëpani e cila ishte sa entuziaste aq dhe krenare për artistët bashkëkombas, për koncertin, por edhe e preokupuar me shqetësimet aktuale për të ndihmuar në promovimin e kulturës sonë , u takuam me Z.David A.Taylor, Zj.Thea Austen, dhe Zj.Peggy Bulger. Ata ishin kuriozë,entuziastë, dhe disi të habitur nga talentet që kishin hasur tek Merita dhe Raifi dhe djemtë e orkestrës, një natë më parë në Kenedi Center. Zj.Peggy Bulger e hapi mbasditen duke shpjeguar historinë dhe prezantoi Zj. Ethel Raim e cila foli pak për Qendrën e Muzikës dhe Vallëzimit Tradicional në Nju Jork dhe pastaj bëri prezantimin dinjitoz të Meritës dhe Raifit tonë.



Unë nuk “po rrija rehat”, e dija biografinë e tyre, por i thashë vetes: “bëj durim se amerikanët nuk e dinë…” Fletëpalosjet me ngyrë rozë, që prezantonin çiftin tonë simpatik, ishin në qendër të vemendjes së publikut dhe ishte kollaj te dalloje shqiptarët në sallë të cilit,si unë, mezi po prisnin të dilnin në skenë artistët. Hapet dera dhe i pari me kostumin popullor del Raifi, që si shumë artistë të tjerë shqiptarë në xhamamadanin kuq si zjarri kishte të qëndisur shqipen dykrenare. I qeshur, i dashur duke përshëndetur audience, ai fton kolegët e tij të orkestrës në skenë, dhe pasi zunë vendet, filloi argëtimi fantastik. Me duart e tij magjike Raifi shpalosi edhe njëherë atë talent dhe autoritet professional të rrallë, duke luajtur në fizarmonikë, me buzëqeshjen në fytyrë me fokusimin maksimal në instrument dhe në rithëm, ai i dha drejtim orkestrës e këngëtares përgjatë koncertit. Fillimi sihte një potpuri instrumentale që përmes fizarmonikës së Raifit, klarinetës se Maksim Vathit, kitarave të Mirxhen Darovës dhe Tom Leshajt si dhe daulles se Sevimi Ymerit, nuk la duar pa përplasur dhe nuk la sy pa lotuar. Nuk mundesha të mbaja lotët, sidomos kur interpretuan valle popullore të krahinës sime. “Qaj Minushe” më solli kaq lotë e emocion si dhe sa e sa kujtime. …dhe jo vetëm mua…Plot bashkëkombasve tanë, ndërsa amerikanëve, jam e sigurt iu bënin përshtypje të tjera gjëra. Ata mahniteshin-siç do pohonin më vonë, gjatë bisedave pas koncerti me ritmin, sintoninë, shpejtesinë e duarve, koordinimet dhe meloditë.

Pas kësaj në skenë del e veshur me kostumin popullor të Shqipërisë së mesme, qëndisur në ar dhe argjend artistja Merita Halili që ka shpirtin si zëri i saj..mrekulli. E qeshur, e dashur, me një prezencë skenike unike, ajo pushtoi audiencën që me strofat e para të këngës “Lule të Bukura ka Tirana”. Muzika nuk njeh kufi. Kjo dekalratë e mirënjohur u ilustrua edhe atë ditë më 19 Qershor, në zemër të Uashingtonit. Merita bëri auditorin për vete menjëherë.Nuk mbeti këngë pa u shoqëruar me duartrokitje dhe nuk mbeti zemër pa shtuar ritmet e trokitjes në kraharor. “Jelekun kadife”, “Dola në Penxhere” “Jam Jabanxhi” ishin tre këngët që pasuan dhe pas duartrokitjeve të gjata Raif Hyseni i shpjegoi publikut me një anglishte të bukur se c’farë kuptim kishin këngët paraprirëse .

Ai si një diplomat i shkolluar posaçërisht, diti të falenderojë organizatorët e koncertit dhe pastaj bëri një hyrje të këngëve që do të pasonin. Ai shpjegoi kuptimin e tyre. Ajo që më ngjalli një emocion të paharruar ishte moment kur Raifi me një patriotizëm të justifikuar shfrytëzoi një nga skenat më të famshmë në Amerikë të shpjegojë se ku banojnë shqiptarët në Ballkan, përmendi Trojet Etnike në Kosovë e Mal të Zi në Maqedoni dhe përmendi edhe Camërinë. Ai tregoi për folklorin e pasur sipas trevave dhe përmendi që ne jemi një komb,një kulturë, por çdo krahinë shqiptare ka një veçori dalluese dhe shtoi se pavarësisht se Merita është e mirënjohur për folklorin e Shqipërisë së Mesme, ai tregoi se ajo dhe ai,së bashku me orkestrën e tij , në atë skenë të respektuar përfaqësonin muzikën folklorike shqiptare si të plotë dhe kështu i dha udhë interpretimit të mrekullueshëm të një kënge shqiptare nga Maqedonia dhe më tutje për të ndezur flakë sallën me këngën kosovare “Mihane”. Raifi si një mjeshtër dirigjues udhëzoi audiencën të marrë pjesë në këngë me frazat “Hopa” dhe “Hajde” dhe sinqerisht, tek shihja amerikanët me poste madhore në atë institucion të këndonin shqip, u ndjeva shumë e ngazëllyer se pashë gëzim dhe nderim, pashë liri dhe mirënjohje. Kujt i kishte shkuar në mendje, jo më shumë por njëzet vjet të shkuara, që Merita Halili do tundte sallën e Bibliotekës së Kongresit Amerikan dhe se një adashe e saj, një vajzë e varfër nga Devolli, e izoluar dhe persekutuar familisht për arësye politike do të shkruante këto radhë për atë koncert, kur Kosova do te ishte shpallur Republikë dhe komunizmi do kishte marrë tatëpjetën e ngadaltë? Edhe të ëndërroje për këtë dhe të tregoje të nesërmen ëndrrën patjetër do kishe përfunduar me akuzën “agjitacion dhe propagandë” mbas hekurave të burgjeve komuniste. Ndërsa ameriaknët e lindur të lire, dinë të shijojnë larine, por dinë dhe të respektojnë lirinë e tjetrit. E tek Larry Weiner lunte “Vallen e Rrugovës”” nga vendi ku ishte ulur, nën tingujt e artistëve shqiptarë, unë qeshja dhe qaja me lotët e kujtimeve,gëzimit të suksesit të miqve të mij dhe krenohesha me kulturën e pasur të popullit tim shoqëruar me keqardhjen e së shkuarës….

Për të mbajtur premtimin si përfaqësuese e kombit dhe artit folklorik shqiptar, Merita interpretoi një potpourri këngësh nga Jugu I Shqipërisë duke pëerfshirë edhe versionin polifonik të këngës “U mbush mali plot me rrush”. Pa i thënë verbalisht spektatorëve, Merita i foli atyre tek i ftoi me mikrofonin drejtuar atyre, ti bashkoheshin asaj dhe Raifit ne këngë, ishte kaq bukur të dëgjoje fraza të folklorit shqip kënduar prej spektatorëve.

