Rrethanat lehtësuese
Joyce Carol Oates
Perktheu Trina Gojani
Prishtine
Joyce Carol Oates (lindur në New York më 1938) është një prozatore shumë e njohur amerikane. Më 1970 mori çmimin National Book Award dhe është nominuar tre herë për çmimin Pulitzer. Përmendim libra si: With Shuddering Fall (1964), Wonderland (1971), Marya: A Life (1986), Because It Is Bitter, and Because It Is My Heart (1990), The Falls (2004), Missing Mom (2005), Black Girl/White Girl (2006). Ajo është mbiquajtur nga kritika edhe si një “favorite e përjetshme” për marrjen e çmimit Nobel. Sepse ishte mëshirë. Sepse edhe Zoti me mizorinë e tij, na dhuron ndonjëherë mëshirë. Sepse Venusi ishte shenjë e shigjetarit. Sepse ti qeshje me mua, me besimin tim te yjet. Me shpresën time. Sepse ai qante, ndërsa ti nuk e di se si qante ai. Sepse në atë kohë fytyra e tij e vogël ishte e përdredhur dhe e nxehtë, hunda e tij rrëshqiste si mukozë e sytë ishin aq të lënduar. Sepse në atë gjendje ai ishte nëna e tij, e jo ti. Sepse doja ta shpëtoja nga një turp i tillë. Sepse ai të kujtonte ty, e dinte fjalën BABA. Sepse gjatë shikimit të TV-së, ai do të fiksonte ndonjë burrë dhe do t’i thoshte baba?! Sepse kjo verë shkoi shumë gjatë, pa shi. Natën vetëtinte pa bubullima, pa ndonjë gjëmim. Sepse në qetësi, natën, insektet verore bërtasin. Sepse gjatë tërë ditës, për çdo orë, veprojnë bluarëset dhe makinat që dridhin tokën, të cilat i rrafshojnë pyjet afër fushëlojës. Sepse pluhuri i kuq na hyn nëpër sy, gojë… Sepse ai do të rënkonte nënë?! – gjë që do të ma copëtonte zemrën. Sepse të hënën e kaluar makina e larjes m’u prish. Dëgjova një kërcitje të jashtëzakonshme që më frikësoi, shkuma e sapunit nga uji i papastër nuk dilte jashtë. Sepse nën dritën e llambës ai më pa duke bartur rrobat e lagura në duar dhe duke qarë se si do të t’ia bëja? çfarë do të bëja? Sepse ilaçet e gjumit që m’i dhanë tash janë të përbërë nga pluhuri i shkumësit, jam e bindur për këtë. Sepse të desha shumë, më shumë seç më dojë ti mua, që nga hera e parë kur sytë e tu lëvizën tek unë si shkëlqim qiriri. Sepse këtë ende nuk e dija, e dija por e hoqa nga mendja. Sepse kishte turp në gjithë këtë. Të dashuroja duke e ditur që ti nuk mund të më dashurojë aq shumë. Sepse aplikimet e mia për punë janë përqeshur për gabime drejtshkrimore dhe janë grisur në copa posa kam dalë unë. Sepse ata nuk do të besonin në dëgjimin e aftësive të mia. Sepse që prej ditës kur ka lindur, trupi im është deformuar, dhembja gjithmonë është aty. Sepse e di që nuk është faji i tij, por edhe sikur të ishte, nuk do të mund ta shpëtoja nga kjo. Sepse edhe në atë kohë, kur ai kishte lindur (në ato ditë të hershme ishim shumë të gëzuar, sa tash jam e bindur se ishim të shtrirë bashkë në krevatin e ngushtë me mbulesë të kadifenjtë me vija, duke dëgjuar shiun që binte mbi kulm e rrëshqiste poshtë dhe ti duhej të kërruseshe jashtë kulmit me tjegulla të errëta, që dukej gjithmonë i lagur, si vetulla të vogla nën dritaren e katit të tretë, e që ngjanin si sy picërrues dhe ne vinim së bashku nga universiteti e takoheshim te qoshku i rrugës Hardes, ti nga laboratori i gjeologjisë ose libraria, ndërsa unë nga puna për mbajtjen e llogarive, drita e zbehtë t’i