Bota e Gruas Shqiptare-ILIRIANA SULKUQI-Aleko Likaj -Interviste

Botoi Shekulli 15 Korrik 2007


Naum Prifti -
MIDIS DY EPOKAVE,
midis dy Kontinenteve…

- Kurbeti i një shkrimtari 75-vjeçar-

Intervistuan
ILIRIANA SULKUQI
ALEKO LIKAJ


I lindur në Rehovë, Kolonjë, më 7 mars 1932, ku ka kryer shkollën fillore Më pas, në Ersekë, atë 8-të vjeçare.
Në 1953, mbaron Politeknikumin Mjeksor në Tiranë. Punon një vit si ndihmës mjek në Sanatoriumin e Korçës... I apasionuar pas letërsisë, vazhdon studimet për Gjuhë e Letërsi Shqipe në Universitetin Shtetëror të Tiranës.
1954-1960, redaktor në revistën Hosteni.
1960-67, redaktor në revistën "Ylli"
1967-70, arsimtar në Divjakë të Lushnjes.
Në 1970-72, redaktor përgjegjës për buletinin "Skena e fëmijëve", pranë Shtëpisë Qendrore të Krijimtarisë Popullore, Tiranë
1972-74, shkrimtar në profesion të lirë,
1974-76, inspektor teatri në Ministrinë e Arsimit dhe të Kulturës.
1974-76, petagog i jashtëm për Letërsinë Shqipe në Universitetin e Tiranës,
1976- 1991, shkrimtar në profesion të lirë.
1991, emigron në Amerikë (New York), ku vazhdon të japë ndihmesën e tij për komunitetin shqiptar këtu dhe për Letërsinë Shqipe.
Në vitin 1995, zgjidhet sekretar i Federatës Panshqiptare Vatra, detyrë që e ka edhe sot. Me krijimin e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë e zgjedhin kryetar të saj.
Ka fituar shumë çmime për veprat letrare si vëllime me tregime, novela, letërsi për fëmijë, humor dhe skenarë filmash.
Në vitin 2001 nderohet nga Ministria e Kulturës dhe Lidhja e Shkrimtarëve me çmimin: "Penda e Argjendë", për vëllimin me legjenda "Nëna e Diellit"
Çmimin "Penda e Artë" për vëllimin me tregime dhe skica humoristike "As Miço, As Muço" nga Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptare-Amerikane, New York, 2003.
Për punën e tij të gjatë, të vazhdueshme letrare dhe me nivel artistik, është Dekoruar nga Kuvendi Popullor me Medaljen e Punës dhe "Urdhërin "Naim Frashëri" klasi ll-të.
Krijimtaria e tij letrare është e larmishme dhe shtrihet në disa gjini: tregime, drama, komedi, novela, skenarë filmash, pjesë për teatrin e kukullave, skenarë për filma vizatimorë, biografi, artikuj kritikë, publicistikë, etj,
Janë thuajse 100 vepra letrare, më shumë se vite jete dhe dyfishi i një gjysmëshekulli krijimtarie.
Mijëjra e mijra faqe të shkruara me dorë , të shtypura me makinë të thjeshtë shkrimi, dhe të hedhura në kopjuterin e ditëve tona , qindra e qindra analiza, diskutime, letërkëmbime, biseda, që mund t'i quash pa frikë-publicistikë, për nga idea dhe mesazhi që mbartin dhe përcjellin.
Tregimi: "Dimri i Urisë" ka fituar çmim Nderi (Honour Prize), në Konkursin Letrar Ndërkombëtar të Maison Naaman pour la Culture, 2004-2005. Autori pranohet antar Nderi i Shoqatës Kulturore Naji Naaman.




Intervista jonë me shkrimtarin që lidh tre brezat:

- Ç'do të thonë për Naum Priftin "75 Pranvera" dhe më shumë se një gjysëm shekulli në letërsi?

-Ky është monumenti që i ndërtova vetes me punë të mundishme dhe kënaqësi të jashtëzakonshme. Më duket se Pushkini ka një poezi Exegi Monumentum të cilin e kam lexuar të përkthyer në rininë time. Atëhere nuk e kuptoja, tani i kujtoj me mirënohje vargjet e tij:
Monument i ngrita vetes,
Që me dorë nuk ndërtohet…
Nuk shkruhet me penë, as me bojë, as me stilolaps e kompjuter! Shkrimtari shkruan me zemër, me mendim e ndjenjë.

- "Erdhi" letërsia tek ju, apo "shkuat" ju tek ajo?