Ndoshta im atë, nëse e shihte këtë koncert, jam e sigurt që do thoshte “Tamam muzikë e pastër shqiptare!”. Them kështu pasi sot në folklorin shqip janë future shumë huazime të panevojshme, ndërsa Merita dhe Raifi e kultivojnë dhe e pasurojnë artin shqiptar me profesianlizëm e pasion duke e mbajtur atë njëqind për qind shqiptar. Raifi shprehet se: “MUZIKA ËSHTË GJUHA E NJË KOMBI”. Një përcaktim filozofik ky , i këtij artisti patriot. Ai me të drejtë dhe plot pasion shprehet ne ketë formë jo vetëm sepse është i ndërgjegjshëm për kontributin unik të Meritës dhe të vetin e kolegëve të orkestrës, por edhe si thirrje për ata që e kultivojnë artin shqiptar kudo që jetojne e punojnë. Për artistët në Shqipëri e trojet tona ne Ballkan, shembulli i artistëve shqiptarë në Emigracion, e në veçanti në Shtetet e Bashkuara, sidomos shembulli I kontributeve me vlerë, si ky në fjalë në kryeqytetin Amerikan, janë më tepër se sa ilustruese i thënies Noliane: “Mbahu Nëno Mos Kij Frikë, se Ke Djemtë në Amerikë”

Njëri prej spektatorëve amerikanë, ulur pranë meje, më tha në shqip se e kuptonte strofën “bjeri gajdes gajdexhi, bjeri më t’u thafte dora ..gajdexhi ezmer i ri , po të prêt e gjora…. “ por këtë fjalën “e xhora” më tha se gjej dot ne fjalorthin që kam …” Ia shpjegova kuptimin figurativ dhe ai vazhdoi të vallëzojë duke i shpjeguar shoqes në krah, ndërsa unë doja të zgjateshin edhe ato minuta që kishin mbetur me shqiptarët e mij, prezentë në skenë, për të shijuar më shumë këngët e vallet e fundit, por edhe për të marrë premtimin e Meritës dhe Raifit që do të rikthehen sërish në këtë skenë për të sjellë më shumë nga repertori i tyre i pasur.Ky premtim ishte edhe dhurata tjetër që spektatori pëlqeu shumë, pasi natyrisht ata donin më shumë nga zjarri i ndezur në shpirtrat e tyre donin më shumë nga magjia e folklorit shqiptar.Këtë e treguan nga duartrokitjet e gjata dhe brohorritjet e shumta….

Shkëndijat e para për të realizuar këtë concert…

Zj.Thea Austen, Kordinatorja e Ngjarjve Publike në Qendrën Amerikane Folklorike të Bibliotekës së Kongresit Amerikan dëgjoi për herë të parë një artiste shqiptare nga Tirana dhe një instrumentist shqiptar nga Mitrovica e Kosovës, të interprentonin në skenë direkt në një nga koncertet e organizuara në “Balkan Camp-Kampet Folklorike Ballkanase”

“Rashë në dashuri menjëherë me këtë çift interpretuesish me nivel të lartë”,- më tregon ajo. “Nuk munda t’i rezistoja dot dëshirës për të mundësuar një koncert të tyre në Uashington DC, ku kolegët e mij, publiku folkdashës të shijonte atë që unë shijova ato momente.” Dhe kështu filloi procesi,-shpjegon ajo,- që zgjati shumë,por që realizoi një dëshirën time të kahershme që e bazoja në një fakt të vërtetë.Ishim me fat tregon Thea, qe sivjet ne serinë e koncerteve vjetore të kishim një vend të lirë, vetëm, dhe përkoi si me programet e Qendrës Folklorike Amerikane pranë Bibliotekës së Kongresit ashtu edhe me dyzet vjetorin e Qendrës se Muzikës e Vallëzimit Tradicional të Nju Jorkut-pjesë e të cilës janë Merita ,Raifi dhe orkestra e tij.

Zj.Austen falenderohet shumë që jehona e ketij koncerti do të gjejë vend ne shtypin shqiptaro-amerikan dhe ndjehet edhe më shumë krenare për zgjedhjen që bëri dhe e mundësoi të realizohet.

Programet e Qendrës Folkorike Amerikane dhe koordinimet me shtetet e ndryshme .

“American Folklife center HOMEGROWN The MUSIC OF AMERICA 2008 -Traditional Ethnic and Regional Music and Dance Concerts from the Library of Congress”

Kjo frazë është në krye të lajmit në broshurën që shpërndajnë organizatorët. Pyes Zj.Austen se si u mundësua inkuadrimi i Merita Halilit dhe Raif Hysenit dhe ajo më shpjegon se brenda pesë-gjashtë vjetësh organizohen pesëdhjetë koncerte të ndryshme me shtatë deri në nëntë koncerte në vit me muzikë tradicionale që mund te ketë bazë etnike dhe që vazhdon të kultivohet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ajo thekson se pavarësisht se muzika është tërësisht etnike, per Institucionin që ne perfaqësojmë, vazhdon ajo, ata artistë kosniderohen si të shtëpise, pra folkloristë amerikanë”

Merita Halili dhe Raif Hyseni janë pjesë e Qendrës të Muzikës dhe Vallëzimit Tradicional të Nju Jorkut dhe si pjesë e kësaj qendre ata janë zgjedhur si interpretuesit më të mirë për të përfaqësuar folklorin e shtetit të Nju Jorkut sivjet, dhe aq më tepër që sivjet kjo qendër feston edhe dyzet vjetorin e krijimit të saj.

Drejtoresha egzekutive e kësaj qendre,Zj Etel Raim, ishte shumë e lumtur që Merita Halili dhe Raif Hyseni me orkestrën e tij përfaqësuan denjësisht Nju Jorkun, qendrën që ajo drejton dhe natyrisht të gjithë ne Shqiptarët kudo ku ndodhemi.

Pas Koncertit

Merita dhe Raifi se bashku me instrumentistët e grupit dukej sikur ishin më të freskët se kurrë. Ata përqafoheshin me miq, kolegë, autoritarë e dashamirës, fotografoheshin,flisnin lirshëm me këdo dhe natyrisht falenderimet e tyre ishin pjesë e rëndësishme e çdo bisede.Pyeta Zj.Anne Harrison se ç’mendonte apo ç’farë i kishte pëlqyer më shumë?

“Teknika e Meritës,- tha ajo është unike,e pabesueshme.”!.

“Ajo ka një prezencë skenike te sajën, të lindur”, insistonte Larry Weiner.

“Gishtat e Raifit” u shpreh një vajze e re, plot emocion, të cilës nuk ia morra dot emrin… “ishin kaq elegante dhe fokusi i tij më mrekulloi-,” vazhdoi ajo.

“Ritmi në daulle” u shpreh Karolina, mikja e sime bije...Duke u pajtuar me ta, përqafova bashkëpatriotët e mij Merita, Raif dhe koleget e tyre të orkestrës ,me shpresën se do shihemi sërish duke i falenderuar për këtë koncert që shënohet si historik per nga koha, rëndësia dhe vlera.

Me ta u mburr Nju Jorku në Uashington dhe ne, patritotët e tyre veçse ndajmë gëzimin e suksesit të tyre duke i thënë BRAVO dhe JU LUMTË!

Shpresoj te kem sjellë pak ngrohtësi nga ajo flakë që ndezi qindra shpirtra dhe që i dha edhe pak më shumë pozitivitetit te imazhit tonë kombëtar. Faleminderit Merita, Raif,Maksim, Mirgjen, Tomi e Sevim. Fotot që shoqërojnë artikullin janë kortezi e Z.Steve Vinick, redaktor dhe shkrimtar në Bibliotekën e Kongresit Amerikan..

Washintgon, 22 Qershor 2008

Merita Bajraktari McCormack

http://www.panalbanianwomennetwork.net

Tuesday, June 24, 2008

Bota e Gruas Shqiptare--MIMOZA DAJCI-Esse

26 Qershor - Dita Ndërkombëtare e
Përkujtimit të Viktimave.


Nga Mimoza Dajçi
New York


26 Qershori është përcaktuar si Dita Ndërkombëtare e Viktimave të Torturës nga Zyra e Asamblesë së Kombeve të Bashkuara. Eshtë zgjedhur pikërisht kjo datë pasi më 26 qershor të vitit 1987 ka hyrë në fuqi Konventa e Kombeve të Bashkuara kundra Torturës dhe Veprimeve të tjera Çnjerëzore Denigruese. Çdo vit më 26 qershor, mijëra njerëz në regjione të ndryshme të botës i bashkohen zërit kundër torturës. Kjo datë ka për qëllim Mbështetjen e Viktimave të Torturës dhe marrjen e masave parandaluese të saj në Botë. Disa nga Nenet e Konventës së Kombeve të Bashkuara kundër Torturës janë:

