27 Maj 2008
Gazeta METROPOL
Korcarja fisnike qe ka rrëmbyer zemrat e shqiptarëve dhe amerikanëve.
Nga Vepror Hasani
HARTFORD - Në Hartford, kryeqytetin e shtetit të Connecticut të SHBA-së, binte një shi i imët. Një grua me flokë të lagura ecte me hap të shpejtë. Edhe sytë i kishte të lagura. Nuk ishte e vështirë që në vështrimin e saj të lexoje një mall të mbetur atje prej kohësh. Që në çastin e parë të nxiste të mendoje, nëse ajo grua ishte nga Hartfordi apo e ardhur nga ndonjë vend tjetër i largët.
Të mbërrije te e vërteta ishte e vështirë. Megjithatë, një ndjesi e çuditshme të shtynte të besoje se ajo ishte shqiptare. Ndoshta ndodhte kështu nga që gjithë qenia e saj dhuronte mirësi dhe mall. Edhe pikat e shiut të mbetura mbi mollëza e saj, të dukeshin si dy pikëza loti dhe nostalgjie.
Por nuk ishte vetëm kjo.
Mbi të gjitha, në raste të tilla fillon e ndihesh mirë kur në një vend të largët gjen një bashkatdhetare kaq të mirë. Ajo ishte vërtet një imazh mirësie. Vonë do të mësoja se ajo ishte shqiptare. Po cila ishte vallë ajo grua? Shumë më vonë do të mësoja se ajo quhej Raimonda Moisiu dhe se ishte nga qyteti i Korçës.
Mëngjeset në Hartford
Shqiptaren që sapo kisha parë atë ditë të lagur shiu do të shikoja gati çdo mëngjes kur kalonte nëpër rrugët e Hardfordit. Ecte me hap të nxituar. Ajo shfaqej papritur në pjesën juglindore të këtij qyteti. Ndoshta aty do të ishte edhe shtëpia e saj. Atë pjesë të qytetit banorët e quanin “Litle Italy” ose “Italia e vogël”. Ndoshta ky emër i kishte mbetur nga italianët e shumtë që jetonin aty, të cilët kishin ardhur që nga fillimi i shekullit të kaluar. “Tashmë mund të quhet ‘Ballkan i vogël’”, do të më thoshte një ditë vetë Raimonda, kur do të njihesha me të, por vetëm për pak.
Ajo kishte të drejtë që mendonte ashtu, sepse tani në këtë vend jetonin shumë njerëz të ardhur nga Ballkani.
Raimonda do të më tregonte se shteti i Connecticut (Kenerikës) njihej si shteti i Kushtetutës, sepse nga aty kishte dalë për herë të parë Kushtetuta e SHBA-së. Dhe ndërsa m’i thoshte të gjitha këto, gëzohej njësoj sikur kjo meritë t’i takonte vendit të saj. Gëzohej për gjithçka të mirë, kudo që të ishte ajo. Që të gjitha këto ndodhën brenda një takimi të shkurtër aq sa mund të mendoje se asgjë nuk kishte qenë e vërtetë. Më së shumti mund të besoje se kishte qenë vetëm një vegim dhe asgjë më shumë.
Shpesh besoja se njerëzit kishin një nevojë të brendshme të njiheshin me atë grua.
Po përse ndodhte kështu vallë?
Edhe pse e kisha parë vetëm një çast, teksa kalonte rrugëve të Hartfordit gjithnjë më dukej sikur në sytë e saj kishte vazhdimisht një mall të përhershëm, sikur gjithnjë e mundonte diçka e largët, sikur gjithnjë priste t’i kthehej diçka shumë e dashur.
Do të duhej mjaft kohë që unë të mësoja diçka mbi jetën e saj. Ajo kishte humbur njeriun më të dashur. Pas kësaj kishte marrë rrugën drejt Amerikës. Tashmë në shtetin e Connecticut jetonte me tre fëmijët e vet. Ishte një emigrante, por jo e zakonshme...
Ç’gjë tjetër e mistershme fshihej tek kjo grua?