-Unë u nisa drejt letërsisë që kur isha trembëdhjetë vjeçar dhe hyra me dinjitet te dyert e saj. Rasti e fati më ndihmoi të arsimohesha e të zgjeroja kulturën time letrare, po shpirtin poetik e kisha të trashëguar. Më duket se në familje kishim një dell artistik të fortë, qëkurse stërgjyshi skaliste figura zoomorfike mbi gur dhe gjyshi i binte kitares dhe këndonte.

- Cila është biografija letrare e Naum Priftit ?

-Me biografinë letrare le të merren biografët, kritikët dhe studiuesit. Unë shkrojta në shumë gjini, sepse ashtu ishte koha. Së pari më shtynte edhe egoja letrare të provoja veten në fusha të reja, së dyti, na detyronte koha dhe kërkesat letrare të kohës. Rilindasit dhe shkrimtarët e pavarësisë nuk kanë skenarë, sepse atë kohë filmin s'e njihte kush në vendin tone. Brezi im u desh të merrej seriozisht me atë gjini, e po ashtu edhe me gjini të tjera.

- Nëse do t'u kërkohet që të përshkruani jetën tjetër në kontinentin e largët, jo si në një tregim, cila është ajo?

-Jeta asnjëherë dhe në asnjë vend nuk është shesh me lule. Janë të lumtur ata njerëz që dinë ta mbushin me aktivitet, që zbulojnë kurdoherë gjëra të reja dhe interesante. Amerika e Re ka më shumë antikitete se Bota e Vjetër. Nuk mjafton një jetë për të vizituar kuriozitetet e një qyteti si New Yorku.


- Amerika për ju, ëndërr, aventurë apo e detyruar?

-Amerika, ëndërra ime e kahershme. Sapo arrita në Philadelphia desha të vizitoja restorantin që ndodhej në 48-32 Woodland Ave. Ai vend më tërhiqte më shumë se Kambana e Lirisë, se Muzeumi Roden dhe kuriozitetet e tjera. E mbaja mend adresën nga letrat që vinin prej babait. Në atë restorant ai punoi një kohë të gjatë tok me ortakët e tij. Nipi, Gary Prifti, ma plotësoi dëshirën. Tek e vizitoja m'u rëmbushën sytë nga kujtimi i babait, ndërsa pronarët e rinj më shihnin disi të habitur. Në Amerikë erdha qytetar amerikan nga babai dhe mund të them pa iluzione. E njihja Amerikën nga rrëfimet e babait kur u riatdhesua më 1957 dhe nga bisedat me vëllezërit Paul e Peter Prifti që erdhën si vizitorë. Shpërngulja edhe nga një shtëpi te një tjetër krijon probleme e jo më në një kontinent tjetër, në një botë të huaj e të panjohur. Në Amerikë ndieva humbjen e identitentit, të rrethit shoqëror dhe të jetës intelektuale. Humbje të rënda për çdo intelektual. Mendoja ta shijoja Amerikën për tre katër vjet dhe të kthehesha në atdhe, por ca nga që Amerika ka magjinë t'i mbajë ata që vijnë e ca nga detyrimet e ndryshme, dëshira mbeti dëshirë. Ndoqa një kurs pranë Kishës Lutherane në Upper Darby, (Philadelphia) të përmirësoja anglishten dhe një semestër hyra në Kolegj ku ndoqa kursin "Bazat e të shkruarit," të cilat i dija pa vajtur atje, por jo me termat anglisht. Pedagogeja u habit kur mësoi që kishte në kurs një shkrimtar me disa vepra letrare. Fillova të aktivizohem në shtypin shqiptar të diasporës dhe nëpërmjet Vatrës mora pjesë në veprimtaritë politike për Kosovën. U ngazëlleva kur më zgjodhën sekretar të Federatës Panshqiptare Vatra. Jeta ime në Amerikë ka ecur në dy palë shina, aktivitete shoqërore politike kultore dhe krijimtari letrare.

