Copeza letrash nga vende te largeta:
E hene 21 janar
Te dashura mike te miat,
Pas nje udhetimi te gjate dhe te lodhshem, arrita mirene Bangaldesh. Eshte krejt nje bote tjeter per mua,dhe me duhet te mesohem. Do t’jua shkruaj me gjate mevone. Tani jam pak e coroditur dhe nga ndryshimi ikohes, dhe jam dhe me grip.Shpresoj qe kjo t’ju gjeje mire, dhe me shkruani.Me dashuri,JuliE mërkurë 23 janar
Mike te dashura,
Me ka marre amlli per ju por fillova të mësohem me këtë vend, nga pak. Ditën e pare ishte krejt ndryshe, sepse ishte dhe dita e fundit enjë konference ndërkombëtare e vendeve te rajonit dhe kishterreth kater milion njerez të ardhur në Daka (kjo sipas tëdhënave të një gazete lokale). Kur avioni iu afruatokës, vetëm rradhë të gjatanjerezish veshur me rrobat e tyre tradicionale dhe ngjyra e bardhe mbizoteronte. Kjoishte dhe shumë e qartë për ta parë nga lart, pasikëtu nuk ka shumë pemë apo bimësi tjetër. Pra këtorradhë njerezore sikur I jepnin jete atyre strukturave te apartamenteve prej betoni qe duken disi te shemtuara qofgte edhe nga lart. Këta njerëz ishin pilgrimët e këtijaktiviteti të madh myslyman (më të madhit pas Mekës),të cilët ishin duke udhëtuar për diku. Të veshur me tëbardha, shumë pak gra të zinte syri, dhe edhe këto te mbuluar me ferrexhé. Ne udhëtojmë me makinë nëpër periferinë e Dakës.Njerëz dhe prap njerëz, pa pare se ku mund të jetëfundi, me kilometra të tërë. Një prej rrugëve kryesoreështë bllokuar. Rreth 20 autobusa, me dy kate si nëAngli, plot e përplot me njerëz po vijnë në drejtim tëkundërt me rrjedhën e trafikut, dhe nuk kanë ndërmendas mundësi më të kthehen. Ne marrim një rrugë tjetër.Edhe aty plot me njerëz, autobusat plot, edhe mbiçati, baby –taxi (taksi të vogla, diçka midis makinësdhe motorrit me tri rrota, riksho (rickshaw's) këtojanë biçikleta me një rrotë përpara dhe dy prapa, dhepërsëri masa njerëzish. Ngado dëgjon bori makinash,fort, ç’do sekondë. Kjo pra ishte dita ime e pare neDake.Natën ra shi dhe ajri është I pastër dhe moti eshtefreskuar disi. Por akoma ç’do gjë duket e zymtë, gringa pluhuri. Shumë pak gjelbërim. Kam nje peme kokonattek dritarja e dhomes se gjumit, dhe ishte shume efresket dhe e bukur sot ne mengjes kur u zgjova. Uji eshte i pijshem vetem pas zjerjes. Bangladeshi sivend ka shume arsenik, nje metal qe shfaqet ne menyrenatyrore, por qe shkakton kancer. Tani qe kjo eshteperzjere me ujerat nentokesore, uji eshte mjaft irrezikshem per shendetin. Zjerja eshte edomosdoshme si mase elementare.Veshjet ketu jane karakteristike: burrat veshin fundetë gjata deri në fund të këmbëve, ndonjëherëpantallona me një këmishë të gjatë deri te gjunjët dheme kapela te vogla te bardha ne koke. Gratë veshin sari, disa meferrexhé, ose disa me veshjen ‘saluar e kamiz’. Sarieshte kostumi qe veshin zakonisht grate hindu, qeeshte nje bluzë me menge deri ne brryle por me barkunjashte (dhe pjesen korresponduese te kurrizitkuptohet), nje fund i gjate deri ne fund te kembeve,me shume pala e fruda. Pjesë e kesaj hidhet si shall mbi njërin sup. Shalli perdoret edhe per tembuluar koken kur behet lutja. Frudat e shumta tesarit dhe fakti qe te mbulon kembet, sherbejne simjete mbrojtese kunder mushkonjave, sidomos ne sezonine monsunit, kur bien rreshje shirash dhe eshte shumevape. ‘Saluar e kamiz’ eshte veshja me praktike.Perbehet nga pantallona prej cope të hollë, me fustansiper te gjate deri poshte gjunjeve, te care kete neanet, dhe me nje si tip shalli, koka e zbuluar. Shallivendoset përpara gjoksit, për te mbuluar format,ndërsa hidhet në kokë kur lutesh. Copa eshte zakonishtmjaft fine dhe e holle, absorbuese dhe e lehte pertemperaturat e larta te ketushme, se ndryshe te merrzjarri nga e nxehta. Gjithashtu dhe shumë gra vishenme ferrexhé, te cilat jane gjithmone