PERURIMI I SHKOLLES SE PARE SHQIPE NE LYNN, MASSACHUSETTS NE PERVJETORIN E 100-te TE ARDHJES SE FAN NOLIT NE AMERIKE DHE TE BOTIMIT TE GAZETES SE PARE SHQIPTARE “KOMBI”
Nga ROZI THEOHARI—Boston
Me kujtohet, ne fillim te shtatorit 2002 i bera nje vizitene shtepi Sofia Manthos, nje shqiptaro-amerikane 86- vjeçare,lindur e rritur ne Lynn nga prinder shqiptare. Ate dite, qe ajo equante feste, gjyshe Sofia kishte përcjellepër në shkollë stërnipin nëntëvjeçar, Xhejms Manthon,ashtu siç kishte bërë çdo fillim shtatori, për vite me radhë, mefëmijët, me nipërit e mbesat. “Më pikon nëzemër, - me tha teto Sofia, - që asnjëri nga nipërit e mbesat e mianuk flasin shqip. Ne brezi i parë që jemi lindur këtu në Amerikënga prindër shqiptarë, e flasim mirë gjuhën tonë…, se atëherëfëmijët shqiptarë rriteshin bashkë…Mblidheshim në piknikë me raste festash, shkonim te familjet e njëri- tjetrit për festa e vizita.” Ajo me tregoi një libër të vjetruar me kapakë tëkuq. “Me këtë libër unë mësova të shkruaja shqip vetë me veten time. Dëshiroja të mësoja shqip për nder të Fan Nolit që më pagëzoi.”Shfletova librin. Ishte një fjalor shqip-anglisht dhe anglisht-shqipi hartuar nga Nelo Drizari, me parathënie të Konicës.“Është vetëm një diksioner, - tha ajo duke lëmuar fletët elibrit, - po për mua ka qenë abetare dhe mësues bashkë. Kurisha vajzë e vogël, s’kishte shkolla shqipe këtu në Lynn. Babaiim Kiriako Damati bashkëpunonte me “Vatrën.” Gazetat“Dielli” i kishim vandak në shtëpi. E kisha zili babanë kur ilexonte. Provova disa herë të lexoja edhe unë. Vija atëherë nëshkollë anglisht, por shkronjat ishin pothuaj të njëjta për tëdyja gjuhët. Ato fjalë që s’i kuptoja, i lexoja në këtë libër. Dhejo vetëm që mësova të lexoja por fillova caze nga caze edhe tëshkruaja fjalë e fjali.”I thashe tetos se Urania, bija e saj 63-vjecare, e di gjuhën shqipe.“Sigurisht që e di, - buzëqeshi ajo, - ne të gjithë flisnimgjuhën tonë në familje. Por Urania pati fat më shumë se unë:ajo mësonte në shkollën e kishës së Shën Gjergjit ne Boston. Çdo të diel nëmëngjes kisha fillonte me shkollën e fëmijëve…Nuk ia mbajdot mend emrin mësueses…Pastaj, më vonë, fillonte kisha përne të rriturit dhe fëmijet uleshin gjithnjë në rreshtat e parë. Tëgjithë bëheshim nxënës kur meshonte Fan Noli. Ja ku ta kamllafin, - vazhdoi ajo, - fëmijët e sotëm që linden këtu nëAmerikë, që i quajnë amerikano-shqiptarë, këta kalamaj lipsettë mësojnë gjuhën e nënës. Se, përndryshe, do ta ndiejnë vetenjetimë për mote. Shkollat i kanë, mësuesit s’u mungojnë, nënae babai flasin shqip…” Mesazhin e saj une e dergova nepermjetnje artikulli botuar ne gazeten “Illyria”: “…Dëgjoni more stërnipër e stërmbesa…,dëgjoni teto Sofinë, se unë i marr vesh të gjitha ç’bëhen ngagazeta “Illyria.” Mësova vetë të shkruaj shkronjat shqipe qëkur isha sa ju sot…, lexova tërë jetën gjuhën tonë të ëmbël qës’e ka kush. Tashti që u plakshë e sytë s’më shohin aq mirë, meatë pak dritë që më ka mbetur, do të lexoj edhe për dokohë…Dëgjoni nënën, shqipja është gjuha e Zotit.” …Me jehonen e fjaleve te Sofise neper mend po shkonim nxitimthi me makine bashke me nje biznesmene shqiptare drejt ndertesesse qendres kulturore te komunitetit te Lynnit ku zhvillohej ceremoniae hapjes se shkolles se pare shqipe ne kete qytet. Mikja shqiptare me kishte telefonuar nje dite me pare duke me dhene lajmin befasuesse ishin pikerisht familjet shqiptare te Kosoves me banim