- Le të kthehemi paksa prapa në vite, fëmijëria e kolonjarit Naum…

-U rrita jetim me baba gjallë se im atë ishte në Amerikë kur linda unë më 1932. E pashë për herë të parë më 1938 kur erdhi për një vizitë të shkurtër në vendlindje. Në atë kohë isha 6 vjeç dhe mbaj mend që më solli një palë xhinse dhe pasi m'i veshi e m'i provoi, më tha: "Ikë, zhgryeju tani se këto nuk grisen!" Këshilla e babait ishte konkrete se ne fëmijët në verë shkarraviteshin nëpër rrëpirat e përrenjve. Babai iku sërish në SHBA pas disa muajsh dhe unë mbeta me nënën, gjyshen dhe vëllain e madh. Disa muaj më vonë nëna lindi një vajzë dhe unë u bëra me motër.
U rrita pa kufizimet e autoritetit të babait në familje, por ndërkohë edhe pa këshillat e tij të dobishme. Nuk isha fëmijë i përkëdhelur, as fatkeq. Lodrat e shumëllojshme në natyrë gjatë verës e në mjedise të mbyllura gjatë dimrit na ndihmonin të stërviteshim fizikisht e mendërisht. Cikli i lodrave respektohej vetvetiu me rregullsi të pandryshueshme. Koha e bilbilave, e cinglave, e sofateve, e fugave, e detkave, lojë me potka, me arra, tregurëzi, kusarëzi, etj. Më vjen keq që brezat pasardhës i braktisën ato lodra aq të bukura dhe si pasojë u harruan. Fshati im, Rehova, i pasur me festa fetare e pagane, me rite, këngë e kalimere na e jepte edukimin artistik në mënyrë të natyrshme.

-Adoleshenca, a ka patur ritmin e fëmijërisë mbresëlënëse?

-Nuk di të kem patur adoleshencë. Qysh në moshën më të njomë (7-8 vjeçar) ndihmoja familjen me punë të ndryshme, çka sot duket si ekzagjerim, por kjo ishte e zakonshme për çdo djalë a vajzë në fshat. Sëbashku me nënën dhe gjyshen, korrja grurë me drapër, vaditja kopshtin, livadhet ose arat, mblidhja bar e urov, prashitja, mbartja me gomar kunguj, misra e duaj nga arat, shkundja e mblidhja kumbulla për raki, prisja e qëroja misrat, mbushja ujë, rrihja fasulet, etj., etj. Qysh në moshën 11 vjeçare shkoja në pyll për dru, tre-katër orë larg e po aq për t'u kthyer. Duheshin siguruar 40-60 barrë dru zjarri për dimrin e gjatë e të ashpër. Ngrihesha natën, në orën 2 a 3 e duke udhëtuar rrëzë maleve të Gramozit vëreja zbardhjen e ditës së re, humbjen e yjeve, farfuritjen e tokës nga rrezet e diellit, prarimin e pyllit në vjeshtë. Mjaft nga mbresat e asaj kohe i derdha më vonë në tregimet e mia. Natyrën e kundroja me kërshëri e kënaqësi, që nga bulëzimi, hapja e konxheve, shpërthimi i luleve, lidhja e frutit, rrëzimi i gjetheve. Më duket se edhe tani dëgjoj frushëllimën e arrave që bien në tokë mes fletëve, ndiej aromën e barit të kositur, të kashtës së grurit në lëmë. E quaj veten me fat që u linda dhe u rrita në fshat, në gjirin e natyrës. Edhe tani më merr malli të eci mes pyllit në vjeshtë, të dëgjoj pikat e ujit që kullojnë nga fletët, të ndiej aromën pickuese të gjetheve të rëna, të shoh bashkat e mjegullës së bardhë shpateve të Gramozit, retë e përskuqura mbi malet e Radomit. Që në atë kohë mendoja sa interesante do të ishte të ndiqje rrjedhën e përrenjve nga burimet malore deri në det. Pastaj na kapi pasioni i alpinizmit. Shkelëm disa nga majat e Gramozit, kataraktin e Kroshovicës, Grykën e lumit, Bregun e Erës. Argëtoheshim duke rrokullisur gurë rrëpirave e greminave.


- Thuhet se në adoleshencë , vjen edhe puthja e parë. Naum Prifti,bën pjesë në këtë traditë klasike.? Ka ndodhur kjo tek ju, apo...Po e fundit?

-Puthjen e parë e mbaj mend mirë se nuk ishte puthje, mbasi akti nuk u konsumua, sikurse thuhet me gjuhë juridike. Kam qenë 15 vjeç dhe doemos edhe unë e kisha një "nuse," si moshatarët e mi. Edhe ajo e dinte që ishte imja, se më jepte fruta e ndonjë vezë fshehurazi. Një mbrëmje e hasa papritur në një sokak të ngushtë. Ajo kishte dalë të kërkonte viçin. I premtova ta kërkonim bashkë, iu afrova dhe tentova ta puthja. Ajo u mbrojt sa mundi, mbuloi fytyrën me duar dhe më shtyri. Kjo ishte e natyrshme për konceptet e vajzave të fshatit. Pas asaj që ngjau, prisja që ajo të largohej me vrap, ndërsa M., rrinte e mbështetur pas murit, duke pritur t'i afrohesha sërish, mbase e penduar që nuk më lejoi ta puthja. I prekur në sedër nga reagimi i saj, dhe nga druajtja se skenari mund të ripërsëritej, nuk iu afrova më. Puthja e fundit???...