Rehabilitimi

Ku viktima duhet të trajtohet me shërbime fizike e psikologjike, këshillime sociale e terapi të ndryshme sipas nevojës.
Kompensimi
Tek kompensimi përfshihet ai financiar për të financuar të gjitha dëmet e shkatuara ndaj viktimës në çdo kohë e rrethanë që janë kryer ato në dëme monetare dhe jo monetare, fizike, morale dhe shpirtërore.
Të drejtat e mospërsëritjes
Ky Nen - synon që Viktimat e Torturës të dëmshpërblehen për të këqijat dhe keqtrajtimet që i janë bërë duke ia rimëkëmbur dinjitetin e saj. Këtu përfshihet edhe dëmshpërblimi nga Shteti për pranimin e atij akti të kryer së Torturës. Marrja e masave për garantimin e mos përsëritjes së Torturës nga Shteti mund të bëhet përmes dokumentimit të praktikave të Torturës, ose bërjes së ndryshimeve legjislative në përputhje me detyrimet e Ligjet Ndërkombëtare, si dhe duke mos lejuar ushtrimin e torturës.
Akoma edhe sot sipas vëzhgimeve të Kombeve të Bashkuara rezultojnë 105 shtete që ushtrojnë torturë mbi viktimat njerëzore. Po sipas një raporti të Amnesty International, tortura përdoret në më shumë se një të tretën e vendeve në botë. E duke ndjekur me kujdes dokumenta e literatura që flasin mbi Torturën do të shohim se ajo ka për qëllim shkatërrimin e individit, e të thyejë personalitetin e tij. Torturuesit e dinë që tortura mund të shkatërrojë mendjen pa vrarë trupin. Metodat e torturës janë fizike dhe psikologjike. Janë specifikuar disa lloj torturash, si ajo fizike, elektrike, e mbytjes, tortura seksuale, djegia, farmokologjike, gjymtimi, tortura dentale etj. Tortura është një goditje e rëndë ndaj integritetit fizik e psikologjik të qënies njerëzore dhe poshtërimi më i ulët që mund të imagjinohet. Një nga shtetet që ka ofruar trajnim profesional për viktimat dhe familjet e tyre është edhe Danimarka, e cila ka qenë e para që ka ngritur edhe në Shqipëri Qëndrën e Rehabilitimit të Torturës.
Dihet dhe është konstatuar se pas arrestimit të burrit në familje, gruaja dhe fëmijët kanë përjetuar një përvojë traumatike: që le mbresa të thella dhe shkakton probleme psikologjike. Prandaj edhe gruaja e femijet duhet te marin patjeter trajtim mjekesor. Në rast se burri ka qënë i vetmi njeri që fitonte bukën, gruas do t’i duhet të punonte shumë për t’ia dalë mbanë. Ajo në atë rast është fyer shumë keq nga shoqëria, guardianët e burgut, apo është distancuar edhe nga të afërmit e familjes, siç ka ndodhur edhe në vendin tonë ku motra nuk i fliste motrës e vëllai motrës sepse i kishin arrestuar apo pushkatuar të shoqin. E ajo ose duhej të bënte divorcin me të që të afrohej nga shoqëria apo rrethi i saj familjar ose të vuante së bashku me fëmijët e saj.

Në vendin tonë
Me vendosjen e diktaurës komuniste në Shqipëri filluan edhe arrestimet në masë. U ngritën burgje të shpalluara e të pashpalluara, kampe pune të detyruara si për burra ashtu edhe për gra. Kishim në atë periudhe asgjesime të fshehta për ish të burgosurit politikë. Kishim nëpër burgje politike qytetar të huaj, shqiptarë të Kosovës e Maqedonisë, ndodhi në atë periudhë grabitja e arit në masë. Pra shkatërrimi dhe tortura për afro gjysëm shekulli ishin prezente në vendin tonë. Kanë shkruar disa ish të burgosur politikë si At Zef Pellumbi, Marie Dvorani Medicina, Agim Musta, Pjetër Arbnori, Bedri Çoku, Esat Çoku, Lekë Mirakaj, Caush Çoku, Tomorr Aliko, Visar Zhiti, Luan Myftiu, Uran Kostreci, Tanush Kaso, Bedri Blloshmi, Zoterinjte Uran Butka, Pjeter Pepa, Kostaq Xoxe, Vesel Kulla, etj, etj. Por akoma ka vend për të hedhur në letër dëmet e torturat që ka përjetuar nga komunizmi populli ynë i pafajshëm.
Duke qënë se kam bashkëpunuar nga afër me Shoqatën e Grave ish të Burgosura e të Persekutuara Politike si dhe me shtypin e ish të Përndjekurve Politikë, do të përmend disa emra të grave që u burgosën, vranë, torturuan, e internuan, të cilat me qëndresën e tyre i bënë sfidë diktaturës si: Musine Kokalari, ku për nder të figurës së saj shkrimtari Agim Musta ka themeluar edhe Fondacionin “Musine Kokalari”, Marie Dvorani Medicina, Marie Tuci, Hanife Karakula, Bardha Bushkola, Marta Doda, Shanisha Dosti, Tefta Tasi, Ana Daja, Adile Boletini, Agime Pipa, Hava Golemi, Dylbere Zeneli, Jolanda Karbunara Tahmizi (italiane), Rita Koçi, Zybejte Alizoti etj, etj. Vitet e fundit edhe në Shqipëri përkujtohet kjo datë për nder të ish të pushkatuarve, burgosurve e të internuarve politikë. Përpara se të vija në Shtetet e Bashkuara të Amerikës më kujtohet shumë mirë se shumë aktive në këtë drejtim ka qenë edhe Shoqata e Grave ish të Burgosura dhe të Persekutuara të Shqipërisë me Kryetare ish të burgosurën politike Zj. Marie Dvorani Medicina. Ajo mbështetej edhe nga ish të burgosur të tjerë politikë si Esat Çoku, Mois Mirakaj, Agim Musta, Fiqiri Muho, Tanush Kaso, Jolanda e Hamit Tahmizi, Fatime Dega etj.
Eshtë për të ardhur keq por kjo shtresë akoma nuk është integruar plotësisht në vend si në vendim-marrje, politikë e dikastere të rëndësishme të vendit. Dihet se tranzicioni nuk është i lehtë për një vend si Shqipëria që kaloi diktaturën më të egër në Europë, por sidoqoftë duhet të bëhet kujdes më shumë me këtë shtresë. Nuk vihen re shenja pendimi, reflektimi nga torturuesi, për krimet e së shkuarës. Nuk ka falje publike apo gojore nga askush. Edhe pse ata dihet se kush janë, por ata krimet e tyre i quajnë akoma “anonime”. Në Shqipëri akoma drejtojnë nëpër institucionet qendrore ish torturuesit e viktimës, disa të deklaruar e disa jo. Por besojmë se viti 2009 s’ka për ta gjetur më vendin tonë me kandidatë për deputet në parlamentin e ardhshëm me ish bashkëpuntorë të sigurimit të shtetit. Duke u mbështetur kështu edhe tek deklarata e Zëvëndës Presidentit të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës deputetit të Partisë Demokratike Aleksandër Biberaj ku thotë se: “Kryeministri i vendit Z. Sali Berisha ka mandatuar një draft të ri për ish bashkëpuntorët e sigurimit që të mos përfshihen më në politikë dhe institucione serioze”.
Por pakënaqësia e kësaj shtrese përveç të tjerave është edhe në një pikë tjetër, sepse nuk janë përfshirë në draftin e dëmshpërblimit të pushkatuarit që s’kanë lënë mbrapa trashëgimtarë, gruan, fëmijë apo prindër, por vetëm motra e vellezër që s’kanë të drejtë për t’i përfituar këto dëmshpërblime të tij, ndërkohë që në Shqipëri persekucioni arrinte deri në 4 breza.

Bota e Gruas Shqiptare--SUZANA KUQI-Esse

Djali dhe gënjeshtrat...