lodhte sytë dhe asnjëri nuk mund të shikonte, ndërsa unë isha e lumtur në krahët e tu që shtriheshin rreth belit tim dhe krahët e mi rreth teje, si çdo çift, si çdo vajzë e kolegjit me të dashurin e saj dhe shkonim për në shtëpi, po ngjante sikur të ishte shtëpi, gjithmonë mendoja se ishte shtëpi e do të shikonim përtej dritares së banesës dhe duke qeshur pyesnim se kush banon matanë? Se si janë emrat e tyre? Kush janë ata? Kjo ishte fshehtësi e rehatshme, duke shikuar dhomën nën çati, me kulm të pjerrët, dëgjoja shiun që pikonte nga ky kulm, përveçse nëse flija me rrobat e veshura, përderisa isha e lodhur dhe, kur u zgjova, nuk kishte më shi, ishin vetëm makinat që e dridhnin tokën dhe bluarëset nëpër drunj, kështu që duhej ta dija që ishte kohë tjetër, është kohë tjetër) po, e dija. Sepse ti nuk dëshiroje që ai të lindte. Sepse ai qante, kështu që unë mund ta dëgjoja edhe përmes derës së mbyllur, përmes të gjitha dyerve. Sepse unë nuk dëshiroja që ai të ishte nënë, por dëshiroja të ishte baba më të gjithë forcën. Sepse këtë shtupë e kisha në duar, ishte në duart e mia kur vërejta se si duhej të ishte. Sepse verifikimet më vinin nga zyra ligjore, dhe jo nga ti. Sepse gjersa shqyeja zarfet më dridheshin gishtat dhe në sytë e mi paraqitej aq shumë shpresë, sa shumë herë e zbuloja vetën lakuriq. Sepse në gjithë këtë turp ai ishte dëshmitar, ai e pa këtë. Sepse ai ishte dy vjeç, ishte shumë i ri për të ditur. Megjithatë ai dinte. Sepse vetë lindja e tij ishte një shenjë, duke rënë në mes të shenjës së peshqve. Sepse në gjërat e sigurta ishte si babai i tij, dituria në sytë e tij që shkonte pas meje si në tallje. Sepse një ditë edhe ai do të qeshte, tamam siç bëre ti. Sepse nuk gjendesh në librin e numrave të telefonit dhe operatorët nuk do të më tregojnë. Sepse në secilin vend që unë mendoj të të gjej, ti nuk gjendesh. Sepse motra jote kishte gënjyer para fytyrës sime, vetëm për të më mashtruar. Sepse ajo një kohë ishte mikja ime, i besoja, kurse ajo kurrë nuk kish qenë mikja ime. Sepse frikësohem ta dua atë aq shumë dhe në këtë dobësi dështoj ta ruaj atë nga lëndimi. Sepse dënesa e tij ma ndan zemrën por edhe më zemëron, kështu që frikësohem t’i shtie duart mbi të, egër e paparashikueshëm. Sepse ai dridhej para meje. Sepse nervozizmi i shihej në sy. Sepse ai gjithmonë e lëndonte vetën, ishte shumë i plogësht dhe ra sapo shtriu kokën në karrigen e tij të metaltë, kështu që njëra nga nënat e pa dhe filloi të qajë Oh! Oh shiko, birit tënd po i rrjedh gjak! dhe atë kohë në kuzhinë rënkonte dhe influenca e tyre ndikoi në ndryshimin e karakterit tim, për keq, arrita ta rrëmbej ibrikun për dorëze dhe gati sa nuk ia përmbysa ujin e valë në fytyrë, kështu që humba kontrollin dhe e godita atë me duar të dridhura, Keq! Keq! Keq! Keq! e ngrita zërin pa u brengosur se kush mund të më dëgjonte. Sepse atë ditë në gjykatë ti refuzove të më shikoje në fytyrë dhe fytyra jote u bë si e goditur përkarshi fytyrës sime dhe e avokatit tënd po ashtu, sikur të isha baltë e këpucëve të tua, sikur ai të mos ishte biri yt por megjithatë ti duhej të nënshkruaje letrat sikur ai të ishte djali yt, ishe aq superior. Sepse gjykata nuk ishte si ato gjykatat që kisha pritur, jo e