ne Lynn,te cilat ndihmuan perfundimisht ne hapjen e kesaj shkolle. Ishtee merkure pasdite, 15 mars 2006, me nje ndryshim te menjehershem te motit, duke ia zgjatur ditet e fundit dimrit te eger te Nju-Inglandit.Duke dale nga parkingu, ceflat e debores se akullt na peplaseshin ne fytyre, ndersa era e furishme te merrte me vete. Por kur hyme brenda neklase ndiem ngrohtesine qe delte nga bluzat e kuqe te veshura ngafemijet shqiptare te Kosoves, ulur me radhe neper banka, te qete e tevemendshem. Syte tane u perloten nga mallengjimi tek shihnim atafemije te bukur, me sy te zinj te pershkenditur, disa me floke te verdhe,te cilet, veshur me ngjyrat e kombit, bluzat e kuqe me shqiponjen e zezene kraheror, te impononin nderim e respekt. Na afrohet me miresjellje mesuesi i ri, Afrim Hoxha, student ishkencave politike ne kolegj, i cili ka qene iniciatori i krijimitte shkolles shqipe te Lynnit. Afrimi na prezanton me djemte e vajzatulur neper banka. Tek kundroja ato fytyra njomezake, te qeshura ete pershkuara nga nje drite rrezellitese, i thashe mesuesit te ri seafersisht, 100 vjet me pare, Fan Noli kishte pagezuar ne Amerikenje vajze shqiptare nga Kosova dhe ia kishte vene emrin Johana.Nxora nje leter te bardhe dhe u kerkova disa femijeve te shkruaninsecili emrin e vet. Me dore te sigurt, duke shtrenguar me gishtate vegjel stilolapsin, ata shkruan me radhe: “Mevlide Hoxha, Arbnora Asani, Drenusha Asani, Valdrin Xhemajli, Adhurim Xhemajli,Blertushe Xhemajli, Dijana Asani, Blenda Hoxha, Lavdrim Smecku,Nuhi Xhemajli, Gresa Sejdiu, Argjend Iesni…” I thashe Afrimit seky ishte nje zakon i Fan Nolit. Kur ai vizitonte shkollat shqipe teBostonit e te Usterit, Mass, mblidhte emershkrimet e femijeve. Afrimi me tregoi se nuk do ta harronte ate dite kur takoi ne Bostonshqiptaro-amerikanin 80-vjecar, zotin Mekllaflin, i cili punonte ne nje funeral home (shtepi funebre) ku u krye ceremonia mortore e Fan Nolitme 13 mars 1965, kur peshkopi Noli nderroi jete. Zoti Mekllaflinpergatiti dhe veshi trupin e pajete te Nolit. “Me erdhi mire,-thote Afrimi,-kur toka doren time me doren e z. Mekllaflin, doren e nje shqiptari, icili per here te fundit kishte prekur trupin e Nolit tone te madh. Ate cast m’u rrenjos ne shpirt deshira te hap nje shkolle shqipeper femijet e shqiptareve te diaspores.” Afrim Hoxha ka ardhur bashke me 100 familje shqiptare ngaKosova ne vititn 1999. Keto familje u vendosen ne Boston dhe rrethinat e tij.Qyteti i Lynnit priti me bujari shumicen e refugjateve kosovare. MIRE SE VINI NE LYNN “WELCOME TO LYNN” Tabela me kete mbishkrim janevendosur ne cdo hyrje rruge ne kufi te qytetit te Lynnit.Lynni eshte i permendur si nje qender industriale prane Bostonitdhe si nje qytet me popullsi te madhe emigrantesh. Banoret e parekane qene angleze, me vone erdhen irlandeze,italiane, franceze-kanadeze, greke, armene e te tjere, te cilet punonin ne fabrikat ekepuceve. Sot ne Lynn ka shume ardhes te rinj: hispanike, aziatikedhe europiane lindore. Emigrantet shqiptare jane vendosur ne Lynnqysh ne fillim te shekullit te kaluar dhe kane qene kryesisht nga krahina ePermetit. Permetaret e Lynnit krijuan ne vitin 1917 shoqerine patriotike “Permeti”, e cila kishte lidhje me “Vatren” dhe me shoqerite etjera shqiptare ne Massachusetts. Emigrantet shqiptare te ardhur ne Lynnne dhjetevjecarin e fundit te shekullit te kaluar e ndien menjeheredoren e mireseardhjes te shqiptaro-amerikaneve