Një ditë tek pastroja shtëpinë dhe djali i dashur me dy shokë
po loznin në kompjuter, sigurisht në dhomën e djalit. Dëgjoj një zile
celulari. Mpreha veshët , nuk ishte i imi, as i djalit, pasi e dini që
tani secili ka të vetën dhe me kohë fillon e i njeh. Jo për të
përgjuar, jo, nuk mund ta bëjë këtë një nënë e mirë, por nuk e di se
si u ndodha para derës së dhomës së djalit me fshesë në dorë. Dëgjova
padashje :
- Mama, jam akoma në tren, don dhe gjysëm ore të
mberrijë në stacion.
Pashë me habi se këto fjalë po i thosh shoku i djalit tim Xhulio që
ishte ulur këmbëkryq mbi shtratin e tim biri e luante në kompjuter.
Desha t'i them se përse e gënjen mamanë por në këtë kohë bjen një
zile tjetër celulari. Këtë rradhë ishte e shokut tjetër i tim biri
,Alesios.
- Mama , nuk e kapa dot autobuzin, jam këtu në stacion e
po pres tjetrin.
Stacioni ishte karrikja e tim biri.
Vazhdova punën e thashë me vete , derëzinjtë , si nuk ju vjen turp po
gënjejnë mamatë e tyre në këtë mënyrë. Gjysma e së keqes që nuk e bën
im bir. Ai nuk më gënjen kurrë, e përse ta bëjë ? Ndonjëherë më të
rrallë kur ishte i vogel, por tani që u rrit …Ai është përherë i
perpiktë, ngrihet në mëngjes e shkon në shkollë, pastaj kthehet me
shokë në shtëpi.S'ka gajle që burri i dashur nganjëherë i gjen
tenxheret bosh pasi ata duhet edhe të hanë, por të paktën vjen në
shtëpi. E pastaj del një herë me shokët. Kthehet shpejt. Pastaj del me
të fejuarën e tij. Të them të drejtën vonohet pak por kthehet. Ndërsa
të shtunat e të djelat nuk e di se kur kthehet pasi mua më ka zënë
gjumi. Problem është vetëm kur sjell dëftesat e shoh mungesat. Po kur
i ke bërë mor bir? E ai fillon e më numëron ditët që ka qenë sëmurë,
ditët që ka patur grevë shkolla, mësuesit , shoferët e autobuzave bile
edhe të mencës së shkollës e ai nuk han në mencë. Dhe i dalin aq shumë
sa unë çuditem se si ka mundësi që ka bërë aq pak mungesa. Unë nuk i
mbaj mend të gjitha grevat, por ai po. Sot në mëngjes u zgjua herët ,
u la , hoqi mjekrën, tani i ka dalë edhe qimja, e shkoi në shkollë
pasi më puthi më parë në faqe. Bir i mamasë, sytë mu mbushen me lot e
krenari, u rrit, është bërë goxha djalë, lum unë që e kam. Bile më
erdhi keq se harroi të merrte paninen që i kisha përgatitur. Kaluan
nja dy orë kur ja behu im vëlla.
- Ku e ke djalin ?- pyeti ai.
- Në shkollë – ja kthej unë.
- Shkollat janë mbyllur për zgjedhje, im
bir nuk kish shkollë sot.
- Ndoshta shkolla e tij nuk është mbyllur –
ja kthej e qetë por befas më hyri krimbi i dyshimit.
- Burrë ,- i kthehem tim shoqi që nuk kish
punë se binte shi e kështu ishte në shtëpi ,- merre një herë në
telefon tët bir .
Burri i dashur për të mos ma prishur ose të paktën kështu më tha e
mori në telefon. Por djali i ëmbël nuk përgjigjej.
- E sheh, në shkollë është , ndryshe do të
ishte përgjigjur. Ti e din se në shkolle i fikin cel…
Nuk e mbaroi fjalën kur u dëgjua një zile celulari. Ishte i vajzës engjëllore.
- Unë !- bërtiti ajo në telefon ,- Unë, nuk
i kam thënë asgjë babait..
Ja rrëmbeva celularin nga dora e dëgjova zërin e tim biri.
- Gënjeshtare . Do t'i kesh thënë ndonjë gjë
patjetër se ndryshe nuk do të më telefononte.
Unë , që më ishin ngritur qimet përpjetë i ulëras :
- Ku je ?
- Në shkollë ,- u përgjigj thjesht e pa turp fare ai.
- Cfarë shkolle !? Shkolla është e mbyllur.
- Ma , jam në shkollë .
M'u kujtua treni. Pa të hip dhe unë një herë në tren thashë me vete.
- Dëgjo këtu ti mor... unë jam para shkollës
tënde dhe e shoh që është e mbyllur.
- Jam tek Blu- Muni .- u dorëzua ai.
Blu – Muni është një dyqan lojrash elektronike.
- Shpejt në shtepi !- e urdhëroj dhe i
mbylla telefonin. Tani isha e sigurtë se pas dhjetë minutash do të
ishte në shtëpi.
- A nuk don kap me shpulla ?– thotë im vëlla.
- Me shkelma !- bërtet burri i dashur.
- Dëgjo të keqen, leri shqelmat,- i them
burrit , - ndryshe nuk do të të tregojë gjë se…
- Veç po nuk erdhi në shtëpi- vazhdoi burri.
- Po të isha unë do të më kishe rrahur për
vdekje – thotë vajza engjëllore.
I ati u kthye dhe e pa me inat. Nuk i kish dalë ende inati për atë
shëtitjen deri në Palermo të time bije që tha se shkonte tek një
shoqja e saj por ne na gërryente krimbi se ishte një shok.
- Ti duhet të kishe vdekur para dy javësh,.
Por ç'ti bej sat ëme! – ja mbylli gojën burri i dashur vajzës.
Unë u çova e dola nga salla. I vura rripin qenit e prisja në
gatishmëri. Sapo dëgjova çelësin në derë e hapa dhe i rrasa në dore
litarin e qenit.
- Shko e bëji një xhiro qenit ! – i them me
inat. E për çudi e mori e nuk bëri fjalë, të ishte një ditë tjetër nuk
do ta kish nxjerrë kurrë.
- Erdhi ? – pyeti burri.
- Ja tani sa t'i bëjë një xhiro qenit. Po vë
kafenë – i them unë e dola përsëri nga salla. Kur dëgjova hapat e tim
biri që po kthehej nëpër shkallë bera gati nja dy qese plehrash e dola
tek dera.I mora rripin e qenit e i rrasa në dorë plehrat.
- Shko e hidhi – i thashë.
Pastaj bëra një listë të gjatë ushqimesh , bëra gati paratë e dola në shkallë.
- Shko e bëj pazar !- i thashë.
Ai me pa një hop sikur donte të më thonte se nuk isha në terezi nga
trutë ,por pastaj i mori pa bërë fjalë. Ndërkohë vëllai im iku e burri
filloi të lexonte gazetën. Unë ruaja nga dritarja. Kur e pashë djalin
të vinte i ngarkuar i dola përsëri tek shkallët, i mora qeset e
ushqimeve dhe e çova në farmaci. Pas farmacisë i dhashë sërish qenin e
për fat që burri i dashur filloi të dremiste pasi unë nuk dija se ku
ta çoja tjetër…

Friday, June 20, 2008

Bota e Gruas Shqiptare--MERITA TOCILA-Esse

Në “Shtëpinë e Parë të Artit”

Merita Toçila

Galeria “Ibrahim Kodra”, e pagëzuar me emrin e një artisti të madh ka vetëm disa muaj, është më e reja ndër galeritë e pikturës që ndodhen në kryeqytet. Por, ajo gjendet gjithashtu në një godinë që fare mirë mund të quhet “Shtëpia e Artit”, siç e emërton dhe Ministri i Kulturës, Ylli Pango. Në “Shtëpinë e Parë të Artit”, aty ku jo vetëm artistët ndjehen si në shtëpinë e tyre, por edhe publiku artëdashës, duke patur në dispoziocion salla në të cilat organizohen veprimtari të ndryshme artistike, si promovime librash, koncerte instrumentale, tryeza rrumbullake, konferenca, përvjetorë artistësh apo ngjarjesh në sallën “Tefta Tashko Koço”, transmetime filmash ose organizime javash filmi në terracën “Lumiere”, por edhe performanca apo mbrëmje poetike në terracën “Fishta”, ekspozita pikture ose performanca të ndryshme artistike në galerinë “Kodra”. Aktivitetet që zhvillohen aty nuk ngjajnë me përurimet e ftohta nga ndonjë institucion tjetër. Janë thyer barrierat institucionale për t`u përqëndruar më tepër tek vlerat artistike dhe risitë. Për nga numri i aktiviteve që ka pritur ky institucion, larmia e tyre dhe vlerat e sjella, na bën të jemi optimistë për vazhdimësinë. Fatmirësia është që janë inisiativa të tilla dhe lind detyrë të ndiqen aksionet për të qenë fitimtarë në udhëkryqet e artit bashkëkohor. Duke formuar bazën e pushtetit për të vazhduar gjatë në punë dhe për të ndarë idealet e kulturës me të gjithë ata që kanë besim. Të jesh nuk do të thotë thjesht të mbijetosh, por të shpikësh në çdo moment rrugë të reja për t`u përballur me më të kundërtat, për të gjetur zgjidhjet e duhura për pyetjet e së sotmes, për të përcaktuar orientimet themelore për të nesërmen si dhe për të zgjidhur detyrat më të zakonshme.