madhe, jo gjykatë e denjë sikur kisha rastisur të shihja në TV, por ishte vetëm një dhomë me një tavolinë, me gjashtë ulëse të ndara në tri radhë, pa asnjë dritare madje edhe aty lëkundja e dritës së verdhë dhe tubat e pluhurit më shkaktonin dhembje sysh, kështu që i vendosa syzet e diellit duke i dhënë gjykatës një përshtypje false për veten dhe gërhitja, fshija hundët e për çdo pyetje që më drejtonin, unë e dëgjoja vetën duke qeshur nën hundë e nervozuar por edhe e turpëruar belbëzoja mbi moshën time dhe emrin tim, kështu që ti më pe me neveri, të gjithë ju. Sepse ata ishin në anën tënde, unë nuk mund ta parandaloja këtë. Sepse në garantimin e mbështetjes financiare për fëmijën tim, ti kishe të drejtë të largoheshe. Sepse unë nuk do të ndiqja. Sepse ai u shurros në pantallona, ashtu si nuk do të duhej për moshën e tij. Sepse do të fajësohej nga unë. Unë fajësohesha nga vetvetja. Sepse nëna ime më bërtiste përmes telefonit. Ajo nuk mund të më ndihmonte në jetën time, askush nuk mund të të ndihmojë në jetën tënde, më pat thëne ajo. I bërtisnim njëra tjetrës për këto gjëra derisa u gjendem pa frymë nga vaji dhe unë e përplasa dëgjuesen e telefonit, duke e kuptuar që nuk kisha nënë dhe pas hidhërimit të parë e dija që është më mirë kështu. Sepse ai do ta mësonte këtë një ditë dhe kjo do ta lëndonte atë. Sepse ngjyrën e flokëve dhe sytë i kishte të njëjtë si unë. Syri i majtë ishte më i dobët. Sepse në atë kohë s’kish ndodhur vetëm t’i hidhja ujin e valë mbi të, e pashë se sa e lehtë do të mund të ishte. Si?! Nëse ai do të më kishte ndaluar nga bërtimat, fqinjët nuk do ta kuptonin. Sepse, po ata do ta kuptonin, por vetëm atëherë kur unë do të doja që ata ta kuptonin. Sepse ti do ta kuptoje atëherë. Vetëm atëherë kur unë do të doja që ti ta kuptoje. Sepse atëherë unë mund të flisja me ty në këtë mënyrë, apo ndoshta më ndonjë letër të cilën avokati yt do ta përcillte ty, ose motra jote, ndoshta përmes telefonit ose ballë për ballë. Sepse atëherë ti nuk do të ikje. Sepse edhe pse ti nuk e doje atë, ti nuk mund ta largoje. Sepse unë fillova të gjakosesha për gjashtë ditë shumë rëndë dhe më pas njollat e gjakut do të mbeteshin për tri ose katër orë. Sepse njollat e gjakut në pakot e letrës së tualetit të mbledhura në duart e mia që dridheshin, më bënin që unë të mendoja për ty që nuk gjakosesh kurrë. Sepse unë jam një grua krenare, e përbuz lëmoshën tënde. Sepse unë nuk jam një nënë e vlefshme. Sepse unë jam shumë e lodhur. Sepse makinat dridhëse të tokës dhe bluarëset e pyjeve janë vuajtje e përditshme, po ashtu sikur bërtima e insekteve të natës. Sepse nuk ka gjumë. Sepse ai mund të flinte këta muaj të ardhshëm, nëse do të ishte me mua në krevat. Sepse ai pëshpëriste Nënë! – Nënë mos! Sepse ai dridhej para meje, pa pasur ndonjë arsye. Sepse farmacisti kishte marrë përshkrimin e barnave dhe, meqë kishte kaluar një kohë e gjatë, e dija që po i telefononte dikujt. Sepse në farmacinë ku unë blija pothuajse për më shumë se një vit e gjysmë, pretendonin sikur nuk ma dinin emrin. Sepse në dyqanin ushqimor arkëtari filloi të qeshë me mua dhe vendosi dorën në fytyrë, në sytë e tij që i derdhnin lot. Sepse ata pëshpëritin dhe qeshin pas meje, kisha shumë