vendes dhe u prekenne shpirt nga kujdesi dhe perkrahja e tyre e pakursyer. Mbase nuk eshtevendi te zgjatem per kete, por po permend nje detaj qe nuk mundta harroj. Me kujtohet kur disa familje shqiptare të qytetit Lynn, Mass, caktuan ditën e diel, 22 mars 1998, të mbanin një meshë përkujtimorepër viktimat e Drenicës. Për shkak të motit të keq dhetë stuhisë së dëborës , kisha qëndroie mbyllur atë ditë. Megjithatë, njerëzit që vinin njëri pas tjetrit,vazhdonin të qëndronin duke u takuar e biseduar. “Nevendosëm të takohemi sot e nuk do ta shtyjmë më tutje, – tha Marjana Rusha. – Unë hap shtëpinëtime… Urdhëroni të japim ngushëllime e të pimë një kafe”.Çuditërisht, të gjithëve në atë çast na kishte shkuar ndër mende njëjta gjë. Të gjithë donim të hapnim portën. Të gjithë kishimnevojë për një ngushëllim e për një fjalë të ngrohtë.Marjana e Bardhi Rusha i priten miqtë sipas zakonit shqiptar,me cigare, raki e kafe. Bardhi, me duart që i dridheshin, vari flamurine kuq me shkabë në krye të dhomës dhe ndezi qirinjtë. Ne tëtjerët qëndronim të heshtur e si të ngrirë. U krijua tamam njëatmosferë e përmortshme, ku gjithsecili bisedon më tepër meveten se sa me të tjerët. Bardhi ngriti gotën e rakisë e tha: “Mirëse na urdhëruat në shtëpinë tonë! Sot kjo odë është e të gjithëve,e gjithë shqiptarëve… Ne në Lynn jemi pak shqiptarë, s’kemimundësi të bëjmë mitingje të mëdha… Por, ama, aq sa jemi,dimë ta themi fjalën tonë… Populli i Kosovës që jeton në tokate veta shqiptare, i përket kombit shqiptar, prandaj kërkojmëdhe i urojmë pavarësinë Kosovës. Vetëm kështu do të marrinfund të gjithë të këqijat…”“ Me trup jemi ketu,-tha nje nuse e re,- por me zemër jemi aty, nëKosovë, pranë nënave e motrave tona.”Gjatë pirjes së kafesë gratë i dërguan ngushëllimet e tyrepopullit të Kosovës dhe atij te Shqiperise meme, me fjalë të matura e tëmençura, ashtu siç dinë vetëm nënat tona. Ato kanë sjellë mevete zakone të mira të të parëve tanë, që i mbajnë njerëzit pranësi për raste vdekjeje, ashtu edhe për gëzime. “Unë jam nga Kosova e Përmetit, - tha nënë Sofia.Fjala “Kosovë” për mua është më e shtrenjta… I kam qarëdjemtë e Drenicës si të ishin bij nga Kosova ime… Për muanuk ka dy Kosova, ka vetëm një dhe kjo është Shqipëria e tërë”. Te nesermen e asaj dite te perzishme isha ulur e po punoja nëkompjuter, në sallën e madhe të laboratorit, në kolegj. Mbigjashtëdhjetë studentë, me ngjyrat nga më të ndryshmet tëlëkurës, kishin përqëndruar vëmendjen secili para ekranit tëkompjuterit. Hidhja sytë tek-tuk, disa syresh po lexonin nëinternet lajmet e fundit për Kosovën. Provova në atë çast një përzierje ndjenjash ku më tepër mbizotërontekrenaria. Sepse kur fillova kolegjin, asnjë student(madje edhe mësuesit) nuk e dinin nga binte Shqipëria.Nje studente portorikane ulur prane meje me tha: “Jam kaq edëshpëruar për kosovarët e vrarë! Me ler, të lutem, disa minuta, të falem për ata njerëz të pafajshëm…” Mbasi murmuriti disa psalme, lëvizi dorën e djathtë mbifytyrë, bëri kryqin e puthi gishtat. Nje mesazh më se njerëzor i një studenteje nga Amerika Qendrore!Shkrimtari yne i madh Kadare ne librin e tij “Ra ky mort e u pame”shkruan: “Gjema e popullit shqiptar te Kosoves ne kete fundmijevjecari eshte e mjaftueshme per t’u cilesuar e zeze, e fundbotshme.” Ishte tetori i vitit 1999. Shumë familje refugjatësh kosovare ustrehuan ne qytetin e Lynnit. Ishte një grup me mbi dyzet familje, rreth 