Më e rëndësishmja nuk qëndron thjesht tek krijimi i hapësirave për realizimin e veprimtarive artistike, por tek ardhja e një koncepti të ri që ndërton institucioni më i lartë i artit për vetë zhvillimet e artit. Forca e artit është e pallogaritshme dhe kjo për fat të keq nuk kuptohet nga të tërë. Vitet e fundit janë bërë shumë ndryshime në Shqipëri janë ngritur ndërtesa të larta, janë hapur qendra të shumta biznesi, shumë biznese private kanë lulëzuar, por nga ana tjetër shumë lajme nëpër gazeta mbi temat sociale, marrëdhëniet ndërpersonale, dhuna në familje apo divorcet, krimet, etj., tregojnë që nuk është investuar sa duhet në kulturën e njeriut, në mendimin dhe në konceptet e tij, për të përballuar zhvillimin e kohës. Dhe këtë e bën vetëm Arti dhe Kultura.

Ministri Pango është në krye të një ministrie të vogël për nga ndërtimi, në krahasim me misionin e lartë për të cilin investohet aty...por aty, punohet që Ministria e Kulturës, të vërë forcën e madhe të kulturës dhe të artit në shërbim të vlerave njerëzore, të jetës, të dialogut, të paqes dhe të njohjes së vlerave të tjetrit. Të çlirosh forcën e artit dhe të kulturës për të ridemnsionuar jetën, për ta orientuar shoqërinë tonë drejt një paraqitjeje tjetër njerëzore, atë të emancipimit. Një objektiv i shkëlqyer për t`u realizuar.



Në Shqipëri ekzistojnë talentet, por problemi shtrohet si të mundemi t`i mbajmë në vendin e tyre që të mos largohen, ose dhe për ata që nuk largohen të gjenden rrugët si të jetojnë me artin e tyre për t`u shndërruar në artistë dhe autorë të dashur për publikun shqiptar, por edhe jashtë kufijve të Shqipërisë. Ky ishte një nga problemet të cilave iu dha një zgjidhje e shpejtë duke hartuar politikën e afrimit të të rinjve artistë tek Institucionet e Artit nëpërmjet projektit “Artistë emergjentë” në disa fusha të artit; Teatër, Opera, Balet, Artet Figurative, etj. Ata janë atashuar pranë institucioneve përkatëse dhe ky është një proces që sapo ka filluar. Artistët bashkëkohore bashkë me krijimet e reja janë shumë prezentë dhe në galerinë “Ibrahim Kodra”, me realizime larg përmbajtjeve të dikurshme skematike, duke sjellë një koncept te ri artistik. Kjo galeri nuk është një institucion i ftohtë, përkundrazi është një shkëmbin energjish dhe eksperiencash të atyre që krijojnë dhe prezantojnë krijimtarinë e tyre. Eshtë një vend në të cilin ndihet pulsimi i lëvizjeve artistike si dhe i artit bashkëkohor, pa harruar të vëmë në vendin e nderit të gjithë ata krijues që kanë dhënë aq shumë për artin shqiptar, dhe emrat e tyre janë të shumtë. Ata bëjnë pjesë në trashëgiminë tonë kulturore.

Trashëgimia jonë artistike dhe kulturore është një pasuri që ka nevojë të menaxhohet, ndërsa arti bashkëkohor krijohet çdo ditë, trashëgimia tërheq vëmendjen nga e kaluara, nga historia jonë, arti i sotëm është pjesë e ballafaqimit me të sotmen dhe për të nesërmen. Dhe të krijosh për të nesërmen kërkon vizion, aq më tepër të mbështesësh kulturën bashkkohore do të thotë ta renditesh vendin tënd në një dinamikë me vendet e tjera.

Fatkeqësisht nuk kemi dhe aq kompani private dhe fondacione apo shoqata që të kenë një vrull të tillë për t`u kthyer në aktorë të tregut të artit bashkëkohor dhe për të kundërpeshuar institucionet publike për realizimin e veprimtarive artistike. Në vija të trasha, institucioni privat bën shumë më pak përpjekje sesa institucioni publik për të inkurajuar artin bashkëkohor dhe artistët. Gjithsesi kjo mbetet për t`u riparë për të ardhmen e afërt.
Por, ne duam të shkojmë më larg akoma, në krye të iniciativave të forta dhe novatore të Ministrit të Kulturës në mënyrë që kultura të mos i shërbejë shumë politikës, se sa kjo e fundit t`i përgjigjet asaj.



Merita Toçila
piktore, stiliste
Rr. "M.Peza" Tirane

Wednesday, June 18, 2008

Bota e Gruas Shqiptare-RAIMONDA MOISIU-Rrefim per nje arratisje te madhe



Ne foto Refati dhe Hania

Fizikisht tërë jetën në arrati, shpirtërisht dhe sytë me lot malli nga Atdheu!
(Historia e arratisjes së bujshme të tetë bijve nga Kamenica e Korçës,shtate burrave dhe nje grua)

Nga Raimonda Moisiu.
Hartford CT USA

Unë, shoku i Enver Hoxhës që u arratisa në Australi

Ka ndarë vitet e rinisë me Enver Hoxhën, Ymer Dishnicën, Mikel Zavalanin, Safet Butkën, Koci Xoxen e dhjetëra ish-liceistë të Korçës së viteve ‘30 dhe ka përqafuar idealin e tyre për një Shqipëri të lirë. Ishte ndër të parët që u rreshtua në barrikadat e lëvizjes antifashiste, por do të zhgënjehej menjëherë kur ditët e lirisë do të binin në prangat e komunizmit. I ndarë përgjithmonë me miqtë e hershëm, do të merrte rrugën e arratisë për të ikur larg, sa më larg.
Ndërsa jeta e Refat Hysenit ndiqte këtë metamorfozë, duke ndërruar atdheun e dashur me Australinë e kontinentit të skajshëm, prapa do të mbeteshin kujtimet e fëminisë dhe përjetimet nga Kamenica ku kishte lindur dhe ishte burrëruar, të cilën nuk kishte dashur ta ndërronte me asgjë në botë. Më shumë se sfidë mbijetese, arratia për të, sikundër edhe për qindra të tjerë, ishte një lloj proteste ndaj diktaturës që pllakosi Shqipërinë pas Luftës së Dytë Botërore. Refat Hyseni u bë pjesë e atyre intelektualëve që me forcën dhe vitalitetin e tyre demonstruan haptazi të vërtetën se “Atdheu nuk kishte jetë, nuk merrte frymë", se duhej diçka të ndryshonte për një shtrirje më të gjerë të sferave gjithëpërfshirëse të jetës, për atë ideal që ata kishin luftuar, për një të ardhme të brezave në vazhdim, për të hedhur themelet e një shteti demokratik. Ata duke u ngritur mbi terrorin komunist shprehen entuziazmin e tyre për "botën e ndaluar", për botën jashtë mureve të Shqipërisë, “këtij shkëmb graniti”, siç e propagandonte ideologjia komuniste.
Nuk ishte thjesht një mospajtim me realitetin e ri që dominoi vendin pas çlirimit nga okupatori, po shumë më tepër nga kaq. Rebelimi i atyre që kishin qenë protagonistë të lëvizjes antifashiste, ish-shokëve të armëve e të idealit të liderëve komunistë, i atyre që u paraprinë zhvillimeve të rindërtimit, u bë opozita e parë që doli kundër rrymës së gënjeshtërt, hipokrite, vrastare. Të kryqëzuar përballë represionit të egër, ata duhej të rrezikonin për t’u arratisur. Për t’u larguar sa më larg mortajës që ripushtoi Shqipërinë pas luftës antifashiste.