-A keni qenë njeri me fat në dashuri?

-Nuk pata kohë të dashuroja, u martova i ri, njëzetvjeçar dhe po jetoj prej 54 vitesh me gruan që zgjodha në rini, qysh në bangat e shkollës shtatëvjeçare.

- Dhe kur mbaron adoleshenca e në dyert e jetës troket rinia, shumë prej nesh mendojnë edhe për martesën, si shqiptare të vërtetë. A i keni qendruar strikt kësaj formule të kohës që lamë pas?

-Kur isha mendoja se dashuria dhe martesa ishin detyrimisht te pazgjidhme. Prej kohësh mendimi im ka evoluar. Njeriu dashuron e dashurohet qe të zgjedhë partnerin më ideal, ose që atë kohë e quan të tillë. Nuk është e thënë që ç'do dashurojë të përfundojë në shtratin e martesës.

-Çfarë i mungon Naum Priftit në New York?
-Plot gjëra të shtrenjta e të dhimbshme. Në radhë të parë rrethi shoqëror e miqësor, në një farë mase identiteti. Më përpara e ndieja mjaft humbjen e jetës intelektuale, ndërsa këto vitet e fundit vë re me kënaqësi një shtim të vrullshëm të aktiviteteve artistike, sidomos promovime librash dhe festa kulturore.

-Pengjet për miqtë dhe "armiqtë" që la në Shqipëri.

-Nuk di të kem lënë armiq në Shqipëri, as të hapur, as të fshehtë. Por natyrisht ambiciozët nuk mungojnë kurrë, në asnjë kohë e në asnjë vend. Besoj se e dini proverbin popullor: "Pema që ka fruta qëllohet me gurë," një e vërtetë e hidhur. E ka ndonjë popull tjetër këtë proverbë veç nesh? Ndiej angushti sa herë e kujtoj se kjo thënie përligj shpifjet, ambiciet, shfrimet pa kurrfarë logjike e skrupulli. Besoj se kam shumë shokë e miq në atdhe që më duan dhe i dua. Me vjen keq për mikun tim piktorin Llambi që ka humbur dritën e syve, sepse kjo është shqisa më e vyer për piktorin. Tani ai jeton i rrethuar nga errësira, por me sytë e mendjes në shpirt ka dritë dhe ai vazhdon të punojë.

- Po pengu për vete?

-Kam ëndëruar një shtëpi me bahçe e me kopsht. Shpirti im prej poeti lindur në fshat e sheh kopshtin si vend pune e prehje. Deri tani ka mbetur dëshirë.

Të vijme tek krijimtaria juaj. me sa duket kritika, nuk paska gabuar kur e cilëson Naum Priftin " magjistar i shpirtit njerëzor"" mjeshtër i përshkrimit të situatave egsistenciale, psikologjike," ku çmon veçanrisht "punën me frazën". Kjo e fundit e marrë nga një studim i profesorit të institutit të gjuhësisë, Jorgo Bulo, i cili nuk nguron të shprehet se vepra juaj" i ka qendruar kohës, e bukur , e pa përdhosur dhe e shëndetshme". Te gjitha keto vleresime per tregimin e novelen. Pse mungon romani tek shkrimtari Naum Prifti , kur të gjithë shokët tuaj i mbeten pastaj, besnik atij?. A jeni penduar?

-Dikur e kisha nje fare meraku, nje fare deshire te barazohesha me koleget. Tani jo. Ka plot romane te dobët qe mezi lexohen, ose nuk lexohen. E para sepse mua me mjafton I tregimet për të thënë dufet e shpirtit tim. Më sakt nuk më lin in tregimet t'I futesha romanit. Mendoj se mjaft nga novelat e mia mund te kategorizohen plotësisht si romane te shkurtër.

- Në krijimtarinë tuaj, dallohen dy ngjyrime.Ajo e Kolonjës ku ju jeni lindur dhe rritur, por edhe ajo e fushave te Myzeqesë.Madje, kjo e fundit tregon se jeni një myzeqar i vërtetë. Njëzetekatër karat.