Parku “Elisabeta”
Raimonda Moisu kalonte zakonisht te pjesa e bulevardit të quajtur “Franklin Ave”, aty ku shtrihen një sërë dyqanesh, floktoresh apo shtëpi, biznese të italianëve. Ajo kalonte aty pranë një parku të madh të quajtur “Parku i Elisabetës”, dhe pastaj humbiste mes njerëzve për të mbërritur në një nga shkollat më në zë të Connecticutit, ku ajo jepte mësim për parashkollorët. Shpesh ajo qëndronte edhe te “Parku i Elisabetës”. Ky park ishte një nga dhimbjet e saj, sepse aty ajo gjente diçka të ngjashme me parkun “Rinia” në qytetin e Korçës. Në këtë park ajo kishte kaluar edhe mbrëmjen e fundit me njeriun e saj më të mirë. Pas asaj që kishte ndodhur, ai nuk do të mundte të vinte më aty, ndërsa ajo vazhdonte ta priste…
Ndërsa gjendesha në Hartford do të mësoja se Raimonda ishte anëtare e Partisë Demokratike të Bill Klintonit, por edhe përkrahëse e fushatës së Hillari Klinton për presidente, ashtu siç do të mësoja ditë më vonë se ajo ishte edhe anëtare e TEAM (grupit të punës për fushatën e Hillary Klinton) duke përfaqësuar kështu zërin e komunitetit shqiptaro-amerikan në Kenrike, Hartford.
Megjithatë, ende nuk e njihja atë grua për të cilën flitej aq shumë. Ndoshta kjo ishte arsyeja që nisa të kërkoja emrin e saj nëpër faqet e internetit. Mbeta i befasuar. Ajo ishte e pranishme në mjaft forume. Befas zbulova diçka tjetër edhe më të këndshme. Raimonda ishte një poete lirike, një prozatore që dinte të tregonte me një mjeshtëri të adhurueshme. Edhe tani më kujtohen disa nga lirikat e saj “Sa "shekuj" ne kishim pa u parë,/ Po pranë njërit-tjetrit na solli ky shi./ Ky shi nervaprishur sikur njerëzit përqark./ Puth unë. Puth ti. Litarët e shiut/ po rrihnin me kamxhik/ Këta vitet që kishim humbur që të dy/ Njerëzit nën çadra si kërpudha gjumash'/ Më puthje mua, Të puthja ty!
Legjenda e pritjes
Kur atë e pashë të shfaqej sërish, ishte mbrëmje. Muzgu sapo kishte rënë. Kaloi si gjithnjë në Bulevardin e “Franklin Ave” dhe u ndal te “Parku i Elisabetës”.
Ashtu si ditën e parë të shfaqjes së saj edhe atë ditë binte një shi i imët. Edhe vështrimi i saj dukej sikur ishte gjithnjë njëlloj, brengë dhe mall.
Raimonda Moisu u ndal te blirët e parkut. Krahët e pemëve mbulonin supet e saj.
Atë ditë do të mësoja se Raimonda Moisiu në vitin 1999, pas një aksidenti automobilistik, kishte humbur njeriun më të mirë të jetës së saj. Muzgu që ishte bërë edhe më i thellë, me ndihmën e degëve të pemëve dhe vezullimin e hënës krijonte imazhe të çuditshme.
Dukej sikur nëpër park lëviznin figura dhe njerëz, sikur dikush afrohej dhe largohej, pa arritur dot asnjëherë deri aty. Ndoshta këtë ndjesi përjetonte edhe Raimonda. Mbase në ato çaste ishte duke menduar për njeriun e humbur. Shpirti i saj dialogonte si nëpër legjenda pritjesh dhe ankthesh. Priste në “Parkun e Elisabetës” të kthehej ai. Pak ditë më vonë do të lexoja një poezi të saj: “E mbajta fjalën, të erdha, më the./ Dhjetëra hije më silleshin përqark./ Gjithë ç’kishe në shpirt, tek unë i dhe./ Si natë e fundit atje në park.”...