Sfida për të mbijetuar
Kur u kthehet çasteve të arratisjes, Refat Hyseni, tashmë 85 vjeç, thotë se kanë qenë momentet më të vështira të jetës së tij. E zgjedhur si rruga e vetme për mbijetesën njerëzore, arratia për të ka qenë një sipërmarrje e jashtëzakonshme. Gjithsesi, shton ai, gjërat shkuan për mbarë e falë zotit gjithçka rrodhi pa shumë sakrifica. E bloi në kokë këtë vendim Refat Hyseni një ditë maji teksa punonte në oborrin e vet, aty në fshatin e lindjes, në Kamenicën e Korçës dhe shikonte drobitjen e nuses së sëmurë që nuk kishte me se ta kuronte. Vendosi spontanisht të ikë ndërsa shikonte nënën që me lot në sy vajtonte në heshtje se nuk kishte çfarë të gatuante për fëmijët e saj. E mblodhi mendjen top për këtë rrugë teksa përjetonte përbuzjen e shokëve të idealit, mënyrën si e flakën papritur e pakujtuar, duke i shkatërruar ëndrrat e së ardhmes. Duhej të ikte, të ikte, ndryshe duhej të zvarritej tërë jetën…
Ai mëngjes maji për të ishte shumë i rëndësishëm. Kishte pjekur në vetvete një vendim të rëndësishëm. Ndaloi për një çast punën, hodhi vështrimin rrotull dhe ja nguliti sytë malit të Kozelit, aty ku pas shpateve të tij ishte një botë tjetër, krejt tjetër nga ajo e njerëzve të tij. Andej duhej kaluar, për të prekur botën e lire, jetën e vërtetë me frymëmarrjen e lirshme…
Mendimin e fshehtë që vinte nga thellësia e shpirtit e diskutoi me vëllain e tij, Abedinin, e më pas me disa prej të afërmve e bashkëfshatarëve të tij. Pastaj me ta filloi të bëjë edhe planin. Me dorën e vet Refat Hyseni do ta përcaktonte gjithë itinerarin nga do të kalonin, duke saktësuar mirë çdo detaj e masë paraprake, çdo shteg e rrugëkalim. Mbi të gjitha duhej ta ruante sekret aventurën e rrezikshme…



Ideatori i arratisjes

Refat Hyseni, ishte njeriu që ideoi arratisjen e bujshme. I lindur më 21 shkurt 1923 në Kamenicë të Korçës, bir i një familje atdhetare, do të bëhej i njohur në fillimin e viteve ‘50 për “tradhtinë” e pabesueshme të arratisjes bashkë me shtatë pjesëtarë të fisit të tij. Arsimin e hershëm e kishte kryer në qytetin e Ersekës, ku aty ishte miqësuar e ishte bërë shokë ideali me vëllain e gjeneralit komunist, Petrit Dumes,deshmorin ,Baki Dume. Prej këtej vazhdoi studimet në Shkollën Teknike të Korçës, e cila ishte nën një strehë me liceun francez të asaj kohe. Aty jeta e tij do të merrte një dimension të vrullshëm. Kontakti dhe shoqëria me mjaft nga liceistët me ide përparimtare për kohën si Ymer Dishnica, Enver Hoxha, Mikel Zavalani, Safet Butka, Koci Xoxe etj., do të krijonin te djaloshi nga Kamenica ndjenjat e një të riu që aspiron shumë për atdheun e vet. Njohja dhe krijimi i familjes me bashkëshorten, Hanijen nga Viçani i Korçës, do ta bënte më të plotë jetën e tij. Strehën e tyre në fillim do ta krijonin në qytetin e Korçës. Po vetëm për pak kohë, pasi shtëpia në të cilën jetonin ishte e dajës së tij Zalo Famës, ish-prefekti i Zogut dhe si e tillë do të shënjestërzohej nga forcat partizane, për t’u sekuestruar ndërkohë që banorët e saj do të degdiseshin në fshat. Do ta trondiste disi kjo Refat Hysenin, po si kohë lufte që ishte, do t’i nënshtrohej fatit pa kërkuar shpjegime tek ata që e kishin vënë përballë si nipin e zyrtarit të ish-mbretit. Gjithsesi, ndjenjat e tij atdhetare do t’i shfaqte në vazhdim duke ju bashkangjitur reparteve partizane që luftonin pushtuesin këmba-këmbës. Kështu deri në ditën e çlirimit. Pjesëmarrja në radhët e antifashistëve dhe diploma e shkollës së kryer, do t’i shërbente Refat Hysenit për t’u integruar në Forcat e Mbrojtjes së Atdheut, si ushtarak, në fillim toger e më pas me grada të larta. Si ushtarak do të shërbente në Vlorë, Berat, Tiranë, Kukës për disa vite me radhë, deri sa dikush do t’i zbulonte defektin në biografi, lidhjen familjare me ish-prefektin e Zogut. Do të mjaftonte kaq për t’u shpallur i padëshirueshëm për ushtrinë. Do të mjaftonte kjo që rrjedha e jetës së tij të merrte tjetër trajektore. Fillimisht e ulin në gradë, më vonë e liruan nga ushtria dhe e dërgojnë në fshat. Kjo shuplakë do të pasonte mandej me jetën e vështirë ekonomike, varfërinë në ekstrem, pakënaqësinë ndaj sistemit, diskriminimin klasor deri te përçmimi njerëzor që do ta bënin të vendoste arratinë, largimin një ditë e më parë nga realiteti represiv. Në këtë vendim padyshim kishin ndikimin e vet edhe disa ngjarje të kohës, siç ishin arratisja e shumë njerëzve, grupe-grupe dhe vendosja e tyre në vendet perëndimore. Këto arratisje të bujshme si ajo e Ekrem Bardhës me familjen nga Kolonja, ajo e grupit të Ditar Kurtesit, “mitit” të arratisjeve, që për shumë se dy dekada, do t'i bënte "zbor" sigurimit Shqiptar, duke dalë e hyrë shumë herë në Shqipëri, kishin tronditur nga themelet regjimin komunist. Refat Hyseni, ndër të tjera e kishte “dashuruar” jashtë mase figurën e Ditar Kurtezit, i cili hynte aq shpesh sa e kishin parë të bisedonte e të hante bukë me sharrëxhinjtë e Ballabanovës, Katundit, Treskës, Trebickës, Radovickës etj. Për njeriun e goditur pabesisht pse ishte i afërmi i njërit prej zyrtarëve të ish-mbretit, kishte qenë mbresëlënëse arratisja e grupit të Foto Bashos, ku plotë 85 vetë me mushkat të ngarkuara me sendet e shtëpisë kishin kaluar kufirin shtetëror ditën në diell.
Te këta shembuj Rifat Hyseni gjente forcën dhe sigurinë për vendimin e bujshëm. Rasti i tij do t’i shtohej kësaj historie që bënte fjalë për braktisjen fizikisht nga atdheu, për të mbetur të lidhur shpirtërisht me të tërë jetën…

Arratia, ankthi, shpresa
“Të ikim të shpëtojmë!”. Të parit që do t’ia bënte prezent vendimin e guximshëm, do të ishte vëllai i tij, Abedini, pastaj do të ulej shtruar me kushërinjtë Ahmet e Sali Hyska, Xhemal Ahmeti, Ali Rizai, Estref Aliu dhe në fund kur çdo gjë ishte pjekur do t’ia shpjegonte të shoqes, Hanijes. Megjithëse e sëmurë, ajo nuk i tha jo të dashurit të zemrës, atij që i kishte dhënë besën dhe i kishte falur zemrën. Dhe kështu një ditë maji bashkë me Refatin, Aliun, Rizain, Abedinin dhe Estrefin, marrin mushkat dhe shkojnë në malin e Kozelit, me pretekstin për të bërë dru. Aty përcaktojnë me detaje rrugën se nga do të kalonin kufirin, për në tokën greke. Kur kishin realizuar të gjitha masat, natën e 5 qershorit, duke u gdhirë 6 qershor 1954, të tetë, shtatë burra e një grua, lanë shtëpitë e morën udhën duke u ngjitur në fshehtësi të plotë shpatit të malit. Një sfidë i priste përpara. Prapa kishin lënë Kamenicën e dashur, njerëzit e të afërmit, kujtimet e viteve të shkuara dhe brengat e një jete të trishtuar. Pas kaq vitesh Refat Hyseni kujton me dhimbje çastet e ndarjes me nënën, e cila teksa i përcillte për larg qante nën zë dhe i uronte me fjalët e zemrës “Rruga diell!”. Deri te kufiri shtetëror me territorin e Greqisë u deshën dhjetëra orë rrugëtim nëpër errësirë, natën në shi. Çasti i kalimit të kufirit në zonën midis Nikolicës, Kozelit e Arrëzës së Devollit, ishte triumfi i parë. Aty të tetë bijtë e Kamenicës pushtohen me njëri-tjetrin, derdhin lot ankthi, shprese, malli, lamtumire, dhimbjeje për atë çka lanë pas. Me fytyrën e lotuar e të lodhur, hodhën sytë edhe njëherë andej nga kishin kaluar. Kishin ikur përgjithmonë! Po kjo nuk ishte gjithçka. Momentet e para në tokën e huaj merren në bisedë informative nga njerëzit e sigurimit të vendit fqinj. Prej aty do të nisin të tjera vështirësi…