-Subjektet nga Kolonja zenë nje vend të madh ne krijimtarinë time. I kam falur Kolonjës disa xhevahire letrare, kam derdhur aty ndjenjat dhe mendimet e mia, sepse ishte vendi ku u rrita, vendi që më mëkoi me poezi e dashuri. Kam pritur të më bëjnë së paku "Qytetar Nderi," por me sa duket kjo gjë as u ka shkuar ndermend. Jam i sigurt se pasardhësit do të më çmojnë më mirë se bashkëkohësit. Myzeqeja më adoptoi si birin dhe unë e quaj vendlindjen time të dytë. Ajo më pasuroi me motive letrare, me subjekte dhe unë ndiej kënaqësi kur disa dashamirë besojnë se jam nga Myzeqeja. Ndihem krenar që më njehsojnë myzeqar.

-Nëse Divjaka që ju ka pasur për disa vite në gjirin e saj si mësues, do t'u ofronte një "Qytetar Nderi"… ?

-Divjaka jo, se nuk është rreth, nuk e gëzon atë të drejtë, por do të isha i lumtur sikur ata të më ftonin me ndonje rast feste përkujtimore.

- Në ç'raport është folklori me tregimin tek ju?

Besoj se të gjithë shkrimtarët më të njohur të vendit kanë dalë nga zhguni i folklorit. Nëse për letërsine ruse flitet që ka dalë pelerina e Gogolit, ne i përkasim par exelance folklorit. I kemi dhënë, por më shumë kemi marrë prej tij. Vëllimet e mia "LEGJENDA E RREFIME PER SKENDERBEUN" dhe "NENA E DIELLIT" janë krijime te mirëfillta të krijuara mbi bazë folklorike, të ngritura ne nivelin e letërsisë artistike.

- Ç'të kujton "Mulliri i Kostë Bardhit"?. Po "Dasëm pa nuse"?... "Rrethimi i bardheë?

-"Mulliri i Kostë Bardhit" me futi ne radhën e dramaturgëve dhe fakti që u bë film (PYLLI I LIRISE) dhe operë (ZGJIMI), tregon vlerat e saj. Ndërsa DASME PA NUSE me ngjall emocione të këndshme me shfaqjen e Tetarit të Vlores, drama RRETHIMI I BARDHE më sjell të ngjethura nga kritikat e njëpasnjëshme që vazhduan disa vjet. Sot ka plot artistë të njohur që e përmendin si një dramë me vlera të padyshimta, madje habiten pse nuk rivihet në skenë.
-Keni shkruar edhe për fëmijë, madje me sukses, ndërkohë që nuk i keni munguar as edhe ekranit, në gjininë e skenarit. Subjektet e tregimeve tuaja kanë dhënë 5 filma artistikë të kinostudios dhe të televizionit. Mendoni se ka qenë një eksperiencë interesante dhe e papërsëritshme për Priftin. A do të vazhdoni sërrish?

-Drama dhe skenari (filmi) janë gjinitë ku autori i përfton emocionet e lexuesve direkte, menjëherë, jo tërthorazi e nga kjo anë janë të pakrahasueshme me çdo gjini tjetër. Në Amerikë, veç talentit, skenari kërkon shpenzime të jashtëzakonshme, të paarritshme, prandaj edhe për shumë s'kemi për të patur veçse filma dokumentarë e artistikë të shkurtër, sikurse po tregon përvoja e viteve të fundit.

-Kë do të veçonit nga krijimtaria juaj sot, nëse do ta bënit këtë pa dhimbje?

-Dyshoj se lista e përzgjedhjes sime do të ishte tepër e gjatë. S'di kë të marr e kë të le, por po them se kur rilexoj tani disa nga tregimet e mia, them se më të mira e më artistike s'kisha për t'i bërë as tani pas një përvoje mëse gjysmë shekullore.

- Ç'ka qenë çensura për ju?. Po tani që mungon ajo?

-Dija t'i shmangesha censurës, t'i shkisja pa zhurmë. As metoda e realizmit nuk më shqetësonte. Unë mbeshtetesha te realizmi kritik dhe nuk u gabova. Po ju them një episod komik. Më kujtohet se si Qamil Buxheli dhe redaksia e YLLIT e cilësuan tregimin tim NJERIU QE NDIQTE KUAJT të realizmit kritik, se unë e perfundoja tregimin duke e lënë lidhur kalin e egër te kunjat e qerres së tregetarit. Ata më sugjeruan ta liroja kalin, se kjo do të ishte protesta e Vlashit, ndjekësit të kuajve. Kaq u desh qe tregimi te renditej në hullinë e realizmit socialist.