krenare sa t’u ktheja përgjigje. Sepse ai ishte me mua në këto kohë, ishte dëshmitar i këtij pikëllimi. Sepse ai nuk kishte askënd tjetër pos nënës së tij, e nëna nuk kishte askënd pos tij. Çka është shumë e vetmuar. Sepse kisha fituar shtatë funtë prej së dielës së kaluar, por plogështia ishte e padepërtueshme. Sepse e urreja trashësinë në trupin tim. Sepse po të më shikoje tani lakuriq, do të tregoje pakënaqësi. Sepse isha e bukur për ty, pse kjo nuk mjaftonte? Sepse atë ditë qielli ishte i tendosur me re, ngjyrat e lagështa jetonin, por nuk kishte shi. Vetëtimat e nxehta ndriçonin pa zhurmë dhe më nervozonin, por nuk kishte shi. Sepse syri i tij i majtë ishte i dobët, gjithmonë do të ishte ashtu po të mos kishte kaluar një operacion për forcimin e muskujve. Sepse nuk doja t’i shkaktoja dhembje dhe tmerr ndërsa ai flinte. Sepse ti do të paguaje për të, me një verifikim nga avokati pa nënshkrim. Sepse ti e urreje atë, djalin tënd. Sepse ai ishte djali jonë, ti e urreje. Sepse ti u largove. Nga ana tjetër e vendit unë kisha arsye ta bëja. Sepse pas vajtimit ai do të shtrihej në duart e mia aq i qetë, vetëm një zemër rrihte mes nesh. Sepse e dija që nuk mund ta kurseja nga dhimbja. Sepse zhurma e kopshteve lëndonte veshët tanë dhe zgjonte pluhurin e kuq drejt gojës dhe syve tanë. Sepse isha e lodhur duke e fërkuar atë për pastërti në mes të këmbëve, gishtave, brenda veshëve, rreth qafës dhe në shumë vende të fshehta me fëlliqësi. Sepse prapë e ndieja dhimbjen shtrënguese në stomak dhe isha në panik se mos kishte filluar aq shpejt koha e menstruacioneve. Sepse nuk mund ta ndaloja gjersa fëmijët e tjerë të rritur qeshnin. Sepse pas trishtimit të dhembjes së parë, ai do të ishte matanë dhembjes. Sepse në gjithë këtë është mëshira. Sepse mëshira e Zotit është për të, jo për mua. Sepse nuk ishte askush që të më ndalonte. Sepse zëri i televizorit tek fqinjët ishte aq i ngritur, saqë e dija që ata nuk do të mund të dëgjonin edhe nëse ai bërtiste përmes shtupës. Sepse ti nuk ishe këtu të më ndaloje, ku ishe. Sepse përfundimisht nuk ishte askush që të ndalonte. Sepse përfundimisht nuk ishte askush të më shpëtonte. Sepse nëna ime më tradhtoi. Sepse qiraja duhej të paguhej të martën, që është dita e parë e shtatorit. Deri atëherë unë nuk do të jem këtu. Sepse trupi i tij nuk ishte aq i fuqishëm, sa ta mbante e mbulonte ngushëllimin, ty të kujtohet ngushëllimi, e di. Sepse shtupa do të depërtonte në pështymën e tij, pështyma do të thahet si trajtë ngacmimi dhe nuk do të ketë shenjë. Sepse shpëtim duhet të jetë harresa e prirja për të harruar. Sepse ai qante kur nuk kishte nevojë të qante dhe nuk qante atëherë kur duhej. Sepse uji vlonte ngadalë në tiganin e madh, lëkundej e gumëzhinte mbi pipëz. Sepse kuzhina ishte shtangur me avull prej dritareve të mbyllura, temperatura do të duhej të ishte 100 gradë Celsius. Sepse ai nuk do të luftonte. E kur e bëri atë, ishte vonë. Sepse unë mbathja dorëza lëkure, që ta ruaja vetën nga djegia. Sepse e dija që nuk duhet të bëja panik, dhe nuk bëra. Sepse e doja atë. Sepse dashuria lëndon shumë keq. Sepse dëshiroja të t’i thosha këto gjëra. Vetëm në këtë mënyrë. Përktheu Trina Gojani 22 Janar 2007
No comments:
Post a Comment