Pastaj befas ajo kujtohej se ndodhej në qytetin Hartford të Connecticutit dhe jo në vendlindjen e saj, në qytetin e Korçës.
Pas kësaj përmendjeje vinin vargjet e tjera: “Dje një vërshëllime na bashkonte./ Për shtrat zjarret që s’njihnin thëllim./ Brenda meje një thirrmë kumbonte./ Të dua, të dua, o shpirti im”.
Kujtimet e saj nuk përqendroheshin vetëm tek ai, por edhe tek nëna e saj plakë, e cila vazhdon të jetojë në qytetin e Korçës, jo shumë larg nga lagjja e themeluesit të këtij qyteti, Iliaz bej Mirahori. Vetëm përmes thirrjeve telefonike ajo përpiqet të shuajë mallin. Në raste të tilla, siç do të na tregonte Raimonda, e pushtonte një dëshirë e papërmbajtshme të fluturonte mes qiellit të paanë e të zbriste atje ku mund të shuante mall, të qante dhe të përqafonte njerëzit e saj të dashur.
“Sa të zbres nga qielli i largët, thoshte ajo, do të lë pas retë me trishtim, do të plas me lot të nxehtë gurët e bardhë të vendit tim. Më ka marrë malli kaq shumë, krejt si ty, o kurbetqar, veç kjo hënë e zbehte e di, që kaq herë me ka parë... duke qarë . Nuk e di, përse s’gëzoj dot, shprehej Raimonda, pse jam mbytur me trishtim”?
Në shpirtin e saj ndihej legjenda e pritjes e mallit dhe e kthimit.
E megjithatë prapë kishte forcë të ishte kudo, atje ku kishte shqiptarë
“Nuk e njihni Raimondën...?!”
Të njiheshe me Raimondën ishte e vështirë, mëngjeseve humbiste për të mbërritur te nxënësit e saj, pasditeve organizonte aktivitete për të mos harruar Shqipërinë apo mbrëmje letraro-artistike, ndryshe do të humbiste sërish, por kësaj radhe në krijimtarinë e saj letrare. Nga bashkatdhetarët mund të dëgjoje vetëm fjalë të tilla, “Oh, Raimonda është një grua e mrekullueshme”, “Ajo është një grua me zemër të madhe”, “Këtu e admirojnë që të gjithë, e duan”, “Ajo di të falë vetëm mirësi”.
Pastaj të pyesnin, “Nuk je njohur me atë? ”, “Jo?!”.
Fill pas kësaj të tregojnë një nga aktivitet e saj që i dhanë shumë emër.
Në Shqipëri edhe mund të mos kenë dëgjuar gjë, të thonë ata, por mediat amerikane folën shumë për iniciativën e saj. Ju nuk e dini as këtë? Raimonda së bashku me gratë e komunitetit shqiptar prenë flokët dhe i dhuruan për gratë që vuanin nga kanceri i gjirit. Flokët e tyre u çuan kryesisht në qendrën e spitalit Saint Francisko Hospital, Hartford CT.
Raimonda Moisiu u nderua nga Bashkia e kryeqytetit të Connecticut, Hartford, madje personalisht nga kryebashkiaku demokrat amerikan, Eddie Perez, me Official Citation, me motivacionin si, "Gruaja e vitit në komunitet".
Ajo është një intelektuale e vërtetë. E ndërsa dëgjon të flitet shumë për të, në mendje të vijnë vargjet e saj: “Domëni me shpirt./ Siç ju dua edhe unë me shpirt./ Domëni, edhe pakëz më pak se sa ju dua unë./ Nuk ka gjë. Nuk ju dhimbsem ?/ Nuk janë dy buzët e mia të lyera me të kuq./ Është zemra ime që po fjaloset me ty…me juve të gjithë./ këtë muzg.. Ndërsa përmes vargjeve të tjera shprehet: Akoma nuk e ke kuptuar që unë./ Le gjysmën e ushqimit tim./ Të gjumit tim/ Të qetësisë sime/ Të krejt qenies sime/ Për ty/ Sepse të dashuroj”.
Raimonda Moisiu dashuronte gjithçka të mirë.