- A mendoni se mungojnë veprat cilësore sot? Si do ti komentonit prurjet e fundit në letërsi?

-Edhe sot ka vepra mjaft të mira, cilësore, të bukura, se çdo brez sjell prurjet e tij. Do të përgëzoja veçanërisht krijimet e femrave në prozë. Vajza e gra, të cilat po sjellin freski e këndvështrime të reja.

-Të ndalemi në një moment tek procesi juaj letrar.Preferencat për temat, koha dhe teknikat që ka për zemër Naum Prifti kur ulet që të bëj letërsi.?

-Të vazhdoj në hullinë që kam hapur pa bërë eksperimente. Sa është krijuesi i ri, shkruan për të kenaqur veten e tij, më vonë e kupton se shkruan për lexuesit dhe vepra fiton vlera kur pëlqehet prej tyre. Tani kam një vëllim gati për shtyp me subjekte nga jeta nën diktaturë tragjike dhe komike, ashtu sikurse ishte jeta.

-Botimet në Kosovë.Eshtë një dukuri personale e viteve të fundit, apo...?

Kosova ështe pjesë e pandarë e kombit dhe autorët kanë detyra morale kundrejt kësaj pjese të kombit. Sa më shpejt të kuptohet ndërsjelltësia aq më mire do të jetë për kulturën kombëtare. Më vjen keq që e kemi lënë mënjanë krijimtarinë e arvanitasve dhe të arbëreshëve dhe askush nuk po kujtohet të shkruajë një recension sado modest për krijimet e tyre.

-Kë do të veçonit në fushën e tregimit nga tregimtarët e rinj?

-Për fat të keq nuk i njoh sa t'i përmend me emra. Më kanë pëlqyer tregimet e Ylljet Aliçkës.

-Cilat janë raportet e sotme me krijues të vjetër e të rinj?

Po të mos mungojë mirekuptimi dhe respekti reciprok, të tjerat zgjidhen lehtë.

-Cila ngjarje ju ka mbetur në mendje, të cilën ende penda juaj nuk e ka hedhur në letër?
-Viti 1914, tragjedia e asaj kohe. E kam subjektin, pres të vijë koha ta hedh në letër.

- Po ajo që e ka tronditur më shumë Naum Priftin?

Pabesia e kolegëve, e atyre që të hiqen miq dhe të ngulin thikën pas shpine. Pyes veten a mund të ketë artistë me shpirt të shëmtuar?

-E vërteta, ju dhemb, ju tremb apo jeni indiferent?

-Të vërtetën e kam dashur me shpirt dhe vazhdoj ta dua. Nuk më ka sjellë gjithmonë të mira, përkundrazi më ka hapur telashe, por unë vazhdoj ta dua.

-E keni ndjerë veten në ndonje rast të tepërt? A i mungon dikujt?

-Disa herë gjatë jetës e kam ndierë veten të tepërt. Së pari nga Partia Demokratike. E ndihmova me gjithë zemër qysh nga fillimet e saj, pranova të kandidoja për deputet, edhe pse e dija që shanset e fitimit ishin të papërfillshme, bashkëpunova te gazeta "Rilindja Demokratike." Nuk e di pse më kthyen krahët e më shpërfillën në një kohë që besoja të isha i dobishëm. Nuk synoja asnjë farë posti e pozite. Më 1991 Natasha Lako më tha se mendonte të më propozonte për ministër të kulturës. U befasova ngaqë kurrë s'e kisha menduar veten në kolltuk ministerial. Jam ndierë i tepërt në atdhe nga mospërfillja e institucioneve kulturore, gazetave dhe masmedias. Mendoj se shkrimtarët e artistët që vazhdojnë aktivitetin në vendet ku ndodhen, s'kanë pse quhen të ikur, derisa punojnë njëlloj si ata që ndodhen në atdhe. Problemi qendron gjetkë, sa çmohen e nderohen talentet e çdo fushe.

-Ç'farë do të bënit që të ndryshonit tek vetja, nëse do t'ju jepej mundësia për ta bërë këtë?

-Sikur të kisha ardhur në Amerikë në moshë të re, sikur të dija të shkruaja anglisht, do të bëja pjesë ndër shkrimtarët e nderuar të Amerikës në fushën e tregimit të shkurtër dhe novelës, do të isha një Nabokov. Shtëpitë Botuese Amerikane thuajse nuk tregojnë pikë interesi për vlerat letrare të etniteteve.

-E kaluara, bashkjeton me të tashmen tek ju?