150 vetë. Pasi zune vend ne apartemente banimi neninteresimin e bashkise se Lynnit, iu dha perparesi kujdesit dhekontrollit shendetesor te refugjateve nga qendra shendetesoree komunitetit te Lynnit. Vizitorja e pare ne poliklinike ishte një vajzë e vogël pesë vjeçe, Mevlidja, tëcilën e solli gjyshi i saj, sepse prindërit ishin në punë. Vogelushjaqante vazhdimisht nga frika e gjilpërave. Sipas programit, duhej të bëninvaksinim të plotë të gjithë refugjatët, si fëmijët, edhe të rriturit.Ata nuk kishin asnjë dokument shëndetësor me vete, kështu,u bënë të gjitha kartelizimet dhe regjistrimet përkatëse.Fëmijët e moshës shkollore u pajisen me dokumentet evaksinimit për t’i paraqitur në shkolla. Gjatë vizitave mjekësore,refugjatet shqiptare ardhur nga ditët e luftës e të tmerrit, ndjeheshin të hutuare pak te coroditur, me plagë të pashëruara të trupit e të shpirtit. Ataishin te shokuar, mbasi kishin humbur ne lufte njerez ngafamilja ose nga farefisi. Tensioni i “pastrimit etnik” kishteshkaktuar trauma te fuqishme e tmerre ne popullsine shqiptare.Ishte një mynxyrë kombëtare që na ra të gjithëve në kokë, jo vetëm kosovarëve. Për shumë kohë fëmijët refugjate trembeshin natën në gjumë e fillonin të qanin. Kur dikush trokiste në derë, ata tmerroheshin se mos ishte policia. Shqiptaret e moshuar kosovare paten mjaft probleme shendetesoredhe mjeket treguan kujdes te vecante. Ata u vizituan ne klinikë, ku morën ndihmë të specializuar për sherimin e sëmundjeve. Por nje pjese e tyre u kthyen ne Kosove në muajin maj 2000. I këputi malli përvendlindjen e nuk mund të qëndronin më gjatë. Personeli mjekësor i Lynnit ndjehet i lumtur që dha ndihmën e duhur për kujdesin dhe kontrollin shëndetësor të dhjetëra refugjatëve kosovarë.Ata tani janë të gjithë të kartelizuar dhe ndjekin në rregullvizitat rutinë. Ne te njejten periudhe kohe mjekja amerikane Xhenifer Kellerbashke me ekipin e saj udhetoi per ne Kosove per te dhene ndihmesene rindertimin e sistemit mjekesor aty. Ja cfare shkruan mjekjane kujtimet e saj: “ Nuk ka dite qe ndonje pacient shqiptar, pa te pare ne sy, mos te te shtrengoje doren dhe mos te te falenderoje me entuziazemdhe dashuri per ate cka bere ti per te. Sepse nje pacient kosovar,i sheruar nga nje mjek amerikan, e quan veten dy here te shpetuarnga Amerika e larget.” QENDRA E RE AMERIKANE KLASA NE GJUHEN SHQIPE Dekada me pare ne Lynn ka funksionuar komuniteti i minoritetit ku merrnin pjesë indianet e Amerikes, afrikano-amerikanët dhe latino-amerikanët. Tani vone, pas njëriorganizimi të kujdesshëm dhe me shumë shpenzime, u ngritnjë ndërtesë e re moderne, ku marrin pjesë gjithë emigrantëtqë ndodhen në qytet, të vjetrit e të porsaardhurit. Misioni dheparimi i këtij komuniteti është: kulturat e popujve ardhës nëAmerikë janë të ndryshme, por njerëzit dëshirojnë të jetojnë etë punojnë së bashku, pavarësisht nga cili kontinent janë oseçfarë ngjyre ka lëkura e tyre. Anëtarët e këtij komuniteti dhefëmijët e tyre kanë mundësi të marrin informacion e tëndihmohen për të gjetur vende pune, për të filluar një biznes,për të mësuar gjuhën angleze, kompjuterin etj. Ne tre katet e ndertesesndodhen klasat e mesimdhenies se anglishtes, salla e kompjutereve, zyrat e biznesit, biblioteka, salla e madhe e koncerteve etj.Kudo, punonjesit dhe mjetet elektronike jane ne gatishmeri perte pritur e ndihmuar te rinjte e te rejat ardhur nga mbare bota.Pjesëmarrësit