E dashur që nga fëmijëria
Kishin kaluar ditë, por ende nuk kisha patur rastin të njihesha me të. Ajo gjithnjë do të ishte diku. Megjithatë, gjithnjë gjendej dikush që ishte i gatshëm të me tregonte për Raimonda Moisiun.
Në të vërtetë ajo kishte qenë po kaq e dashur që nga fëmijëria e saj. Kishte lindur në qytetin e Korçës.
Kur kishte qenë vajzë e vogël kishte qenë një nxënëse e shkëlqyer. Pastaj kishte përfunduar studimet në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja, dega Anglisht, ndërsa do të jepte mësimin e gjuhës së huaj në shkollat e mesme të qytetit.
Në vitin 1999, pas humbjes së njeriut të saj të dashur, përmes lotarisë amerikane ishte nisur drejt Shteteve të Bashkuara të Amerikës, për të qëndruar në shtetin e Cennecticut. Me vete kishte marrë edhe fëmijët, Gentianin, Evisën dhe Jurgenin. Gjithnjë kishte pyetur veten nëse do t’ia dilte dot mbanë ose jo. I kishte lënë pas të gjitha dhe tashmë gjendej në një tokë të panjohur. Gjithë jetën e saj kishte qenë e dhënë pas përkthimeve, shënimeve të udhëtimit.
Kudo që shkonte, i pëlqente të hidhte mbi fletore mbresat e udhëtimeve të saj.
Jo rrallë herë kishte shkruar edhe publicistikë, por nuk ishte më pak e pasionuar edhe pas ngjarjeve historike.
Themeluesi i qytetit të Korçës, Iljaz bej Mirahori, e tërhiqte fort me figurën e tij. Ngulmonte në gjetjen e të pathënave dhe detajeve historikë. Me të njëjtën ndjesi ngulmonte edhe ndaj figurave të tjera. Veç kësaj i pëlqente të zhbironte shpirtin e njeriut. Kërkonte të gjente atje mirësinë, sinqeritetin dhe dashurinë njerëzore. Kështu nisi krijimtaria e saj. Tashmë emri i saj gjendet në shumë lista, website dhe forume bashkatdhetarësh në internet.
Miq të saj të thonë se ajo është bashkëpunëtore edhe në një sërë gazetash të pavarura në Shqipëri. Aty në Hartford mësova se Raimonda kishte botuar librin “Jeta mes dy dashurive”, por edhe një libër me tregime, të cilat kishin qenë ngjarje të jetuara.
Kishte hedhur në letër gjithë ngjarjet, të cilat për vite të tëra nuk i ishin shqitur asnjëherë nga kujtesa. Kishte shkruar mjaft poezi, lirikat, “Dashuria nuk ka emër”, ndërsa tashmë kishte në botim romanin, “Përtej pafajësisë” dhe librin me poezi “Lirika dashurie”. Shumë shpejt do të ketë edhe një libër tjetër. Vetëm me publicistikë, ku do të flitet për liderët botërorë që kanë mbetur në histori.
Gjithçka që dëgjoja për të ishte mjaft e këndshme.
Ndërsa më flisnin për Raimondën, më tregonin se e kishin parë të vizitonte edhe shtëpinë e Mark Tuen, shtëpinë e shkrimtares amerikane Harriet Beecher Stove, e cila gjendet në qytetin e Hartfordit. Kjo shkrimtare është dhe autorja e librit “Kasollja e Xha Tomit”. Shumë të tjerë e kishin parë të vizitonte edhe shtëpinë e shkrimtares Ana Frank. Raimonda Moisiu ka një dëshirë të papërmbajtshme për t’u njohur me vlerat më të mira, të thonë miqtë e saj.
Në çaste të tilla, kur ndihej e lumturuar, ajo shkonte dhe ulej atje te parku i “Elisabetës”. Ulej aty dhe kujtonte Korçën. E merrte malli të këndonte serenatat e qytetit ku kishte lindur. Një nga poezitë e saj, “Kur këndonim serenatën”, ishte kthyer në një këngë të bukur që e dinin të gjithë. Ajo poezi ishte kthyer në këngë nga kantautori, “Gjeniu i serenatave”, siç e quante ajo, Mihallaq Andrea.