- Emigrantët jetojnë të tashmen në vendin e adoptuar dhe të kaluarën nga vendi që vijnë. Sa për vete e quaj detyrë morale e qyetare ta pasqyroj me vërtetësi jetën e njeriut të thjeshtë nën diktaturë. Ky është vëllimi i ri me tregime të cilin po e përfundoj tani.

-Kush qëndron më pranë jush në këto momente?

-Kompjuteri, edhe pse disa herë tregohet kapricioz. Jam krenar për vajzat e mia të cilat e nderojnë njëlloj babain dhe artistin.


- Cila është muzika juaj e preferuar?

-Në adoleshencë i bija mandolinës, më vonë i kërkova babait në Amerikë të më dërgonte një fisarmonikë. Qoftë se tipet italiane ishin të shtrenjta, qoftë se e quante jo të denjë atë zanat për mua, më dërgoi një akordeon, të cilin nuk arrita ta zotëroja. Gjithsesi një lloj edukimi muzikor e kisha fituar falë gramafonit që solli babai më 1937. Kishim pllaka me muzikë shqiptare, italiane, greke dhe amerikane. Një shoku im, Llazi Konini vinte më lutej të dëgjonim këngët që i kishte për zemër si "Maria Laho," "Roza munda" e ndonjë tjetër. Kur isha i ri shpesh vrisja mendjen të gjeja si përhapeshin këngët, meloditë? Misteri i madh u shua sapo mora njohuritë fillestare në unike për pentagramin dhe notat.

-Në shkencë, art, kulturë. Idhujt?

-Në shkencë më ka pëlqyer Edisoni për energjinë e tij të pashtershme, për fantazinë e tij, për shërbimin që i solli mbarë njerëzimit me shpikjet e tij. Në art Bajroni e Petëfi që dhanë jetën për lirinë. Më kanë pëlqyer Mioja dhe Buza që kanë punuar gjithë jetën me modesti, pa zhurmë, kokëulur, por gjithmonë duke derdhur në telajo ndjenja dhe poezi. Në disa peizazhe të Mihos ndiej aromën e vendlindjes sime, ngjyra e drita që rrezatonin poezi, lirizmë, ngrohtësi.

- Po pasioni i fshehtë i Naum Priftit?

-Pasionet e fshehta kanë lidhje me moshën dhe zakonisht janë efemere. Kam patur passion fotografinë dhe gjithmonë përpiqesha të gjeja pika shikimi e këndvështrim domethënëse. Disa prej fotografive të mia patën fatin të botoheshin në revistën e ilustruarYLLI. Kam pastur passion veglat muzikore, mësoja t'i bie mandolins dhe akordeonit. Pisha passion sportin, sidomos alpinizmin, sado që nuk e praktikova kurrë Pasioni im i përhershëm ka qenë të vizitoja sa më shumë shtete të botës. Tani më duket sikur i kam par të gjitha hapësirat e globit dhe më vjen të qesh me dëshirën time që të shihja e t jetoja disa koh me eskimezt…

-Dhe nëse nuk ështe aspak sekret. Cilat janë planet tuaja krijuese të afërta e të largëta.

-Tani kam vetëm plane të afërta, pasi të largëtat sa vjen , largohen më tej. Dua të botoj një vëllim me tregime e novela nga jeta nën diktaturë.Kam botuar deri tani vetëm dy prej tyre dhe mbresat e lexuesve kanë qenë zemërdhënëse.. Do të dëshëroja që një pjesë e tyre të përktheheshin në anglisht. Një miku im amerikan më sugjroi titullin GULAGU SHQIPTAR. Shpresoj të priten mirë nga lexuesit e huaj, sidomos për të njohur realitetin shqiptar. Plani tjetër i afërt, po përgatis vëllimin me Tregime të Zgjedhura, nga krijimtaria e gati 25 viteve të fundit. Shpresoj të ngjallin interes tek lexuesit e rinj për atë botë që zbulova dhe përshkrova. Më tej, dua të shkruaj disa subjekte që për arësyet nga më të ndryshme, kanë mbetur pa u hedhur në letër…

- Ç'farë do t'u thotë lexuesve të librave të tij?

-Një gjë të thjeshtë, ta kuptojnë kohën dhe kushtet në të cilat kam
shkruar dhe botuar. Duhej guxim dhe shpesh herë, duhej të rrezikoje kur tentoje të kapje subjekte gjembaçe. Edhe pse cilësohesha nga tregimtarët më të mirë, rrugën e botimeve nuk e kam patur të lehtë.

- Po 70 vjetori i Naum Prftit, është kujtuar apo festuar…?