te zeza. Në fundjaven që vjen do shikoj te blej nje sari dhenje saluar e kamiz. Kuptohet mund të vesh dhe rrobat emia, si pantallona e funde te gjate deri ne fund tekembeve, por eshte mire te provoj veshjen e ketushmedhe ne njefare menyre keshtu tregoj respekt perkulturen vendase.Edhe pse grate jane ne parlament (kryeministrja eshtegrua), duket sikur roli i tyre eshte me i madh neOJQ-te dhe ne shtepi. Kryeministrja e Bangladeshitështë grua, po kështu dhe ajo e opozitës. Politikakëtu është me klane dhe shumë partizane. Kryeministrjaështë në post si e shoqja e themeluesit të partise nëpushtet, ndërsa ajo e opozitës si e bija e themeluesittë partise tjetër, që të dy të vrarë për punëpolitike. Edhe pse në letër demokraci, Bangladeshiështë akoma shumë larg këtij koncepti në praktikë.Shkelje e të drejtave të njeriut në pergjithësi dhegrave e pakicave etnike në veçanti janë një praktikë epërditshme. Ky është vendi ku është OK t’i hedhishacid gruas apo vajzës në fytyrë pse nuk pranoi tëmartohet me ty. Ndarja klasore është shumë e theksuar. Pothuaj ç’do ipasur ka në shtëpi një shërbyese (shpeshherë këto janëfëmijë që nga mosha 7 vjeç), që shpesh i vetmi vendfjetje është mbi dysheme të guzhinës. Këto duhet tëjenë në dispozion 24 orë, edhe në mes të natës. Nëpër rrugë sheh shpesh lypësa, shpesh të gjymtuar,pleq e fëmijë. E tmerrshme! A ka shpresë në këtë vend? Nuk e di me then tedrejten. Jam e trishtuar...Po iki tani. Ju bej te fala te gjithave. Ju dua shume.Me mall nga larg,Juli
Daka, 08 shkurt Shume te dashura mikesha, ...Sot qe po ju shkruaj eshte e premte, dhe ketu eshtedite pushimi, sic eshte tek ne e djela. (Meqenese ketajane myslymane dhe te premten shkojne ne xhami). Javaketu eshte: pune: e diele-e enjte, te premte dhe teshtune pushim. Dhe jemi 5 ore para juve ne kohe.Temperatura ne keto dite ka qene 23-25, dhe vazhdon territet, me ikjen e dimrit. Zagushi e madhe.Une kam qene dhe jam mire me shendet. Me vjen vetemkeq qe nuk mundem te flas me juve me shpesh netelefon, si ne Europe. Problemi eshte qe nuk kamtelefon se linjat jane shume te shtrenjta (afersisht600 dollare!). Isha mbreme tek qendra kulturore e ambasades ruse, sekishin nje ekspozite ata me piktura nga artiste terinj ruse, shume interesante. Ndersa sot ishte njeankand tek klubi i ambasades hollandeze per te blerepiktura te nje artisteje te nje fisi Chakma. Ketajetojne ne zonat malore te Bangladeshit, male ithone por per mua ato jane kodra ne krahasim me malet tona, nejuglindje te vendit, ne kufi me Indine dhe Burmen.Formojne pakice etnike dhe jane nje nga grupet me tehershme ne ate zone. Te ardhurat e ankandit do teshkojne drejt shpenzimeve per kurimin e nje femije qeka nevoje per nje operacion qe mund t’i shpentontejeten. Ne fund te janarit shkova per 2-3 dite ne nje qytet nejug per pune, prane kufirit me Burmen, qe quhet KoksBazar (Cox’s Bazaar). Ky eshte qytet bregdetar neGjirin e Bengalit, dhe bregdeti ishte shume i bukur.Rrugen e bera me avion deri ne nje qytet qe quhetChitagong, dhe me tej me makine. Rruga me makineshkonte permes qyteteve, fshatrave, dhe fushave, dhegjithashtu edhe nje pjese e pyjeve tropikale tevendit. Zonat e banuara jane shume te populluara dheshume te varfer. Ndersa fushat jane te bukura, shumicame oriz, por edhe me perime zakonisht lakra, lulelakraetj. Edhe pemet jane te larta (arrat e kokosit,mangot, bananet etj). Ngaqe vendi eshte delte e disalumenjve, toka eshte alluvionale dhe shume prodhuese.Plus temperatura te ngrohta, dhe gjerat rriten shumeshpejt. Mund te marresh prodhime nga toka edhe dy herene vit ose me shume. Pemet rriten shume shpejt, pemete mbjella qe 2-3 vjet duken sikur kane vite qerriten. Por tregtia ‘e lire’ midis vendeve te botes,atyre me kthetra e atyre pa kthetra, ka pasojat