paraqesin përvojën dhe kulturën e tyre, po ashtu mësojnënga përvoja dhe kultura e popujve të tjerë, duke përfshirë edhepopullin amerikan. Ishte vjeshte e 1997-s. Atehere isha studente ne vitin e dyte te kolegjitdhe u ftova nga drejtuesit e kesaj qendrete regjistrohesha si anetare e pare e komunitetit shqiptar te Lynnit.Ata pranuan me kenaqesi fotografite me pamje nga Shqiperiadhe kasetat me muzike folklorike qe u dhurova. Ne “Diten e Shqiperise” moren pjese emigrante nga etni teNdryshme, por edhe shume amerikane kurioze. Tingujt e muzikesshqiptare perhepeshin nga altoparlantet e te gjitha kateve. Nëndrejtoresha, Laurel Nilsen, u afrua e mëpëshpëriti: “Keni muzikë të bukur, por… shih në mur, keniedhe vende të bukura”. Atë çast guidi na udhëhoqi në sallën eekspozitave. “Kjo është Shqipëria”, - tha ai, - dhe bëri njëparaqitje të shkurtër për atdheun tonë. Ndjehesha e gëzuar,por edhe e tronditur. E kuqja e bukur e flamurit fekste mesportretit te Skenderbeut, Nene Terezes dhepamjeve piktoreske nga vendi ynë: … ura me harqe e Beratit,Tomori i bardhë, shtëpitë karakteristike të Korçës e të Malësisë…U kapa fort pas parmakëve të drunjtë. Isha shqiptarja e parëqë shkelja në këtë ndërtesë dhe isha e bindur se ata qindrashqiptarë të tjerë që do të vinin pas meje, do të qëndronin paraparmakëve për një kohë të gjatë e do të ndienin tënjëjtën gjë. Dhe pikerisht nente vjet me vone m’u dha rasti ta vizitoja perserikete ndertese, me ndryshimin se kesaj here nuk ishae vetmja shqiptare. Qendra kulturore e komunitetit te Lynnitgumezhinte nga zerat gazmore si cicerima zogjsh te femijeve shqiptare.Disa prej tyre, ardhur pertej Atlantikut ne moshen 2-3 vjec, te tjeret,me te vegjlit jane lindur ketu ne Amerike. Nga dita e sotme e15 marsit 2006, me etjen per dituri, ata do te ndjekin dy pale shkollash: shkollen e gjuhes angleze se bashku me nxenes amerikane, evropiane,hispanike, zezake, aziatike…dhe shkollen e gjuhes se nenes,gjuhes shqipe, ku do te jene te gjithe nxenes e vellezer shqiptareqe u perkasin te gjitha trojeve. Pritet qe shkolla shqipe e Lynnitte frekuentohet edhe nga femije te tjere te familjeve shqiptare te Lynnit.“New American Center” (Qendra e re amerikane) ka klasa mesimorete gjuhes angleze per femijet e emigranteve te ndryshem qe banojne ne Lynn.Keto klasa ndiqen nga femijet e komuniteteve etnike te qytetit.I vetmi rast, i perjashtuar nga rregulli i pergjithshem, eshteperdorimi i ketyre klasave per mesimdhenien e gjuhes shqipe:“Class in Albanian Language” “Klasa ne gjuhen shqipe”. “Eshte nje dhurate e bukur nga drejtuesit e qendres se kulturesdhene komunitetit shiptar, - thote mesuesi i ri Afrim Hoxha dhe shton,-Por nje ndihme te vazhdueshme ka dhene edhe shqiptari kosovarHafiz Kabashi, i cili eshte i punesuar ne kete qender dhe ka ndihmuarfamiljet shqiptare per t’u sistemuar, per t’u punesuar e per porblemete tjera.” Ne nje nga keto klasa u organizua edhe ceremonia e hapjes se shkollesse pare shqipe. Neper bankat e klases ishin ulur femijet me prinderit e tyredhe te ftuar amerikane e shqiptare. Ne fjalen e tij pershendetese mesuesii ri Afrim, midis te tjerash tha : “E ndiej veten te gezuar e te nderuar si mesues i pare i kesaj shkolle, ku do te jap mesim per gjuhen e njesuarshqipe…I falenderoj prinderit qe po i dergojnefemijet e tyre ne shkollen shqipe…Te mos harrojme gjuhen e nenes, te ruajme identitetin tone, kulturen, traditat…Ta ruajmete