-Edhe u kujtua, edhe u festua, nga miq dhe kolegë si Thanas Gjika, Rozi Theohari, Lumira Berati, Skifter Këlliçi dhe shumë bashkëatdhetarë, në restorantin e të madhit patriot Anthoni Athanas, Boston…Një festë e paharruar për mua dhe familjen time… Ndërsa 75 vjetori kaloi në heshtje… Megjithatë, unë vazhdova dhe vazhdoj punën studiuese dhe krijuese si kurdoherë, sepse e vetmja gjë që mbetet është puna. I falenderoj nga zemra miqtë dhe kolegët,të cilët privatisht më dërguan urime, duke vlerësuar njëkohësisht edhe krijimtarinë time.

- A besoni tek triologjia e Dante Aligerit, Parajsa. Ferri...Në fund të fundit a keni frikë nga vdekja?

-Jo, nuk besoj as në ngjallje, as në ringjallje. Nga vdekja nuk kam frikë aspak, se njëherë vdiqa për pak kohë pa ndierë asgjë. Pësova shock analgjezik ndërsa po rruhesha në banjë. Rashë dhe nuk di sa kohë ndenja pa ndjenja.

-Në emër të redaksisë së gazetës ju urojmë, këtë vit Jubilar të 75 vjetorit, jetë të gjatë dhe me shumë libra të bukura. Paçi gëzime e shëndet më shumë se një shekull!
Disa nga veprat:
Tregime të Fshatit-1956
Lëkura e Ujkut – 1958
Çezma e Floririt-1960
Një pushkë më shumë-1960(e ribotuar)
Rrëfime dhe Legjenda për Skënderbeun –1968, 1998,Prishtinë,1999)
Litar i zjarrtë-`69
Tregime të zgjedhura-`72
Njerëz të kësaj kohe-'79 (çmim i parë në Konkursin Kombëtar)
Njëqind vjet –`82
Tre vetë kapërcejnë malin - 1983 (Prishtinë)
Erë mali – Erë fushe – `88( çmim i parë)
Nëna e Diellit – 2001( çmimi " Penda e Argjendë")
Teatri në kohën e krizës – Tiranë, 2002(Ese, mbresa, analiza dhe shënime nga shfaqjet e teatrit në vitet !974-'80)
Rrethimi i bardhë- 1963(vënë në skenë nga trupat e teatrit të Elbasanit, Korçës dhe Instituti i Arteve. Për shkak të kësaj drame autori u dënua duke e larguar nga Tirana në Divjakë të Lushnjes
Dasmë pa nuse-1969( teatri i Vlorës, Instituti i Arteve)
Mulliri i Kostë Bardhit- (teatri i Durrësit, opera "Zgjimi" nga Teatri i operas dhe Baletit
Plumbat e shkronjave-1969 (Fieri, Korça)
Etj...
Skenarë filmash
Era e ngrohtë e thellësive – Televizioni Shqiptar
Kush vdes në këmbë – Kinostudioja Shqipëria e Re
Zani – Partizani – Televizioni Shqiptar
Tre vetë kapërcejnë malin – Kinostudioja `Shipëria e Re"
Fejesa e Blertës- kinokomedi (Kinostudioja "shqipëria e Re"

Letërsi për fëmijë:
Cikoja dhe Beni – Novelë
Pikat e ujit – përralla
Legjenda dhe rrëfime për Skëndërbeun
Përralla paër një muaj
Si ylber që vezullon –tregime
Pas abetares – tregime, përralla, përshtatje
Zani – partizani – dramë
Talent i rrallë – komedi
Këpuca që ra në det – pjesë për kukulla
Pika e ujit – skenar filmi vizatimor

Përkthime:
Katër stinë me përralla 1984 ( nga italishtja, autorë të ndryshëm)
Gjiganti i mdh i mirë -1990 (roman nga Roald Dahl- nga anglishtja në shqip), Shtëpia botuese N. Frashëri dhe ribotuar nga "Çabej"2001.
Princi i vogël – novelë nga Antuan de Sent-Ekzyperi – nga frengjishtja, botuar nga "Toena", tiranë 2000.

Duke vazhduar me botime të tjera të viteve të fundit:

Yjet ndrisin lart – tregime dhe novela (Prishtinë),
Ndjekësi i kuajve –tregime për adoleshentë
As Miço, as Muço – tregime dhe skica humoristike – Tiranë , 2003
Midis dy kohësh – Mbresa udhëtimi, portrete, kujtime – Prishtinë, 2005

Përgatiti:
Aleko Likaj – Francë
Iliriana Sulkuqi – New York