Përballë mediave greke
Ikëm për të mbijetuar! Kjo ishte përgjigjja e parë e tetë të arratisurve nga Kamenica e Korçës përballë interesimit të mediave të vendit fqinj. Ka mjaftuar një lajm i thjeshtë për mbërritjen e tyre klandestinë aty dhe janë gjendur menjëherë përballë 60 gazetarëve grekë. Rrëfimet për ta vazhduan me orë të tëra. Ja si u përthye kjo ngjarje të nesërmen në gazetat greke…
Gazeta "Athinaiki"e 6 qershorit 1954, në faqen e parë, në rubrikën speciale, njëherazi me fotot e të arratisurve boton shkrimin "Tetë shqiptarët e ikur shpjegojnë arsyet e arratisjes”.
Ndër të tjera, në këtë shkrim nënvizohet “Të arratisurit e 6 qershorit janë tetë veta. Shtatë burra dhe një grua. Përpara gazetarëve grekë e të huaj ata shpjegojnë me detaje gjendjen e vështirë ekonomike, varfërinë, diskriminimin klasor që u bëhej nëpërmjet luftës së klasave, survejimin, internimeve, vrasjeve pa gjyq, shfarosjeve, burgosjeve politike e pa shkak etj.
Gazeta "Imerisia" e datës 8 qershor 1954, bashkë me foton e tyre, do të citonte në faqen e parë: “Shqiptarët e arratisur, të cilët kaluan kufirin duke u gdhirë 6 qershori, u paraqitën dje para televizionit, mediave greke e të huaj, të rrethuar nga 60 gazetarë duke shpjeguar për gjendjen që është në vendin e tyre dhe regjimin komunist. Ata janë: Ahmet Hyska, Refat Hyseni & Hanije Hyseni (Bashkëshortët), Abedin Hyseni, Sali Hyska, Ali Riza Mydini ,Estref Aliu dhe Xhemal Ahmeti. Të tetë janë me profesionin fermer dhe u dorëzuan në pikën ushtarake kufitare të fshatit Alevista. Gjendja e tyre ishte shumë e mjeruar. Ata u morën në mbrojtje dhe kujdesje nga autoritetet greke”.

Ditët e kampit
Të vështira e befasuese do të vijonin ditët e kampit ku grumbulloheshin të gjithë ata që futeshin ilegalisht në tokën helene. Njeriu që do t’u uronte mirëseardhjen dhe do t’i çonte aty ishte, Tosun Mehmeti, një bashkëfshatar i tyre antikomunist i zjarrtë, i arratisur disa vite më parë. Ai do t’i takonte aty me Abas Ermenjin, Zef Malajn, Luan Gashin, Gani Hamit Vlorën e disa hebrenj, një pjesë e të cilëve kishin mbërritur aty pas arratisjes nga vendi ynë. Ndër vizitorët e parë të huaj që i takoi ishte shefi i Sigurimit për Ballkanin, koloneli anglez, Hilton, i cili siç kujton Refati fliste një shqipe jashtëzakonisht të pastër dhe e njihte shumë mirë gjendjen në Shqipëri. Nën përkujdesjen e tij të tetë do të fillonin procedurat zyrtare të emigrimit.
E kështu, secili prej tyre, sipas statutit të të drejtave ndërkombëtarë për të ikurit nga vendi i origjinës, aplikuan për t’u larguar drejt SHBA-së dhe Australisë. Pesë prej tyre marrin miratimin për në Australi, duke u mbështetur edhe nga njerëzit e tyre që kishin në kontinentin e largët. Ndërkohë tre të tjerë u legalizuan për të emigruar në SHBA. Një jetë tjetër nisi për ta. Po asnjëherë nuk u ndanë shpirtërisht me atdheun e tyre. Me shpresën se një ditë do të riktheheshin në Shqipërinë e rilindur, një pjesë e tyre ndërruan jetë në dhe të huaj.

Epilog i trishtuar
Kaloi një jetë larg, shumë larg tokës mëmë. Një pjesë ndërruan jetë në dhe të huaj. Të tjerët u bënë baballarë, gjyshër e madje edhe stërgjyshër pa e parë asnjëherë fytyrën e vendlindjes. Refati me bashkëshorten Hanije Hyseni aktualisht jetojnë moshën e tretë në Brisban të Australisë. Abedin Hyseni, i vëllai i Refatit krijoi familje jetoi, punoi derisa vdiq, duke lënë pas fëmijë, nipër e mbesa po në Australi. Po kështu edhe Ahmet Hyska, i cili mundi të rikthehej nga Australia vetëm në vitet e demokracisë. Teksa rrëfen për këtë epilog të trishtuar njeriu që ideoi këtë vendim të jashtëzakonshëm në fillimin e viteve 50 thotë se Ali Riza Mydini kaloi një jetë të tërë në SHBA,tani jeton ne Tirane, Sali Hyska në Australi ku edhe ndërroi jetë duke lënë pas pinjollët e tij. Po kështu Estref Aliu dhe Xhemal Ahmeti jetuan, punuan derisa vdiqën në SHBA. Ai thotë se së bashku me bashkëshorten kanë ardhur për herë të parë në Shqipëri pas 40 vjetëve. Kanë përjetuar një gëzim të papërmbajtur duke puthur edhe gurët e rrugës së Kamenices së tyre që u kishte munguar një jetë të tërë...
Kjo është historia e tyre. Historia e dhimbshme e njerëzve që merrnin arratinë për një jetë më të mirë, për t’i shpëtuar persekucionit të ferrit komunist...


Liceistët
Për herë të parë për idealet e lirisë ka dëgjuar nga goja e liceistëve të Korçës. Pikërisht në këtë periudhë Refat Hyseni ka qënë në kontakte të përditshme me emra të njohur të shoqërisë shqiptare të cilët do të linin gjurmët e tyre në formimin e tij. Në kujtesën e njeriut që pjesën më të madhe të jetës së tij e ka kaluar në Australinë e largët kanë mbetur emrat e Enver Hoxhës, Ymer Dishnicës, Mikel Zavalanit, Safet Butkës, Koci Xoxes që në rininë e parë i shpalosën ëndërrën e lirisë. Metamorfoza, thotë Refati qëndron në tradhëtinë që Enveri i bëri kësaj kauze të shenjtë


Nga Raimonda Moisiu
Hartford CT USA
Maj 2008

Tuesday, June 10, 2008

Bota e Gruas Shqiptare-ELIANA ALIEN -PORTRET



Ne foto Eliana Alien

Eliana Leshaj, ne art Eliana Alien, ka lindur me 28 nentor, te nje viti jo te larget, ne rrethin e Matit. Femijerine e hershme e kaloi ne fshatin e bukur ,te vogel, Bushkash,mbase emer jo shume i njohur per bashkekombasit, por nje fshat piktoresk vendosur me gjelberimit dhe buzeliqenit.

I ati i trasmetoi Elianes dashurine per natyren dhe kafshet, pothuajse ne rime lirike. Takimi i pare me artin u be brenda revistave letrare, te asaj kohe dhe librave te pakte qe qarkullonin ne fundvitet e 1980. Ai takim ishte dhe dashuria e saj e pare. Filloi te hedhe neper gjysme fletore, e kapake libresh, vargje...