forte ndjenjen kombetare e t’ia leme trashegim brezit qe vjen…”Me tej Afrimi shpjegoi domosdoshmerine e hapjes se kesaj shkolle. Femijetshqiptare nuk mund te frekuentonin dot shkollen shqipe te Bostonit,e cila ndodhet larg nga qyteti i Lynnit. Fillimisht ne klase do temarrin pjese rreth 15-20 nxenes te moshes 8-14 vjec, te gjithe ne klasene pare fillore. Mesimi do te zhvillohet nje here ne jave, te merkuravepasdite. Afrimi, i cili ka fituar licensen e mesimdhenies sqaron se do te perdore programet mesimorete shkollave fillore amerikane duke ua pershtatur gjuhes shqipe.“Presim,-tha ai,- abetaret e para , cila do t’i dergoje me pare, Shqiperiaapo Kosova.” Lexoj letren e aplikimit per t’u regjistruar ne shkolle, ku eshte shkruaredhe ky dialog femijesh: “Une flas shqip!” “Edhe une flas shqip!”“Po neser?!…varet nga prinderit tane”. U takova me disa prinder kosovare e zhvillova biseda me ta. Musli Sejdiu, me tregoi se banon neEast Boston, por ai do t’i sjelle cdo te merkure tre femijet e tij ne Lynn. “Eshte kenaqesi e familjes sone,-tha ai,- qe femijet tane, Besarti,Gresa dhe Beneti do te mesojnegjuhen shqipe, te dine te flasin, te shkruajne e te kendojne shqip! Gjithashtu,na plotesohet deshira qe femijet tane te kene shoqeri me femijet e tjereshqiptare, te rriten e te mesojne se bashku si me qene ne atdhe.” Fikrije Asani, me banim ne Lynn, gjithashtu ka derguar tri vajzat e saj ne shkollen shqipe, Arbnoren, Drenushen dhe Dijanen. “Shume mireqe po fillon shkolla,- tha ajo e gezuar,- As nuk mund ta mendoja me 1999, kur erdhem nga Kosova ketu ne Lynn, se pas 7 vjetesh vajzat e mia te vogla,qe tani kane hedhur shtat, do te hyjshin e do te mesojshin ne nje shkolle shqipe.”Vjollca Gashi, e cila ka derguar ne shkolle djalin e saj, Argjendin, ka emocion,ndihet e lumtur. “Kam kenaqesi per djalin,-thote ajo,- i cili tani di pak shqip,por me vone do te mesoje me shume…Jam e gezuar qe shkollen e kemi praneshtepise…, me kujton femijerine time…” Disa prinder kane derguar ne shkollen shqipe deri tre femije. Me te vegjlitpresin radhen. Familjet shqiptare te Kosoves vazhdojne traditen e lindjesse tre-kater femijeve edhe ketu ne Amerike. “Baby-boom” u ndjesidomos pas luftes, pas vitit 1999. Mjekja amerikane Keller shkruan:“Koleget amerikane qe punonin ne repartin e obstetrike-gjinekologjise tespitalit te Prishtines, u ndodhen para te papiturash per shkak te numritte madh te lindjeve brenda njezet e kater oreve.” Kelleri pohonte sefoshnjat lindnin pa arritur t’i pritnin mamite, ndersa krevatet e nenavevendoseshin edhe neper korridore. Naten e pare si mjeke roje ne sallene lindjeve, Kellerit iu desh te perballonte 64 lindje. · O KOSOV’ O ZEMRA IME· NDONESE JAM UN’ I MERGUAR· DASHURINE TENDE· ZEMRA KURRE S’E KA HARRUAR… Festa e dites se pare te shkolles shqipe vazhdoi me kenge e recitimenga femijet shqiptare. U recituan nga nxenesit vargjet e Naim Frasherit: Gjuha jone sa e mire! Sa e embel, sa e gjere! Sa e lehte, sa e lire! Sa e bukur, sa e vlere! Vogelushja Blertusha Xhemali kendoi nje kenge popullore, ndersaBlenda Hoxha dhe Dijana Asani recituan kengen e abetares. Syte e nenaveshqiptare shkelqenin nga lotet e gezimit. Ishin caste emocionuese e mbreselenese. Ishte historia e kombit, e shkruar ne ngjyre te kuqe, te cilene prekja me dore dhe kjo me sillte dridhje dhe ngasherim. Pastaj amvisat shqiptare ofruan pjata me gjelle te shijshme dhe embelsiraqe kishin