Edhe një poezi tjetër e saj kishte patur të njëjtin fat. Kantautori Nonda Kajno kishte kompozuar mbi vargjet: “Një pëllumb i bardhë”.
Tashmë vargje të tjera të saj këndohen nëpër serenata. Edhe pse ndodhej në Hartford, në të njëjtën kohë, Raimonda gjendej edhe në qytetin e Korçës
“Domëni me shpirt, siç u dua me shpirt”
Takimi me Raimondën ishte tepër i shkurtër, njësoj sikur të mos kishte ekzistuar kurrë. Ishte së bashku me një shoqen e saj. Brenda një çasti të vetëm ajo foli për Korçën dhe Harfordin. Pak fjalë për veten.
Bëju të fala gjithë shqiptarëve, më tha ajo. Pastaj shtoi, më ka marrë malli për nënën. Ndërsa ndjeja se takimi po merrte fund, shpejtoja për të mësuar diçka më shumë për jetën e saj, por nuk munda.
Shoqja e Raimondës sikur të kishte kuptuar atë çka po mendoja unë tha, “Dëshironi t’u them një poezi të Raimondës dhe pa pritur përgjigje nisi të recitonte...”.
Në të vërtete nuk po kuptoja, nëse ishte një lirikë apo një dramë.
Gjithsesi shoqja e saj interpretonte: “Ju kurrë nuk mund të dashuroni me kaq pasion sa dashuron një grua. Unë jam një grua. Mua më ka dashur babai po kaq, saç do dhe ti vajzën tende. Përse sillesh kështu me mua? Ti bëhesh si fëmijë duke luajtur me nipin tënd Ti je gati të japësh jetën për nipin tënd që po e hedh te llamba lart dhe që po të nduk mustaqet, por atë e kam lindur unë. I kam dhënë gji dhe e kam mbrojtur si një ujkonjë. Unë, e vetmja princeshe mes meshkujve. Unë, një grua. Po kush të ka treguar përralla më shumë në fëmijërinë tënde, se sa një grua, se sa gjyshja jote?”...
Shoqja e saj recitonte, ndërsa brenda atyre çasteve, unë kuptoja se sa e fortë ishte ajo grua me emrin Raimonda Moisiu, por edhe se sa dashuri kishin ato vargje: “... Akoma nuk e ke kuptuar që unë le gjysmën e ushqimit tim, të gjumit tim, të qetësisë sime, te krejt qenies sime për ty, sepse të dashuroj... Kush di të gëzohet me lulet e fustanit, si unë? Po me lulet e kopshtit, të ballkonit? Shiko se çfarë shalli të bukur që kam vënë rreth qafës për ty sot! Vargjet që po thuheshin në ato çaste të bënin të mendoje se femrat ishin një sakrificë… Unë e dalloj në sytë e tu, kur me gënjen, dhe kur buzët e tua i lëviz zemra. Ti më di mua një qenie delikate? Po. Unë... ja që jam delikate, por është pjesë e bukurisë sime delikatesa, pjesa më e bukur. Po ti përse kërkon ta fyesh delikatesën time?....Unë jam ende gjallë, ashtu, e bukur, duke dashuruar lulet dhe ngjyrat e bluzës, dallgët e flokëve dhe të fustanit. Nuk mendoj se jam aq delikate, sa thua”?
Fjalët e fundit ishin vërtet një pyetje e madhe. Jo, ato gra nuk ishin të pafuqishme, me emrin e tyre ato kishin krijuar imazhin e mirë për Shqipërinë.
Sigurisht, u thashë faleminderit, ndërsa më duhej të largohesha nga qyteti Hartfordit.
Pas më ndiqnin vargjet e Raimonda Moisiut... të cilat tregonin qartë për dhimbjet, lumturinë, por mbi të gjitha për një personalitet që nuk thyhet kurrë.
No comments:
Post a Comment