Ne pjesen e dyte te femijerise, do te trasferohej ne Laç (Kurbin) ku do fillonte edhe studimet e shkolles se mesme, per ti nderprere e rifilluar disa here deri ne diplomim per shkak te kohes qe perjetonin shqiptaret ato vite tranzicioni. Ne vitin 2002, me ndihmen e Rina Celes dhe karitasit francez, boton prane shtepise botuese "TOENA" vellimin me poezi “Rastesi çastesh”Po ate vit, trasferohet per motive studimi ne Tirane. Nuk ja arrin te perfundoje studimet e enderruara. Nje vajze te re, qe nuk rrjedh nga nje familje me gjendje te mire ekonomike, i duhet te siguroje vetmbajtjen financiare. Keshtu ajo fillon te perktheje nga italishtja per gazeten “Intervista” part-time, dhe si sekretare pjesen tjeter te kohes per t esiguruar te holla.
Ne vitin 2003, del ne treg vellimi i saj i dyte poetik “Me pate thene”, botuar nga, Pegi.
Pas ketij libri Eliana, "fut ne valixhe" poezite, endrrat e atdheun, per tu zhvendosur ne Itali, vendi ku ajo tashme jeton, punon, e studion momentalisht.

Aktualisht, ka ne proçes botimi vellimin e trete poetik dhe po perfundon permbledhjen e pare me regime.Lusim lexuesit te komentojne krijimtarin e kesaj poeteje te talentuar. Lexim te kendshem
Modertaoret e Rrjetit www.panalbanianwomennetwork.net



POEZI SHKEPUTUR NGA LIBRI RASTESI CASTESH

PA TITULL

Kush ka veshe
le te degjoje
Kush ka sy
le te shikoje
Mos u hiqni si te shurdher
Si te verber,
hipokrite
Jeni te plogesht, o njerez
Te ndryshoni, keni frike


ZEMRA E GRUAS

Grua!!!
Dhe qielli e zbuti zemerimin
I ndaloj rete
Te zbraznin ne toke shiun
Grua!!!
Dhe tokes i mbollen mbi kurriz
dafina
qe te skenografonin brishtesine
e saj
te derdhur ne korrniza
ne ngaterruar neper shkronja me pene
Grua!!!
Dhe deti dallget e tij te fjetura
I dha durate
Kuroren e thurur me rreze dielli
Dhe gure te çmuar sirenash
Qendisur me ar
Grua!!!
Dhe urrejtja u shkri
Ra ne flake te harreses
Grua!!!
Dhe falja u kthye
Nga rruga e gjate pa kthim
Dhe gjeti prehje mbi zemren
e saj.


TE MJERET NE QE S’BEHEMI PROMETE

Dikur
Prometeu vodhi zjarrin
Per tu çelur syte njerezve te tij
Per t’u thyer agonin perendive
te pavdekshem
Sot,
ne s’po dime te falim
as te vjedhim nje buzeqeshje
ne vatren e zjarrit, qe na la ndezur
Te mjeret ne !
Qe s’behemi Promete



RASTESI CASTESH

Mos me shiko ashtu
sikur te isha e huaj per ty
Me mendime te heshtura
mos me vrit
Ti di te flasesh
S’desha une te te takoja
ishte thjesht rastesi çastesh


POEZI SHKEPUTUR NGA LIBRI “ME PATE THENE”


DO KTHEHEM NENE

Mos qaj, nene!
Do kthehem prape
S’mund te bej
Pa perqafimin tend
Ma jep bekimin, nene
Rruga eshte e gjate
Ditet jane ecje
Ecje te baltosura
Netet jane te frikshme
Te frikshme, nene
Me shkruaj,
Kur te jem larg
Qe tem und te lexoj
Gjuhen time
Nga pena jote e dhimbjes
Me duaj nene
Se mund te vdes
E ti varrin te mos ma gjesh
Po dhe ne ndodhte keshtu
Mos qaj, me prit
Do kthehem ne britmen e
nje perqafimi te perjetshem



PA TITULL

Te gjithe mi pane,
lotet
por askush s’me dha
nje shami
ti fshija nga syte


KU PO SHKOJME

Ne erdhem nga hiçi,
Nga jeta,
nga dreqi
nga zoti...
Pak rendesi
Ku po shkojme ne ?
Ku shkojme?
Kush e di?
Hiçi ne Hiç na prin
Jeta te vdekja ne çon
Dreqi na plas ne ferr
Zoti ne parajse na fton
Po ne...
Ne, ku po shkojme?
Ecim mbi zhgenjime
Shtigje dhimbjesh çajme
Vozisim neper lot
Vrapojme sit e marre
Kalores mbi suksese
Maratonomake ne gare
Pse?
Ku po shkojme ne?


VALLJA E SHIUT

Shiu ne pisten e vallezimit
Zbret nga rete si litar
Vallezon samba, pa kokeçarje
Pa muzike, pa koreograf
Troket mbi gjethe pemesh
Hidhet, dridhet mbi nje xham
Seriozisht e ka marre shiu
A thua se do te fitoje
Çmim te pare



MBESHTETU TEK UNE

Te shoh te merzitur njeri
Perse?
Dhimbja te duket e pafund
Dikush te ka bere keq
Te kuptoj
Mbeshtete koken tek une
Ki besim ne moton tim
Ndiqe ritmin tim:
Te keqen shkele sa te mundesh
Te miren gostite me durim

PERENDIMI


Dy pulebardha
Zbriten nga shkallet
e qiellit,
preken lehte detin
Pastaj, fluturimthi
u ngriten ne hapsire
per te percjelle diellin
te flinte ne shtepine e tij


ZJARRI


Si ferri duket zjarri
qe flakeron ne oxhak
Druret duken si te denuar
qe djegin mekatet ne flake


POEZI NGA LIBRI I TRETE (NE PROCES BOTIMI)



PER MUNGESE KOHE

Asgje e jona s’do jetoje pas nesh
Ne s’duam ti perveshim menget
Per femijet qe s’do lindin,
per mungese kohe



NE NDERTIM E SIPER

Ulur ne trupin e nje mendimi
ekstravagant
Mes paranormales
normales
dhe marrezise
Ketu, vetem ketu
jam nje cope njeriu.
Nje cope poeti
ne ndertim e siper



NDARJE DETYRASH
Rane te flene, engjejt
ne krevatin qe lane bosh, djajt


JETA E DYTE

I dua bijte!
Veç s’kam miter ti mbaj
Ne timen
fle embrioni i nenes
Jeta e dyte e saj


LE TE JETE C’TE DOJE DASHURIA

Pa takt.
Ashtu si erdha, si erdhe
Do iki, do ikesh
Mos ma kerko nje motiv te mallkuar
Perqafimet i kemi konsumuar,
kur tentuam ti vinim emer, ndjenjes


Kane skaduar afatet e paqes
Le te jete ç’te doje dashuria

C’EMER TI VEME
Mosha e nje “gati gruaje” s’ka mesuar
te pohoje, te mohoje
S’di as te qaje, as te kafshoje
Ai, me kepuce ne duar
pa bere zhurme, puth pjellen e tij
e niset drejt trupit te nje “gati gruaje”
Qe per loje, hiqet si e rritur
brenda burgjve hormonale
te nje “gati burri” te thinjur

TE DIELAVE

Te dielave,
bashkeqytetaret dalin shesheve
ne shoqerine e qenve

Te dielave
Njeriu i zi pjek geshtenja
per njeriun e bardhe.

Te dielave
Nevojtaret shenderrojne detin
ne nevojtore

Te dielave
Avionet nisen pa ty
drejt shtepise time

Te dielave
“Oskar Waild” u shkruan
alieneve te mij



PETICION

Me boten per dore
mbi trupin tim
me shkele
me boten per dore
mi bere pis ditet
netet mi shurdhove

Jam me nje kembe ne varr
Ma jep doren, te ngrihem, “zoti njeri”



PARA PASQYRES

Qenja qe banon ne trupin tim
mi merr mollazat mes gishterinjsh
e vizaton nje buzeqeshje,
pa lejen e neuroneve, qe jane nisur




QE NGA AJO DITE

Qe nga ajo dite
muret marrin fryme
me mushkerite tona

Qe nga ajo dite,
ne kerkojme njeri-tjetrin
mes nje vrime