pergatitur sipas gatimeve te kuzhines kosovare. Gjate bisedes me nenat shqiptare kosovare ato me informuan senje pjese e familjeve jane kthyer ne Kosove. “Edhe ne donim te ktheheshim,-thane ato,- por u sistemuam me shtepi, gjetem pune, femijet vazhduanshkollat…, keshtu vendosem te qendronim…” Pas vitit te pare, para se te hidhnin rrenje ne qytetin e Lynnit,shqiptaret kosovare dhe ata te diaspores u befasuan nga nje artikull i gazeteslokale te Lynnit. Gazetari kishte vizituar shkollat qe frekuentonin femijet shqiptare te Kosoves duke lavderuar sjelljen dhe perparimin e tyre ne mesime.Kjo ngjalli shpresen tek familjet kosovare se do te integroheshin me shpejtne jeten amerikane, ne jeten e komunitetit te Lynnit, qytetit mikprites, i cilipo ua lehtesonte situatat e veshtira te jetes se refugjatit. Eshte krijuar tashmenje komunitet shqiptaresh te Kosoves, te cilet jetojne te vellazeruarbashke me shqiptaret e tjere te diaspores se Massachusettsit. Ata kremtojnese bashku festen e 28 Nentorit dhe diten e ngritjes se flamurit shqiptar nesheshin para bashkise se Bostonit. Mbas 18 shekujsh bashke e me pas te ndare, u bashkuan perseri ketune Amerike shqiptaret e te gjitha trojeve, duke u perpjekur te ruajnevetedijen e identitetit kombetar e te mbrojneinteresat e mbare kombit. Ditet qe u perurua shkolla shqipe e femijeveshqiptare te Kosoves perkuan me ditet kur shqiptaret e Amerikes idorezuan Kongresit amerikan nje peticion me rreth nje milion nenshkrime per njohjen e pavaresise se Kosoves . Me moton:“Pavaresia e Kosoves Tani.” Nderkohe qe procesi i bisedimeve rrethstatusit te Kosoves tashme ka filluar. x x x Ne vigjiljen e 100-vjetorit te ardhjes se Fan Nolit ne Amerike dhe100-vjetorit te botimit te gazetes se pare shqiptare “Kombi”, ne Bostonhapen dy shkolla shqipe, ne po kete qytet e ne rrethinat e tij. Shkollae dyte shqipe ne Boston u hap me 25 mars 2006, me iniciativen e shoqatesshqiptaro-amerikane te Massachusettsit. Ne ceremonine e organizuar mekete rast ne sallat e Universitetit te Bostonit, kishin ardhur nxenesit bashkeme prinderit si dhe shume shqiptaro-amerikane nga Bostoni e rrethinat e tij.Takova aty pedagogun Niko Dako, i cili shfaqi gezimin dhe njekohesishturimin per hapjen e dy shkollave. Niko Dakoja eshte nip ne familjen epatriotit Kristo Dako, me iniciativen e te cilit u hap shkolla e pare shqipene Naitik, Massachusetts, me 1908.“Celja e nje shkolle te re,-tha Nikoja,- eshte si celja e nje tempulli. Ne teka nje lloj shenjterie. Para se te jete akt administrativ, hapja e nje shkolleeshte nje akt patriotik. Eshte i tille, sepse, aty, ne bankat e saj, kultivohetdashuria per truallin dhe gjuhen amtare, per gjithcka, te madhe e sublime,qe permban fjala “atdhe”. Eshte dhe akt kulturor, sepse shkolla percon tebrezi i ri dijet shkencore dhe njohurite per arritjet me te medha kulturorete njerezimit.” Sipas Nikos, pikerisht keto jane motivet qe lajmi per celjene dy shkollave shqipe ne Massachusetts (Boston dhe Lynn) ngjalli njendjenje gezimi te pergjithshem ne diasporen shqiptare. “Por perjetimii ngjarjeve te rendesishme ka edhe dicka individuale,-shtoi ai.