eveta. Jeta eshte e veshtire ne fshat. Shumica e tokavejane pasuri e nje grusht njerezish dhe pjesa me emadhe jane pa toke, ose kane fare pak toke. Shume perkete arsye emigrojne ne qyetet per te gjetur pune.Bangladeshi numeron 140 miljon banore ne nje siperfaqeprej 144 mije km katrore. Gati 70% e grave dhe 50 % eburrave jane analfabete. Kur vjen ne nje vend siBangladeshi e kupton tamam thelbin e rendesine earsimit ne zhvillimin e vendit. Nga ana gjeologjike, per arsye qe eshte alluvionale,nuk gjen gure, guricka per kiamet. Keshtuqe njeaktivitet mjaft i rendesishem gjate ndertimeve(shumica ne qyetet), eshte thyerja e tullave (te cilati prodhohen ne vend) ne copka te vogla qe i perdorenne vend te cakullit ose per themelite ose poshtecimentos. Ushqimi me i perditshme eshte orizi, i shoqeruar memish dhe peshk per ata qe kane. Meqenese eshte vendmyslyman, mish i derrit nuk perdoret. Po keshtu dhealkooli eshte i ndaluar dhe s’e gjen ne asnje vend,pervec klubeve te ambasadave te huaja, ose disa dyqaneme pronare nga evropa (gjermania, rusia etj). Persa i perket transportit, nje nga mjetet me teperdorura eshte ajo qe quhet riksho (rickshaw). Eshtenje biciklete me nje rrote para dhe dy prapa dhe mbidy rrotat e prapme ka nje si ndenjese si ne atokarrocat e qemotit qe terhiqeshin me kuaj. Dhe kete enget nje burre, biciklete. Po ka me miljona te tilladhe sa here njerezit shkojne ne pune ose kthehen neshtepi, keto e bllokojne trafikun komplet. Ne disapika kyce, kjo ndodh gati gjate gjithe dites. Dhe neketo raste ata qe ngasin vetura vetem i bjene borise.Jam e bindur qe kur njerezit blene makina ketu nukpyesin sa te forte e ka motorin, po sa te forte e kaborine dhe deri ku degjohet. Sidomos ne mengjes, dhene mbasdite eshte nje tmerr, vetem bori makinash, c’dosekonde. Tani po e vazhdoj letren ne darke, ketu eshte ora22.00 dhe sapo kam ardhur nga nje vizite tek shtepia enje kolegut, isha e ftuar per darke. Kaluam mire. Mireqe erdhi dhe elektriciteti. Te paktën jam e lumtur qeka dhe keto disa orë qe ka. Po e mbyll letren duke uruar t’ju gjeje mire tegjithave. Me ka marre malli shume dhe me besoni, fotot tuaja I kam varur ne mur!
Megjithese ushqimet jane te mira ne pergjithesi,ndoshta nga temperatura e larte, une pata probleme se fundi me ushqimin lokal pasi per te mos jua prishur qejfin hengra dicka qe me prishi stomakun por se shpejti jam e sigurt do ndjehem me mire!
Ju puth me shume, shume mall nga larg dhe ju duashume. JuliE premte 8 marsMike te dashura,
Me ka marre malli shume por shpresoj te vi mes jush se shpejti!!
Jam mire dhe deshiroj qe dhe ju te jeni mire. Kalkutaeshte e nxehte, por disi me e organizuar se Daka. Unekthehem pasneser ne dreke. Jam shume e kenaqur me nepunesit e ambasades me kane ndihmuar per shtyrjen e vizes dhe I jam mirenjohese .Aresyeja ishte se desha te vizitoja Kalkuten patjeter. Dje realizova ate deshire .Vizitova nje nga shtepite e ngritura nga Nene Tereza. Nuk di si ta shpreh mikesha te mia,por ajo qe provova Ishte nje ndjenje e vecante, nuk isha ndjere kurre ashtu.ndjeva shpirtin e nene terezes! cfare ndjenje e bukur dua t’ju jap edhe juve kete gje ta ndjeni si une.Permes syve te mi te shihni! Jam e sigurt qe ajo qe provojme ne shqiptaret kur shohim mrekullite e Nene Terezes eshte e dyfishte pasi jemi te te njejtit gjak me Ate e bashke me miresine qe ndjejme ne jemi krenare. Qendra eshte ne nje nga lagjet me te varfra te Kalkutes,por sapo hyn aty brenda, edhe pse gjithe ata te semureneper shtreter, rrethohesh nga nje atmosfere paqejedhe qetesie nje shpirt. Aty ndjeva nene terezen te thoshte ndihmoni ,jepni,mos kurseni dashurine per njeriun. Nuk di si tju shprehem por me te vertete jane momente te paharruar ne jeten time.
Ju dua shume,Juli
No comments:
Post a Comment