- “Siish-pedagog i gjuhes shqipe ne Universitetin “Fan S. Noli” teKorces, gjithe keto dite kam provuar emocione te vecanta, duke menduar segjuha shqipe, gjuha jone e lashte dhe e bukur, gjuha ne te cilen ligjeroi Naimii madh dhe Noli i pavdekshem, do te mesohet nga brezi i ri i emigranteve shqiptare ne Amerike. Ajo do te tingelloje e paster, e fresket dhe e bukurne gojen e vogelusheve shqiptare, te cilet, kur ta mesojne mire, do ta kuptojneme thelle forcen e saj shprehese, pasurine e fjalorit dhe te formave gramatikore,aftesine e saj per t’u perdorur ne cdo fushe te jetes dhe te veprimtarise njerezore.”Nikoja theksoi se c’kujdes te madh kane treguar dhe c’pune fisnike kane beregjithe ata breza te paraardhesve tane per ta ruajtur, kultivuar e persosur dheper te arritur deri ne kristalizimin e gjuhes standarte te njesuar, e cila eshtepasuri gjithekombetare. Ndoshta eshte rastesi, vazhdoi ai, qe celja e dy shkollave behet ne pervjetorine 100-te te ardhjes se Nolit ne Amerike dhe te botimit te “Kombit” ngaS. Peci. Sidoqofte, keto dy ngjarje te rendesishme le te jene frymezuese permesuesit dhe nxenesit e ketyre dy vatrave te atdhetarizmit. Nikoja perfundon:“ U uroj me gjithe zemer pune te mbare dhe suksese te panderprera ketyre dytempujve te rinj te shqiptarizmit, packa se po hedhin shtat shume largatdheut meme. Me punen e tyre te vyer le t’u japin edhe me teper force, jete e vertetesi fjaleve profetike te Nolit: “Rron, or, rron, e s’vdes shqiptari!”” Historikisht, thuhet se shkolla e pare shqipe ne Amerike eshte hapur ne Neitik, Mass, me 1908 krahas me hapjen e kishes se pare shqiptare.Ne kete shkolle kane dhene mesim mesuesit patriote te shqipes Kristo Dako dhePetro Nini Luarasi. Me vone u hap shkolla shqipeme emrin “Dardha”, e themeluar nga dardhari patriot dhe aktivist i dalluari diaspores shqiptaro-amerikane, Kosta Isak. Po ashtu, shkolla shqipe ne grupe te vogla emigrantesh jane hapur vazhdimisht ne diasporen shqiptaro-amerikane. Me hapjen e kishave te para shqiptare ne Boston e ne Uster, Mass, nen kujdesin e drejtperdrejte te Fan Nolit u krijuan edhe shkollat shqipe prane ketyre kishave. Kur u hap shkolla shqipe ne kishen e Usterit, Mass, u regjistruan mbi 100 nxenes shqiptare. Keto dy shkolla kane vazhduar me nderprerje deri vone.Numrit te tyre i shtohen sot edhe dy shkollat e posa hapura te Bostonit e Lynnit. Celja e dy shkollave eshte nje ngjarje me rendesi per komunitetin shqiptarte Amerikes ne pergjithesi dhe per ate te Massachusettsit ne vecanti, pasido te mundesoje ruajtjen e llojit tone kombetar, ruajtjen e trashegimise kulturore e gjuhesore te vendlindjes nder brezat e rinj shqiptare ne emigracion.Grupi drejtues i shkolles shqipe te Bostonit, me moton: “integrim pa asimilim”, po ben perpjekje qe fillimi i punes mesimore-edukativete shkollave shqipe ne Massachusetts te jete i koordinuar me pjesemarrjene arsimtareve dhe nxenesve, me programet e mesimdhenies, me pajisjen me libra, mjete e kaseta mesimore etj. Komuniteti shqiptaro-amerikan i Massachusettsit eshte rritur me mbi 20.000 emigrante. Shkollat shqipe te celura per femijete tyre do te ruajne dhe zhvillojne gjuhen dhe trashegimine e kultures shqiptare.Femijet emigrante do te mesojne gjuhen shqipe si dhe kulturen, historine dhegjeografine e Shqiperise. Te rinjte qe do te mesojne ne keto shkolla, nuk duhet te mjaftohen vetemme studimin sa per te folur e shkruar shqip, por, me tej, kur te rriten, tezgjerojne njohurite shkencore per gjuhen shqipe, si gjuhe kulture, per ta perdorur krahasgjuhes angleze. Brezi i ri qe po hedh shtat sot eshte i pajisur me zgjuarsine e guximin natyror qe gjenden te trasheguara ne genet e shqiptareve.
No comments:
Post a Comment